Bilim insanlarını ikiye bölen evrim araştırması

Yeni yayınlanan genetik çalışma, bütün modern insanların Afrika'nın güneyindeki tek bir noktadan yayıldığını öne sürüyor. Fakat, alandaki uzmanlar, yaşayan insanların DNA'larını analiz eden çalışmanın türümüzün nereden köken aldığını belirlemek için oldukça yetersiz olduğunu belirtmekteler.

Çalışma ekibinden olmayan Cambridge Üniversitesinden popülasyon genetikçisi Aylwyn Scally, Afrika'nın güneyinin insan evrimi için önemli bir bölge olduğu konusunda hemfikir olduğunu fakat, yaşayan insanları inceleyen çalışmaların insanın ortaya çıkışı için kesin bir nokta belirleyemeyeceğini vurguluyor.

DNA ve fosil verileri, modern insanların 250 bin ila 350 bin yıl önce Afrika'da ortaya çıktığını gösteriyor. Fakat bilim insanları, henüz daha spesifik bir nokta belirleyemediler. Çünkü Homo sapiens fosilleri Afrika'nın her yerinde bulunmuş durumda, Afrika'dan gelen antik DNA verileri ise sınırlı ve yeterince eski değil.

28 Ekim'de (2019) Nature'da yayınlanan yeni çalışma için araştırıcılar, DNA verileri çok bilinmeyen 200 yaşayan insanın kan örnekleri topladılar. Kan örnekleri alınan insanlara, Khoisan dili konuşan Namibyalı ve Güney Afrikalı avcı-toplayıcılar da dahil edildi. Çalışmanın yazarları bu kişilerin mitokondriyal DNA'larını analiz ettiler ve veritabanlarındaki 1000'den fazla diğer Afrikalı ile karşılaştırdılar. Daha sonra bu örneklerin tamamının bir aile ağacında birbirleriyle ilişkilerini çözdüler.

Önceki çalışmalarda da gösterildiği gibi, Khoisan dili konuşanlar arasındaki bir mtDNA soyu, -L0- yaşayan insanlar arasındaki bilinen en eski mtDNA soyu kabul ediliyor. Çalışma ayrıca L0 soyunun 200 bin yıl kadar önce (hata payıyla 165 bin ila 240 bin yılları arasında) ortaya çıktığını vurguluyor. Bu veriden yola çıkarak çalışmanın baş yazarı Sydney Üniversitesi'nden genomik uzmanı Vanessa Hayes, L0 soyunun Afrika'nın güneyinde yaşadığını ve bütün yaşayan insanların atasal popülasyonunu oluşturduklarını söylemekte.

Daha spesifik olarak, Hayes ve arkadaşları, modern insanların çıkış noktasının Botswana'nın kuzeyindeki günümüzdeki Kalahari Bölgesi olduğunu söylüyorlar. Çoğunlukla kuru bir çöl olan bu bölgenin, iklim verileri ve simülasyonların yardımıyla 130 bin ila 200 bin yıl önce sulak bir alan olduğunu öne sürmekteler.

Çalışmayı yürüten ekip, L0 mtDNA'ya sahip insanların, 110 ila 130 bin yıl öncesine kadar Kalahari'de yaşadıklarını daha sonra değişen iklim dolayısıyla açılan yeşil koridorlar üzerinden kuzeydoğuya ve güneybatıya gittiklerini söylemekteler.

Pensilvanya Üniversitesi'nden evrimsel genetikçi Sarah Tischkoff, sadece yaşayan insanlardan alınan mtDNA verileriyle antik popülasyon tarihlerinin izini sürmenin çok doğru sonuçlar vermeyebileceğini vurguluyor. Bunun yanında, L0 soyundan bir kadının veya onun atalarının Afrika'nın güneyine göç etmiş daha sonra soyu tükenmiş daha büyük başka bir topluluktan da olabileceğini belirtiyor.

Scally, ayrıca mtDNA'nın sadece anneden geçtiği için, babadan veya her iki ebeveynden geçen genetik materyale bakıldığında daha farklı sonuçlar çıkabileceğini söylüyor.

Londra'daki Francis Crick Enstitüsünden popülasyon genetikçisi Pontus Skoglund, eğer insan topluluklarına 70 bin yıl ya da 200 bin yıl önce ne olduğunu anlamak istiyorsak, antik DNA'nın ve iyi tarihlenmiş fosillerin olmazsa olmaz olduğunu düşünmekte. (Evrim Ağacı-Kadir Toykan Özdoğan)