29 Ekim 1923'te Ne Oldu? Cumhuriyet Nasıl İlan Edildi?

Cumhuriyet'in ilanı, Türkiye'nin yönetim biçiminde köklü bir değişikliği ifade ederken, Osmanlı İmparatorluğu'nun sona erdiği ve yeni bir devlet yapısının kurulduğu döneme işaret ediyor. Peki, 28 ve 29 Ekim'de neler yaşandı? Cumhuriyet nasıl ilan edildi? İşte bu sürecin kısa bir özeti:

CUMHURİYET'İN İLANI VE TARİHİ ÖNEMİ

29 Ekim, Türkiye'nin ulusal bayramı olarak Cumhuriyet Bayramı adıyla kutlanıyor. Bu gün, Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 1923 yılında Cumhuriyet'in ilan edildiği tarihi temsil ediyor. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunu simgeleyen bu bayram, Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde her yıl çeşitli tören ve etkinliklerle coşkuyla anılıyor. 1925 yılında çıkarılan bir yasa ile resmî olarak kutlanmaya başlanan bu bayram, 28 Ekim öğleden sonra başlayarak 29 Ekim günü boyunca süren bir buçuk günlük resmî tatil olarak kabul ediliyor.

Cumhuriyet'in ilan edildiği gün, 29 Ekim 1923, Türkiye'nin siyasi yapısında ve yönetim biçiminde büyük bir dönüşümün başlangıcı oldu. Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet'in 10. yıl dönümü kutlamaları sırasında verdiği ünlü "Onuncu Yıl Nutku"nda bu günü "en büyük bayram" olarak nitelendirerek, Cumhuriyet'in Türkiye için taşıdığı önemi vurgulamıştı.

CUMHURİYET'İN KURULUŞ SÜRECİ

Osmanlı İmparatorluğu, 1876 yılına kadar mutlak monarşi, daha sonra 1876-1878 ve 1908-1918 yılları arasında meşruti monarşi ile yönetildi. Ancak, I. Dünya Savaşı'nda alınan yenilgi ve ardından başlayan işgal süreci, Osmanlı'nın sonunu getirdi. Bu süreçte Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğinde başlatılan Millî Mücadele, ulusal direnişi örgütleyerek bağımsızlık hareketini başarıyla sonuçlandırdı. 23 Nisan 1920'de Ankara’da kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), halkın iradesini temsil eden en önemli organ olarak faaliyet göstermeye başladı.

Bu dönemde, 20 Ocak 1921'de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile egemenliğin millete ait olduğu resmen ilan edildi. 1 Kasım 1922'de alınan bir kararla saltanat kaldırıldı ve Osmanlı İmparatorluğu fiilen sona erdi. Ancak, yeni bir yönetim biçiminin belirlenmesi süreci henüz tamamlanmamıştı.

29 EKİM 1923'TE YAŞANANLAR

Cumhuriyet'in ilan sürecine giden yolda, 27 Ekim 1923'te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve yeni bir kabine kurma girişimlerinin başarısız olması, ülke yönetiminde bir krize yol açtı. Bunun üzerine, Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü, çözüm olarak Cumhuriyet'in ilan edilmesini öngören bir yasa tasarısı hazırladı. 29 Ekim 1923’te TBMM’ye sunulan bu tasarı, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda yapılan değişikliklerle birlikte kabul edildi ve Cumhuriyet resmen ilan edildi. Aynı gün Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

Ankara'da 101 pare top atışıyla duyurulan Cumhuriyet'in ilanı, ülke genelinde büyük bir coşkuyla karşılandı. 29 Ekim gecesi ve 30 Ekim günü boyunca özellikle Ankara’da olmak üzere pek çok kentte kutlamalar düzenlendi. Fener alayları, stadyumlarda yapılan törenler ve çeşitli etkinliklerle Cumhuriyet'in kuruluşu, halk tarafından bayram havasında kutlandı.

CUMHURİYET'İN İLANININ ANLAMI VE ÖNEMİ

Cumhuriyet'in ilanı, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal yapısında köklü bir değişikliği ifade ediyor. Bu tarih, aynı zamanda Türkiye’nin bağımsızlık mücadelesinin başarıya ulaştığını ve modern, demokratik bir ulus-devletin temellerinin atıldığını simgeliyor. Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilanını, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" anlayışının somutlaşması olarak görerek, ülkenin geleceğini halkın iradesine emanet etti.

Cumhuriyet Bayramı, her yıl Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’ta, bağımsızlık ruhunu, milli birlik ve beraberliği simgeleyen bir gün olarak kutlanmaya devam ediyor.