2024'ün Ekonomi ve Finans Karnesi! Türkiye için İlklerin Yılı...

2024 yılı dünya genelinde finansal piyasalardaki dalgalanma ve jeopolitik risklerle şekillenirken, Türkiye’de ekonomi, bilim ve teknoloji alanlarında kaydedilen önemli gelişmelere sahne oldu.

• Küresel finansal piyasalarda merkez bankalarının enflasyonla mücadelede ‘şahin’ politikaların ne zaman sona ereceğine dair belirsizlikler, resesyon sinyalleri ve jeopolitik riskler ön plandaydı. ABD Merkez Bankası (Fed) politika faizini yüzde 5,25 – 5,50 aralığında sabit tutarak 23 yılın en yüksek seviyesinde korurken, İsviçre Merkez Bankası gelişmiş ülkeler arasında faiz oranlarını düşüren ilk merkez bankası oldu. Bankanın 25 baz puanlık faiz indirimi piyasalarca sürpriz bir adım olarak karşılandı.
• Uluslararası Para Fonu (IMF), ABD ve Çin’deki dayanıklılığın etkisiyle küresel büyüme tahminini yüzde 2,9’dan yüzde 3,1’e yükseltti. Brent petrol, ilk çeyreğin sonunda yüzde 11,6 artışla 86,8 dolara, ons altın fiyatı yüzde 7,6 artış ile 2.234 dolara yükseldi. 10 yıllık ABD tahvil faizi yüzde 4,20 seviyesine çıkarken dolar endeksi de yüzde 2,2 artışla 104,5 oldu.

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE İYİLEŞME SİNYALLERİ

• İlk çeyrekte Türkiye yerel seçim atmosferinde finansal piyasalarda karışık bir seyir izledi. Merkez Bankası politika faizini 250 baz puan artırarak yüzde 45’e yükseltti. Ekonomi programındaki iyileşmeler Türkiye’nin yurt dışı borçlanma faizlerini de düşürürken, CDS primi 300 baz puan geriledi. Fitch Raiting, Türkiye’nin kredi notunu B+’ya yükseltti ve görünümünü pozitife çevirdi.

İHRACAT REKORLARI KIRILDI

• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2023 yılına ilişkin dış ticaret rakamlarını açıklayarak 255,8 milyar dolara ulaşıldığını ve Cumhuriyet tarihi rekoru kırıldığını duyurdu. Bu başarı Türkiye’nin konumunu güçlendirdi.

BİLİM VE TEKNOLOJİDE TARİHİ ANLAR

• Bilim ve Teknoloji alanında Türkiye, insanlı uzay misyonuyla tarihi bir döneme imza attı. Kennedy Uzay Merkezi’nden fırlatılan Axiom-3 misyonu kapsamında, Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı uzaya çıktı. Görevini başarı ile tamamlayan ekip Florida açıklarında okyanusa güvenli bir şekilde iniş yaptı.
• Ayrıca Türksat 6A’nın uzaya gönderilmesi ve insansız savaş uçağı KIZILELMA’nın TB3 modeliyle gerçekleştirdiği ilk uçuş, Türkiye’nin savunma sanayi ve uzay teknolojisindeki ilerlemesi yıla damgasını vuran bir diğer gelişme arasında yer alındı.

MERKEZ BANKASI’NDA OLAYLI BAŞKAN DEĞİŞİMİ

• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan, babası ile ilgili iddialar sonucunda affını istedi ve yerini Fatih Karahan’a devretti. Kripto varlıklarda düzenlemelerde gaza basılırken, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) yatırım fonlarına ilişkin kurallarda değişiklik yaptı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ise mevduat ve katılım fonlarına ilişkin yönetmeliklerde yeniliklere imza attı.

EKONOMİYE GÜVEN ARTIYOR

• Ekonomiye yönelik artan güven uluslararası yatırımcıların da ilgisini çekti. Borsa İstanbul BİST 100 endeksi yılın ilk çeyreğini yüzde 19,8 artışla 9.142,40 puandan kapattı. Türkiye’nin gri listeden çıkışında da son aşamaya gelindi.

İKİNCİ ÇEYREKTE ÖNE ÇIKAN GELİŞMELER

• Yılın ikinci çeyreğinde, küresel finansal piyasalarda merkez bankalarının faiz indirimlerine ne zaman başlayacağına ilişkin belirsizlikler ve Orta Doğu’daki jeopolitik gelişmeler öne çıktı. İsrail-Filistin çatışmaları, İran’ın İsrail’e yönelik kamikaze İHA ve füze saldırılarıyla tırmandı. İsrail’in Şam’daki İran konsolosluğunu hedef almasının ardından gerilim zirveye ulaştı. Ancak, ABD Başkanı Joe Biden’ın İsrail’e destek vermeyeceğini açıklamasıyla bölgede tansiyon bir nebze düştü.
• ABD’de enflasyon yavaşlama sinyalleri verdi. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), haziran ayında aylık %0,1 gerileyerek yıllık bazda %3 arttı. Ülke ekonomisi ikinci çeyrekte %3 büyüme ile tahminlerin üzerinde performans sergilerken, tüketici harcamaları ve yatırımlar bu büyümede etkili oldu. ABD Merkez Bankası (Fed), bu çeyrekte politika faizini değiştirmeyerek %5,25-5,50 aralığında sabit tuttu.
• Avrupa’da, Avrupa Merkez Bankası (ECB), haziran ayında 5 yıl sonra ilk kez faiz indirimine giderek politika faizlerini 25 baz puan düşürdü. İsviçre ve İsveç merkez bankaları da faiz indirimleri yaparak ekonomiyi desteklemeye yönelik adımlar attı. Brent petrolün varil fiyatı, çeyreği %11 artışla 86,5 dolardan kapatırken, altının ons fiyatı 2.232 dolar seviyesinde sabitlendi.
• Türkiye’de ekonomi yönetiminin sıkı para politikaları etkisini gösterdi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) rezervleri pozitif seviyeye geçti, kredi risk primi (CDS) 276 baz puanla en düşük seviyesine indi. Türkiye, FATF gri listesinden çıkarılarak uluslararası yatırımcı güvenini artırdı. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ise nisan ayında %45, mayısta %43, haziranda %42 ile düşüş eğilimini sürdürdü.

FED FAİZ KARARI ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİN GÜNDEMİNE OTURDU

• Üçüncü çeyrekte küresel ölçekte merkez bankalarının faiz indirimleri dikkat çekti. ABD Merkez Bankası (Fed), eylül ayında politika faizini 50 baz puan indirerek %4,75-5,00 aralığına çekti. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) de faiz indirimleri gerçekleştirerek ekonomik aktiviteyi desteklemeye çalıştı. İsviçre Merkez Bankası (SNB), politika faizini üçüncü kez düşürerek gevşeme politikalarında öncü konumunu korudu.
• Türkiye’de, cari işlemler hesabı 8 ay sonra fazla verirken, Kur Korumalı Mevduat (KKM) bakiyesi Türk lirasının reel değer kazanması ve alınan ekonomik tedbirlerle birlikte önemli ölçüde azaldı. Bu gelişmelerle Türkiye’nin kredi notu Standard & Poor's tarafından "B+"ya yükseltildi.
• Türksat 6A uydusunun uzaya fırlatılması ve Çinli BYD’nin 1 milyar dolarlık yatırım anlaşması imzalaması, üçüncü çeyreğin öne çıkan gelişmeleri arasında yer aldı. Elektrikli araç üreticisi BYD, Türkiye’de 150 bin araç kapasiteli bir tesis kuracak. Borsa İstanbul BIST 100 Endeksi %5,4 düşüşle çeyreği kapatırken, dolar/TL %4,7 artışla 34,1610 seviyesine çıktı.

SON ÇEYREKTE KÜRESEL PİYASALARDA TRUMP TEDİRGİNLİĞİ

• Yılın son çeyreğinde, ABD’de Donald Trump’ın başkanlık seçimlerindeki zaferi piyasaları şekillendiren en önemli gelişme oldu. Trump’ın korumacı ekonomi politikalarının uluslararası ticareti etkileyebileceği endişesi, küresel piyasalarda dalgalanmalara yol açtı. Avrupa’da ise ECB faiz indirimleriyle ekonomik yavaşlamayı telafi etmeye çalışırken, Fransa ve Almanya’da yaşanan siyasi krizler piyasalardaki risk algısını artırdı.
• Yurt içinde, TCMB rezervleri tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 163,5 milyar dolara ulaştı. Cari işlemler hesabı ekim ayında 1,88 milyar dolar fazla verirken, Borsa İstanbul BIST 100 Endeksi %4 artışla 9.724,50 puandan kapandı.
• Savunma sanayiinde Bayraktar TB3 SİHA, TEKNOFEST Adana’da halka açık ilk uçuşunu gerçekleştirdi. TOGG Yönetim Kurulu Başkanlığına Fuat Tosyalı getirildi. Rekabet Kurulu, Meta Platforms hakkında yürütülen soruşturmayı alınan taahhütler üzerine sonlandırdı. Türkiye ekonomisi üçüncü çeyrekte yıllık bazda %2,1 büyüme kaydetti.