Sine-i Millet Nedir? Sine-i Millet Nasıl Uygulanır?
Son günlerde seçim gündemiyle birlikte yeniden gündeme gelen “sine-i millet” kavramı, siyasi arenada sıkça dile getirilen fakat uygulanması oldukça nadir olan bir ifade olarak dikkat çekiyor. Türkiye’de seçim tartışmaları dönemlerinde sıkça gündeme gelen sine-i millet, bugüne dek genellikle siyasi bir koz olarak kaldı. Peki, sine-i millet nedir ve bu kavram hangi anlamları taşır?
Sine-i millet, siyasi anlamda Meclis’ten çekilerek halkın arasına katılmak, halk hareketi başlatmak ve siyasi iktidara karşı bir tepki hareketi başlatmak anlamına geliyor. Özellikle muhalefet partileri tarafından kullanılan bu terim, iktidara karşı protesto amacıyla gündeme getiriliyor ve siyasi bir manevra olarak nitelendiriliyor. Ancak bugüne dek bu kavram, büyük ölçüde söylemde kaldı; yalnızca bir milletvekili istifa ederek “sine-i millet” çağrısını hayata geçirdi.
TARİHTE SİNE-İ MİLLET TARTIŞMALARI
Sine-i millet kavramının Türk siyasi tarihine girişinin Atatürk’ün, Harbiye Nazırlığı teklifini reddedip "sine-i millete dönme" kararıyla olduğu belirtiliyor. Mustafa Kemal, ordudan ayrılarak kurtuluş mücadelesini başlatma yolunu seçti. Bu kavramın siyasi partiler tarafından ilk kullanımı ise Demokrat Parti dönemine rastlıyor. 1946 seçimlerini şaibeli bulan DP, Cumhuriyet Halk Partisi’ni sine-i millete dönmekle tehdit etse de bu yalnızca söylemde kaldı.
Demokrat Parti’nin siyasi alana taşıdığı sine-i millet söylemi, sonraki yıllarda da özellikle cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında dile getirildi. 1966’da Cevdet Sunay’ın ve 1973’te Fahri Korutürk’ün cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Adalet Partisi ve CHP de sine-i millete dönme tehdidinde bulundular, ancak bu tehdit uygulanmadı.
TURGUT ÖZAL DÖNEMİNDE SİNE-İ MİLLET TARTIŞMALARI
1989’da Turgut Özal’ın cumhurbaşkanı seçilmesi öncesinde de sine-i millet tartışmaları yeniden gündeme taşındı. Dönemin DYP lideri Süleyman Demirel ve SHP lideri Erdal İnönü, Özal’ın cumhurbaşkanlığına karşı sine-i millete dönme tehdidinde bulundular. Ancak Özal Çankaya’ya çıktı, Demirel ve İnönü ise sine-i millet hamlelerini geri çektiler.
28 ŞUBAT SÜRECİ VE DİĞER GELİŞMELER
28 Şubat sürecinde dönemin başbakanı Necmettin Erbakan da sine-i millete dönme söylemini kullandı; ancak uygulamaya geçmedi. Aynı dönemde, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in hükümeti kurma görevini Tansu Çiller'e vermemesi nedeniyle, DYP sine-i millet kozunu masaya koydu. Tartışmalar medyada uzun süre yer bulsa da sonuç alınamadı.
Bugüne dek Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde sine-i millete dönme kararını uygulayan tek isim ise DYP Hatay Milletvekili Murat Sökmenoğlu oldu. Turgut Özal’ın cumhurbaşkanlığı seçiminde sine-i millet diyerek milletvekilliğinden istifa eden Sökmenoğlu, bu kararını hayata geçiren tek isim olarak tarihe geçti.