Avrupa'da destek Türkiye'de vergi: Enerji krizine karşı hangi ülke hangi tedbiri alıyor?

Elektrik ve ısınma ihtiyacını çoğunlukla doğal gazdan karşılayan Avrupa ülkeleri kış aylarının soğuk günlerinde yüksek elektrik ve doğal gaz faturalarıyla karşı karşıya. Düşük doğal gaz rezervleri ve arzda yaşanan sorunlar nedeniyle enerji maliyetlerine yansıyan yükseliş hane halklarının gelirini daraltıyor.

Euronews Türkçe'nin aktardığı haberde, Bank of America tarafından yapılan analizlere göre Avrupa'da geçen yıl 2020'ye kıyasla dört katına çıkan enerji fiyatları hane halklarının enerji faturalarına ortalama yüzde 54'lük bir artışla yansıdığı bilgisi paylaşıldı. Banka daha büyük artışların özellikle İtalya ve İngiltere'de hissedileceği uyarısında bulundu.

Avrupa'da hükümetler küresel enerji krizinin etkilerine karşı farklı tedbirlerle tüketicileri korumaya çalışıyor. Ülke ülke değişen tedbirler kapsamında faturalardan alınan vergilerin düşürülmesi, yenilenebilir enerji teşvik kesintisinin azaltılması, yüksek fiyatlardan elde edilen karın dengelenmesi ve düşük gelirli ailelere destek yer alıyor.

AVRUPA'DA DESTEK TÜRKİYE'DE KDV

Birçok Avrupa ülkesi yaşanan enerji krizinde vatandaşlarını korumak için tedbirler alırken, Türkiye ise son 2 yılda Avrupa'da elektriğe en fazla zam yapan ülke oldu.

Elektrik ve doğal gaz fiyatları 1 Ocak 2022’den itibaren yüzde 50 ila yüzde 124 arasında arttı. Yılbaşından itibaren yapılan fahiş zamlara karşın elektrik faturalarının yüzde 15,25'ini oluşturan KDV hakkında da henüz bir adım atılmadı.

Küresel ölçekte bir enerji krizinin yaşandığı dönemde, elektrik faturalarına ilişkin tek destek ise faturalarda TRT payının kaldırılması oldu. Bu da 100 liralık bir faturada sadece 1,65 liranın eksilmesi anlamına geliyor.

YÜZDE 79 ZAMLARI YÜKSEK BULUYOR

MetroPoll Araştırma'nın yaptığı Ocak ayı Türkiye'nin Nabzı araştırmasında da faturalara gelen zamlar kendine yer buldu.

"Yeni yılda elektrik başta olmak üzere pek çok ürüne zam yapılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz" şeklinde sorulan soruya katılımcıların yüzde 79'u 'Beklediğimizden yüksekti' cevabını verdi.

AKP seçmeninin yüzde 65,9'u MHP seçmeninin ise yüzde 77,3 zamların beklediklerinden fazla olduğu yanıtını verdi.

AVRUPA ÜLKELERİ HANGİ TEDBİRLERİ ALDI?

İNGİLTERE:

İngiltere'de enerji kullanımında bir sonraki fiyat artışı 7 Şubat'ta açıklanacak ve 1 Nisan'da yürürlüğe girecek. Hane halkları hükümetin bu tarihe kadar yeni koruyucu tedbirler almasını bekliyor. Bu tedbirler arasında enerji faturalarında yüzde 5 olan KDV oranının azaltılması ya da enerji faturalarındaki vergilerin genel vergilendirmeye kaydırılması bulunuyor. Daha müdahaleci tedbirlerden biri enerji tedarik eden firmalara pazar fiyatına göre açığa çıkan farkın ödenmesini öngören bir "istikrar mekanizmasının" kurulması yönünde. Muhalefeteki İşçi Partisi ise faturaların desteklenmesini istiyor ve bunun için Kuzey Denizi'ndeki petrol ve doğal gaz üreticilerinin kriz döneminde edindiği karlara vergi getirilmesini öneriyor.

Hükümet ve maliye bakanlığı henüz hangi tedbirleri hayata geçirecekleri konusunda bir ipucu vermiş değil. Korumasız aileleri temsil eden baskı grupları, küçük işletmeler ve ekonomistler hükümetin bu sessizliğini eleştiriyor ve fiyatların rekor düzeyde artma tehlikesinin enflasyonu ve hayat pahallılığını körükleyeceği uyarısında bulunuyor.

FRANSA:

Artan akaryakıt fiyatlarının geçim maliyetlerini arttırdığı gerekçesiyle başlayan sarı yelekliler hareketine benzer bir tepkinin ortaya çıkmasından endişe eden hükümet yükselen enerji fiyatları karşısında derhal bir önlemler paketini hayata geçirdi ve düşük gelirli 5,8 milyon haneye 100 euro tutarında yardım çekleri gönderdi. Bu paketin devlete yaklaşık 8 milyar euroluk bir maliyeti olduğu hesaplanıyor.

Hükümet ayrıca devlete bağlı enerji şirketi EDF'nin 2022 yılı içinde elektrik fiyatlarında yapacağı artışı yüzde 4 ile sınırlı tuttu. Bu durum EDF'nin ürettiği elektriği piyasa fiyatının altına satması anlamına geliyor. EDF bu planın yatırımcılara yaklaşık 8,4 milyar euro mal olacağını bildirdi.

ALMANYA:

Almanya'da hükümet yenilenebilir enerji projeleri için kesilen desteği azaltarak enerji faturalarını düşürmeyi planlıyor. Hükümet bu yıldan itibaren ev faturalarına yeşil enerji için kilovat başına 6,5 sent olan ek ücreti 3,7 sente düşürecek. Alman hükümeti aradaki vergi farkını hazine tarafından karbon vergilerinden toplanan 3,3 milyar eurodan ödemeyi planlyor.

Hükümet ayrıca düşük gelirli hane halkları için 130 milyon euroluk bir paket önerdi. Paket kapsamında yapılacak bir kerelik ödemenin yaz aylarında geri ödenmesi planlanıyor.

HOLLANDA:

Hollanda hükümeti ekim ayında hane halklarına yıllık ortalama 400 euro tasarruf imkanı sağlamak üzere enerjiden alınan vergide indirime gitti. Buna ek olarak ev yalıtımı için 150 milyon euro, küçük işletmelerin kullandığı enerjiden alınan verginin düşürülebilmesi içn de 500 milyon euroluk bütçe ayrıldı. Bir yıl sürmesi planlanan ve 3,2 milyar euroya mal olması beklenen bu tedbirler 1 Ocak'tan itibaren yürürlüğe girdi.

İTALYA:

İtalyan hane halkları Avrupa'da en yüksek enerji faturası ödeyen grupta yer alıyor ve küresel enerji krizi dolayısıyla en yüksek fiyat artışlarından birinin yine bu ülkede yaşanması bekleniyor. İtalyan hükümeti bu durum karşısında hane halkının korunmasını öngören bir dizi plan hazırladı. Buna göre bütün tüketiciler için doğal gaz vergilerinde kesintiye gidilecek ve yenilenebilir enerji teşvikleri için yapılan ek kesintiler azaltılacak. Buna ek olarak düşük gelirli aileler için ek ödemeler planlanıyor. Hükümetin mart ayından itibaren bir yıl süreyle uygulayacağı tedbilerin 8,5 milyar euroya mal olması bekleniyor.

İSPANYA:

Artan enerj fiyatları karşısında hane halklarını korumak için ilk harekete geçen ülkelerden biri olan İspanya'da hükümet eylül ayından mayıs ayına kadar enerji faturalardan alınacak vergileri kaldırdı ve bu açığın enerji fiyatlarındaki artıştan elde edilen karla dengelenmesi yoluna gitti.

İspanyol doğal gaz ve enektrik üreticisi kurumların fiyat yükselişlerinden elde edeceği karın 2 milyar euroyu bulması bekleniyor. Üstelik bu politika ile bahse konu şirketlerin kriz döneminde "kabul edilemez" karlar elde ederken hane halklarının zor durumda kalmasının önüne geçilmesi amaçlanıyor. The Guardian gazetesi bu politikanın İngiltere'deki İşçi Partisi'ne de ilham olduğunu belirtiyor.

İSVEÇ:

Artan fiyatların etkisini yumuşatmak için İsveç hükümeti 6 milyar kron (yaklaşık 570 milyon euro) ayırdı. Bu ay başı açıklanan plana göre kış aylarında faturalar aralık-şubat ayları arasında enerji tüketimi ayda 2 bin kilovatı geçen 1,8 milyon hane halkı için 570 euro destek verilecek.

NORVEÇ:

Norveç hükümeti de komşusuna benzer şekilde hane halklarına doğrudan destek olmayı tercih etti ve bunun için 8 milyar Norveç kronu (yaklaşık 600 milyar euro) tutarında bir bütçe ayırdı. Ancak "sosyal adaletsizlik"le mücadele sözü veren hükümetin bu girişimi halkı memnun etmeye yetmedi. Elektrik fiyatlarındaki artışa tepki gösteren halk hükümetin yardımlarının yetersiz kaldığını belirterek özellikle düşük gelirlilerin dikkate alınmamasını protesto etti.

Kuzey Denizi'nden çıkan petrol ve doğal gaz dolayısıyla büyük ekonomik zenginlik içerisindeki ülkede Norveç Varlık Fonu'nun geçen yılı 180 milyar dolar kar elde ederek tamamladığı ve toplamda 1,34 trilyon dolarlık değere ulaştığı açıklanmıştı.