AYM'den iki kritik karar: Yurttaşların hak arama yollarını engelleyen hükümler iptal edildi

Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP ve yerel mahkemelerden yapılan başvurular üzerine, mega projeleri hayata geçirmek için yurttaşların mülklerinin mevzuata aykırı olarak kamulaştırılması ya da kamulaştırmasız el konulması uygulamaları ile ilgili iki önemli karar aldı.

AYM, yerel mahkemeler ile CHP grup başkanvekillerinin başvuruları üzerine mülkiyet hakkı zarar gören yurttaşların zararlarının giderilmesi için hak arama yollarına başvurmasını zorlaştıran, engelleyen hükümleri iptal etti.

BirGün'den Nurcan Gökdemir'in haberine göre, İptal başvurusunda, baraj inşası için yapılan kamulaştırmalarda, saha içinde kalan taşınmazlarını kullanamayan mal sahiplerinin dava açabilmek için valilik komisyonuna başvurması zorunluluğunun süren davalarda da uygulanmasını öngören hükmün Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürüldü.

AYM bu hükmü, “Temel hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamanın Anayasa’da öngörülen sebeplere uygun ve ölçülü olmadığı, mülkiyet hakkı ile hak arama özgürlüğünü sınırladığı” gerekçesiyle iptal etti. Kararda, “Kuralın anayasal bağlamda meşru bir amacının bulunmadığı, anılan şekilde bir amacının bulunduğu kabul edilse bile kuralla getirilen sınırlamanın kişiye aşırı bir külfet yüklediği ve anılan haklara orantısız, dolayısıyla ölçüsüz bir sınırlama getirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa’ya aykırıdır” denildi.

KANUNDA OLMAYAN HÜKÜM YÖNETMELİKTE

İptale konu olan hüküm, AKP’nin kanun tanımazlığının yeni bir örneğini daha gösterdi.

Süren kamulaştırma davalarında başlangıçta kanunda bulunmayan ancak yönetmeliğe konulan bir hüküm nedeniyle dava açabilmek için komisyona başvurmak zorunlu hale getirildi. Bu hüküm sonradan kanuna da eklendi ve geriye yönelik uygulanmak istendi.

İCRA KARARI ALDIRILMASININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER DE KALKTI

AYM, mülklerine kamulaştırmasız el konulan yurttaşların zararını giderecek bedel ya da tazminatların ödenmesini sağlayabilmek için icra kararı aldırmasını engelleyici hükmü de iptal etti.

Yasalarda düzenlenen kamulaştırma usulü yerine kamulaştırmasız el atma yöntemine başvurulmasının idarelere haksız menfaatler sağladığı savunulan iptal gerekçesinde, “Hak sahiplerinin mağduriyetine yol açtığı, dava konusu kurallarla idarelerin hukuka aykırı davranmasının teşvik edildiği, haksız fiil niteliğindeki kamulaştırmasız el atmadan kaynaklanan tazminat alacaklarının geç ödenmesinin mülkiyet hakkına orantısız bir müdahale teşkil ettiği” belirtildi.

DEVLETE GÜVENİ ZEDELİYOR GEREKÇESİ

AYM kararında, icra yoluna başvurmak için mahkemenin kararının kesinleşmesini beklemenin bedel veya tazminata kavuşmayı geciktirerek yurttaşa aşırı bir külfet getireceği belirtildi.

Bu hükmün, mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ölçüsüz biçimde sınırlandırılmasına neden olacağı ifade edilerek, “Alacağın tahsili sürecinin başlamasından sonra geçmişe etkili yasama tasarruflarıyla kararın uygulanma imkanını önemli oranda zorlaştırması yönüyle devlete olan güven duygusunu zedelemekte ve hukuki güvenlik ilkesini ihlal etmektedir” denildi.