Prof. Dr. Yaman Akdeniz AYM kararını değerlendirdi: Medyaya ‘sansür’ devam ediyor, TBMM devreye girmeli

Anayasa Mahkemesi (AYM), 10 Ocak günü, "İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"la eklenen bazı düzenlemeleri iptal etti.

CHP’nin 2020’de, Tavşanlı Sulh Ceza Hâkimliğinin ise 2022'de yaptığı iptal başvurusunu birleştirerek görüşen AYM, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı tarafından erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesinin masumiyet karinesini ihlal ettiği gerekçesiyle 5651 sayılı kanunun 8/4 maddesinin, basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğünü sınırladığı gerekçesiyle de erişim engeli ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesini sağlayan 9’uncu maddesinin iptaline karar verdi. AYM, ilgili maddelerin Anayasa’ya aykırı olduğunu belirtti.

AYM’nin aldığı kararı değerlendiren akademisyen ve İfade Özgürlüğü Derneği'nden Prof. Dr. Yaman Akdeniz, 8/A maddesinin geçmişten bugüne işleyişini ve AYM'nin bu konudaki tutumunu özetledi.

AYM’nin aldığı karara rağmen sosyal medyada ve internet haber sitelerinde erişime engelleme uygulamasının devam ettiğini belirten Prof. Dr. Yaman, kanunun, mahkeme kararı olmaksızın BTK Başkanına içerik engelleme yetkisi veren 8/A maddesinin iptal edilmediğine dikkat çekti.

Yaman, sosyal medya hesabından şu açıklamayı yaptı:

"Öncelikle 8/A maddesi 27.03.2015 tarihinde yürürlüğe girdi. Haziran 2015 seçimleri, sona eren çözüm süreci sonrasında muhalif, Kürt haber sitelerini hedef alacak şekilde ağır bir siyasi sansür mekanizması olarak kullanılmaya başlandı.

TİB kapatılana kadar sadece Gölbaşı Sulh Ceza Hakimliği tarafından 153 8/A kararı verildi. 2022 sonu itibarıyla 1.406 8/A kararı verilirken en çok karar 2022 yılı içinde 461 kararla verilmiştir. 2023'te de benzer bir tablo söz konusudur.

Anayasa Mahkemesi'nin ilkesel yaklaşımını sunduğu ve dolayısıyla ilk 8/A kararı Hacı Lokman Birlik haberlerinin engellenmesi ile ilgili BirGün kararıdır. İfade Org hukuk ekibi tarafından yapılan başvuru konusu haber 05.10.2015 tarihinde yayınlanmıştır. AYM BirGün kararında ifade ve basın özgürlüğü kararı verirken ilkesel olarak talepte bulunan yürütme organları, ilgili idare TİB/BTK Başkanı ve sulh ceza hakimliklerine ne şekilde karar vermeleri gerektiğini 22.05.2019 tarihli kararıyla açıklamıştır.

İfade Org yıllık Engelli Web rapor çalışmaları sırasında (2018-2022) AYM'nin BirGün kararına veya sonraki 8/A ihlal kararlarına atıf yapan tek bir tane sulh ceza hakimliği kararına rastlanmamıştır. Bu kararlara yapılan itirazların %99,9'u reddedilmiştir. AYM, arka arkaya İfade Org hukuk ekibi tarafından hazırlanan Diken, Baransav, Yüksekova Güncel, SiyasiHaber ve Wikipedia (kısmen İFÖD) başvurularında da ifade ve basın özgürlüğü kararı vermiştir. Arkasından Sendika.Org başvurusunda da ihlal kararı vermiştir.

'TÜM BAŞVURULARDA İHLAL KARARI VERMİŞTİR'

Yine İfade Org tarafından hazırlanan toplu Sendika.Org (2) başvurusunda da 09.09.2020 tarihinde karar vermiştir. Tüm bu kararların icrası hep sorunlu olmuş, ihlal kararları hakimlikler tarafından hep aylar sonra uygulanmıştır. Detaylar önemli. 09.09.2020 tarihinden sonra AYM nezdinde duraklama devri başlamış, AYM tam 3 sene boyunca tek bir 8/A kararı vermemiştir. Bu dönemde yapılan Oda TV, Independent Türkçe ve JinNews Türkçe gibi başvurular ve daha niceleri ancak 11.01.2024 tarihinde karara bağlanmıştır. 14.09.2023 tarihinde ise AYM, İfade Org tarafından hazırlanan başvuruda Artı Gerçek kararını açıklamıştır. Bu karar BirGün ve diğer kararlardan farklı olarak 8/A maddesinin yasallık ilkesine aykırı olduğuna hükmetmiştir. Dolayısıyla, Artı Gerçek kararıyla AYM nezdinde artık 8/A hükmü uygulanamaz & bu karardan sonra AYM tarafından toplu karar verilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. 21.11.2023 tarihli & birleştirilmiş Ahmet Alphan Sabancı ve Diğerleri kararı da bu kararların devamı niteliğindedir. Ahmet Alphan Sabancı ve Diğerleri başvurusuna konu ana başvuru ve toplamda bu başvuruda yer alan 62 başvurudan 28 tanesi İfade Org hukuk ekibi tarafından hazırlanmıştır. AYM bu kararında Artı Gerçek kararına atıfla tüm başvurularda ihlal kararı vermiştir.

'AYRI BİR KARAR VERİLMESİ BEKLENİRDİ'

İfade Org tarafından hazırlanan 2016 Ahmet Sabancı başvurusu bir dönem yayın yapan Jiyan haber sitesi ile ilgilidir. Diken'in 2017 başvurusu "İstiklal Caddesi Bombalanması" haberleri ile ilgilidir ve 2017'den beri bu başvurunun bekletilmesi fazlasıyla anlamsızdır. Sevgili Tora Pekin tarafından Cumhuriyet Gazetesi adına yapılan 2015 tarihli başvuru 09.05.2015 tarihli, Can Dündar imzalı "İşte Erdoğan'ın Yok Dediği Silahlar'' başlıklı haberle ilgilidir. Bilinen ilk 8/A kararıyla ilgili başvuru "araya kaynatılmıştır." 62 başvuru arasında İfade Org tarafından Oda TV adına 2020 yılı içinde yapılmış 5 başvuru da bulunmaktadır. AYM (güya) hızlı hareket etmiş, Bakanlık görüşü ve karşı cevaplar Eylül 2020'de tamamlanmasına rağmen Oda TV başvurusu bir türlü karara bağlanmamıştır. Cumhuriyet başvurusu gibi başlı başına karar olması gereken Oda TV başvurusu da araya sıkıştırılmıştır. Benzer şekilde, yine İfade Org tarafından hazırlanan Independent Türkçe adına yapılan başvurular da bekletilmiş, ayrı karar olması gerekirken araya sıkıştırılmıştır. Bir diğer önemli başvuru zincirinde, 11 tanesi İfade Org tarafından hazırlanan toplam 13 başvuru JinNews Türkçe adına yapılmıştır. AYM başlı başına ayrı 1 ihlal kararı vermesi gerekirken, bu başvuruları da bekletmiş fakat 13 başvuruda da ihlal vermiştir. Daha fazla bekletilmeden, bu toplu karara Ekşi Sözlük başvurusunun da eklenmesi önemli olmakla birlikte, listeleme usulünden ziyade ayrı bir karar verilmesi beklenirdi.

'TBMM HAREKETE GEÇMELİDİR'

Son olarak, bu konu kapanmadı. AYM tarafından 8/A maddesiyle ilgili en az 2-3 tane daha toplu karar çıkması lazım. Halen 2017 & sonrası yapılmış fakat bu toplu karara eklenmemiş başvurular bulunmaktadır. Kaldı ki 8/A maddesi iptal edilmemiştir ve uygulanmaya devam etmektedir. İki gün önce X tarafından paylaşılan kararın 8/A kararı olduğu unutulmamalıdır. Mart 2024 Yerel Seçim döneminde de sıklıkla kullanılmaya devam edilecek olan 8/A sorunu AYM kararlarına rağmen devam edecektir. İptali için TBMM harekete geçmelidir. Biz İfade Org olarak 2015'ten beri yaptığımız gibi bu konunun takipçisi olmaya devam edeceğiz."