Asgari ücret genel ortalamaya yaklaştı; Türkiye ‘asgari ücretle yaşama ülkesi’ oldu

Milyonlarca çalışanın merakla beklediği asgari ücret rakamı önceki gün açıklandı. Açıklanan rakam asgari ücretle geçimini sağlayanlara bir ölçüde nefes aldıracak olsa da Türkiye’nin ‘en az asgari ücret uygulanan ülkeler listesinde’ üst sıralara çıkmasını sağlayamadı. Öte yandan ücretlerin genel anlamdaki düşüklüğü nedeniyle Türkiye, ‘asgari ücretle çalışan işçiler’ ülke konumuna geldi.

"Asgari ücret artışı, tarihte bir ilk olarak yüzde 50 seviyesinde gerçekleşti" diyen AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, yılbaşından itibaren asgari ücretten alınan gelir vergisiyle damga vergisi uygulamasının da sona erdiğini söyledi. Böylece işçinin eline net 4 bin 253 lira 40 kuruş geçecek.

AVRUPA’DA EN ÇOK ASGARİ ÜCRETLİ TÜRKİYE’DE

Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında en çok asgari ücretli işçinin çalıştığı ülke. Yapılan son zamla birlikte de bu rekoru elinde tutacağa benziyor. Ülkede çalışan kesimin yüzde 50'sinin asgari ücretle çalıştığı düşünüldüğünde, asgari ücretin aslında ülkedeki ortalama ücret olduğunu söylemek mümkün. Öte yandan, yapılan son zam, asgari ücretle çalışan kişi sayısının artabileceği yorumlarına neden oldu. Maaşına henüz zam almamış milyonlarca çalışanın maaşı asgari ücretin altında veya sınırında kaldı. Çalışma ekonomisi uzmanı Doç. Dr. Aziz Çelik, memurlar, emekliler ve özel sektördeki diğer işçilere de aynı oranda zam yapılması gerektiğini, aksi halde giderek geniş bir kesimin asgari ücretli çalışana dönüşeceğini söyledi.

Çelik, "Asgari ücret dışındaki özel sektördeki diğer işçilerin ücretleri, kamu işçileri ücretleri, memur maaşları, emekli aylıklarındaki artışlar asgari ücretten düşük kalıyor. Bu da ücretlerin asgari ücrete doğru baskılanmasına yol açıyor. Asgari ücret civarında ücret alanların çoğalmasına yol açıyor. Böylece asgari ücrete çok yakın ücret alanlardaki artış oranı diğer emek gelirlerine yansımadığı zaman, onların ellerine geçen miktar nispeten daha az artıyor. Bu da toplumun geniş kesiminin asgari ücrete yaklaşmasına yol açıyor." ifadelerini kullandı.

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) verilerine göre, Türkiye’de 3,4 milyon işçi asgari ücrete erişemiyor. 9,9 milyon işçi asgari ücretin altında ve yüzde 20 altı/üstü civarında ücret alıyor. Yani verilere göre, asgari ücretli çalışan sayısı 10 milyon civarında diyebiliriz. Yapılan son zamla birlikte bu rakamın artacağı öngörülüyor.

DİSK-AR verilerinde dikkat çeken bir diğer konu ise özel sektör işçisinin neredeyse yarısının asgari ücretin ve altında ücretle çalışması. Asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 44 iken, asgari ücret civarında çalışanların oranı yüzde 69. Özel sektörde çalışan işçi sayısının 8,4 milyondan fazla olduğu düşünüldüğünde, asgari ücretteki artışın diğer emek gelirlerine de aynı oranda yansımasının ne denli önemli olduğu bir kez daha gözler önüne seriliyor.

"GİDEREK DAHA GENİŞ BİR KESİM ASGARİ ÜCRETLİ OLACAK"

Emek gelirlerinin en az asgari ücret kadar artırılması gerektiğini vurgulayan Çelik, "Asgari ücrete zam yapıldığında bunun asgari ücret dışındaki ücretlerle çalışan diğer gelirlere de; memurlara, emeklilere, özel sektördeki diğer işçilere benzer bir artış oranının yapılması lazım. Aksi halde asgari ücret zammının içinde kalabiliyor bazı ücretler ve geniş bir kesim asgari ücretle çalışmış oluyor. Türkiye'de zaten bu oran çok yüksek. Yüzde 50 civarında asgari ücret civarında çalışan var. Diğer ücretler benzer oranda arttırılmazsa giderek daha geniş bir kesim asgari ücretli hale gelmiş olacak. Asgari ücretli çalışan sayısını 'asgari ücret civarında' olarak değerlendirmek lazım. Asgari ücretin yüzde 20 altı/üstü ücreti biz asgari ücret kabul ediyoruz. Bu civarda çalışan sayısı da 9-10 milyon arasında bir sayıya ulaşıyor Türkiye'de. Kanuni olarak şunu söylemek mümkün. Asgari ücretteki bu artış diğer gelirlere yansımazsa asgari ücret civarında ücret alanların sayısı da artacak. Bu nereye varır görmek için uygulamayı görmek lazım." diye konuştu.

ASGARİ ÜCRET ARTIŞI İŞSİZLİĞİ ETKİLER Mİ?

Asgari ücrete yapılan zammın işten çıkarmaları etkileyeceğini düşünmediğini kaydeden Çelik, "Asgari ücret yüzde 50 arttı, işverene maliyeti yüzde 40 arttı. Asgari ücret kadar vergi muafiyeti getirildi. İşverenlere maliyet artışı yüzde 40 civarında kalacak. Asgari ücret artışlarının doğrudan işsizlikle bağlantılı olduğunu düşünmüyorum." dedi.

AVRUPA BİRİNCİLİĞİ SÜRECEK

Doç. Dr. Çelik, Türkiye'nin Avrupa ülkeleri içerisinde asgari ücretle çalışanların sayısının en yüksek olduğu ülke olduğunu hatırlatarak, Avrupa birinciliğinin devam edeceğini ve bunda bir değişiklik olmayacağını söyledi.

DİSK-AR Aralık 2021 tarihli araştırmasında yer alan bilgilere göre Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip iki ülkeden biridir. Türkiye’nin gerisinde yalnızca Arnavutluk yer alıyor. Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verileri baz alındığında, 2021 yılının ikinci yarısında Arnavutluk’ta euro bazında asgari ücret 244.6 euro olarak yer alıyor. Dolar kurunun önüne geçilemiyor ancak Türkiye’de yapılan son zamla birlikte asgari ücret şu anda ortalama 250 euro civarına denk geliyor.

Avrupa Birliği ülkelerinde asgari ücretli çalışan sayısının Türkiye’ye göre oldukça düşük. Asgari ücret civarında ücret alanların oranı Hollanda, Danimarka, Belçika ile İsveç’te yüzde 3 iken Avusturya, Yunanistan ile Çekya’da yüzde 4 ve İspanya, Slovenya, Almanya ile Finlandiya’da yüzde 5 olarak kayıtlara geçti. AB ülkeleri arasında asgari ücretlilerin en yoğun olarak yaşadığı üç ülke ise yüzde 21 ile Romanya ve yüzde 20 ile Macaristan ve Portekiz. Türkiye ise yüzde 57 ile Avrupa Birliği ülkelerini katlamış durumda.

Yukarıda yer alan DİSK-AR verilerine baktığımızda da Avrupa’da en yüksek asgari ücretli çalışan sayısının Türkiye olduğunu görüyoruz. Türkiye’deki asgari ücretlilerin oranı AB ortalamasının 6 katından fazla. Bu da, asgari ücret rakamını emsal hale getiriyor.

"BELİRSİZLİK SÜRÜYOR"

Son olarak, asgari ücret konusunda belirsizliğin sürdüğünü belirten Çelik, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Asgari ücrete ilişkin belirsizlikler devam ediyor. Asgari Ücret Tespit Komisyonu sadece brüt asgari ücreti belirler. Başka bir yetkisi yok. Asgari Ücret Tespit Komisyonu dün toplandı ve brüt asgari ücreti günlük 166 lira 80 kuruş, aylık da 5 bin 4 lira olarak saptadı. Bunun dışında hiçbir şey şu anda net değil. Bununla ilgili vergi istisnası getirilmesi için kanun değişikliği yapılması gerekir. AGİ ile ilgili de kanun değişikliği yapılması gerekir. Bu kanun değişiklikleri şu anda yapılmış değil. Bizim bildiğimiz bunların yapılacağına dair hükümet açıklama yaptı. Şu anda kanunda AGİ de var, vergi de var. Hükümetin ocak ayından önce, kısa zamanda gelir vergisi kanununda değişiklikleri yapıp Meclis'e sunması lazım. Ancak o zaman bununla ilgili net bir şey söyleyebiliriz. Yasal düzenleme yapılmadığı için nasıl uygulanacağı konusunda ayrıntı belli değil. Belirsizlik oradan kaynaklanıyor. Asgari ücretin üstünde ücret alanların asgari ücret kadar muafiyete girecek mi, girmeyecek mi bunun belirsizliği devam ediyor."

DİSK-AR: ASGARİ ÜCRET ARTIŞ ORANI YÜZDE 39.9

DİSK-AR verilerine göre, yıllara göre brüt asgari ücret artışına bakıldığında Erdoğan'ın yüzde 50 artış olarak duyurduğu asgari ücretteki artışın yüzde 39.9 oranında gerçekleştiği görülüyor. Sosyal medya hesabından verileri yayınlayan konferedasyon, 2022 yılındaki artış oranını 40.7 olarak duyurdu. Ancak daha sonra yapılan düzeltme ile bu oranın 39.9 olduğu açıklandı.

DİSK-AR'ın yayınladığı verilerde asgari ücrette en yüksek oranlı artışların AKP iktidarından önce gerçekleşmesi dikkat çekiyor. 1976 yılından 2022 yılına kadar hazırlanan asgari ücret artış oranlarında en çok artışın yaşandığı yıl, yüzde 114,6 ile 1996 yılı. AKP'nin ise iktidara geldikten sonra ilk 3 yıl nispeten yüksek oranlı asgari ücret artışı yaptığı, akabindeki yıllarda ise 2016 yılına kadar yüzde 10 bandını bile aşamadığı görülüyor.