Asgari ücret yetersiz: Zamlar ve kur artışlarıyla dolar karşısında eridi

GERÇEK GÜNDEM - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "Her evde araba var, kapıcısında araba var, şu anda ikinci el araba yetişmiyor zaten, öyle bir durum var. Bunları nasıl görmemezlikten geliyorsunuz" şeklindeki çıkışı, beraberinde birçok tartışmayı getirdi. Bunlardan biri de asgari ücret.

Dolar/TL kuru, son olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) peş peşe aldığı faiz indirimi kararları ve 10 ülkenin diplomatik temsilcisiyle yaşanan kriz nedeniyle 9.85'li seviyelere kadar yükseldikten sonra 9.45'e geriledi. Net 2 bin 825 lira 90 kuruş olan asgari ücretin karşılığı ise 298 dolar oldu.

2022 yılı için asgari ücret görüşmeleri, böyle bir atmosferde aralık ayında başlayacak. İktidara yakın A Haber ise, 'son 45 yılın en iyi zammının yapılacağı' görüşünde. Peki asgari ücretin, Türk lirasından 6 sıfırın atıldığı 2005 yılından bu yana dolar karşısında durumu ne oldu?

Öte yandan doğalgaz, elektrik gibi kalemlerde yapılan zamlar, asgari ücretle çalışan bir işçinin cebini yakıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 21 Ağustos 2020'de açıkladığı 'doğalgaz müjdesinin' üzerinden geçen süre zarfında, elektrik, akaryakıt ve doğalgaza toplam 35 kez zam yapıldı. Yalnızca elektrikte, 2018'den bu yana faturalar yüzde 122 civarında zamlandı.

KİRA VE GIDADA FAHİŞ FİYATLAR

Türk ekonomisinde yaşanan gelişmeler, gıda ve kira fiyatlarını da vurdu. Fahiş fiyatlar vatandaşların bir numaralı gündem maddesi haline gelirken, Erdoğan dün kabine toplantısı sonrası şu açıklamayı yaptı: "Fırsatçılara göz açtırmayacağız. Bu konudaki denetimleri sıkılaştırıyoruz. 2022 Bütçemizi de bu anlayışla hazırladık."

AZİZ ÇELİK, ASGARİ ÜCRETİN TARİHİNİ ANLATTI

Doç. Dr. Aziz Çelik de, 'asgari ücrete 45 yılın en iyi zammının geleceği' yönündeki haberlerin ardından kişisel Twitter hesabında paylaşımlarda bulundu ve asgari ücretin tarihiyle ilgili bilgiler verdi. Çelik, şunları yazdı:

"Türkiye asgari ücret 3008 sayılı ve 1936 tarihli İş Kanunu ile erken Cumhuriyet döneminde mevzuatımıza girdi. 3008'in 32. maddesi 'İktisat vekaletince teklif edilecek işlerde işçi ücretlerinin en aşağı hadleri bir nizamname ile tespit edilir' hükmünü içeriyordu.

Ancak bu nizamname (yönetmelik) bir türlü çıkarılmadı. 25 Ocak 1950 tarihinde İş Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle asgari ücret tespit yetkisi mahalli komisyonlara bırakıldı.

1951 tarihinde yayımlanan Asgari Ücret Yönetmeliği’ne göre işçi ve işverenlerin temsil edildiği ancak devlet temsilcilerinin ağırlıkta olduğu mahalli komisyonlar değişik işkollarında ayrı ayrı asgari ücret belirleme yetkisine sahipti.

Mahalli komisyonların kararlarına karşı Çalışma Bakanlığı’nda kurulacak bir komisyona itiraz edilebiliyordu. Ancak Bakanlık’taki beş kişilik itiraz kurulu tamamen devlet temsilcilerinden oluşmaktaydı.

1967’de 931 sayılı İş Kanunu ile mahalli komisyonlardan vazgeçildi ve merkezi bir komisyon oluşturuldu. Bu komisyon asgari ücreti altı bölge esasına göre belirledi.

5 Nisan 1968 tarihli Asgari Ücret Tespit Yönetmeliği’ne göre 'Asgari ücret mahalli, bölgesel veya belirli bir yerdeki bir veya daha fazla işkolunda veya o yerdeki bütün işkollarında veya milli seviyede' tespit edilebiliyordu.

Asgari ücret komisyonun 11 ay 27 günlük ve 37 toplantı boyunca devam eden çalışmasıyla 1969 yılında altı bölge esasına göre saptandı. İlk ulusal ölçekli asgari ücretin belirleneceği bu toplantıya işveren temsilcileri katılamayacaklarını belirttiler ve ertelenmesini istediler.

Ancak daha önceki toplantıya da katılmayan işveren temsilcilerinin bu talebi zamanında davet ve duyuru yapıldığı için kabul edilmedi ve toplantı hükümet ve işçi temsilcilerinin katılımıyla yapıldı. Bu, komisyonun tarihindeki en uzun süredir.

1972 yılı asgari ücreti dört bölge esasına göre tespit edildi. 1974 yılında bölgelere göre asgari ücret uygulamasından vazgeçilerek ulusal ölçekli tek bir asgari ücret tespit edildi.

1974-1989 arasında asgari ücret sanayi ve hizmetler ile tarım ve ormancılık için ayrı ayrı belirlendi. 1989 yılında bu uygulamadan da vazgeçilerek asgari ücret ulusal düzeyde tek tip olarak saptanmaya başlandı.

Öte yandan 1974 yılından başlayarak 16 yaş altı ve üstü için ayrı olarak saptanan asgari ücret 2014 yılından itibaren yaş ayrımı olmaksızın ulusal düzeyde ve bütün sektörler için tek tip belirlenmeye başlandı.

Ulusal çapta ilk asgari ücret Haziran 1974'te CHP-MSP Hükümeti döneminde saptandı. Ecevit Başbakan, Sav Çalışma Bakanıydı. İşverenlerin karşı çıktığı ilk ulusal ölçekli asgari ücret hükümet ve işçi temcilcilerinin oylarıyla 1.200 TL olarak kabul edilmişti."