Bütçe verileri plansızlığı ifşa etti

Hazine ve Maliye Bakanlığı aralık ayında gerçekleşen bütçe giderlerini ve tahsil edilen gelirleri açıkladı. Bununla birlikte 2019’un bütçe performansı da ortaya çıkmış oldu. Bütçe dengesinin sert şekilde sarsıldığı 2019’da 80,6 milyar lira bütçe açığı verilmesi planlanırken, gerçekleşen bütçe açığı 123,7 milyar lira oldu. Üstelik aynı yıl 46 milyar liralık Merkez Bankası ihtiyat akçesi de bütçeye aktarılmıştı. Geçmiş yıllarda kullanılmayan bu tutar bu yıl da kullanılmasaydı, hedeflenen bütçe açığının tam 2 katı açık verilmiş olacaktı.

BirGün'ün haberine göre, bu yıl 82 milyon yurttaşın hazinenin kasasına vergi olarak koyduğu toplam tutar 673 milyar 314 milyon lira olarak gerçekleşti. Başka bir ifadeyle her yurttaş ortalama 8 bin 211 lira vergi ödemiş oldu. Ancak vergiyi gelirden ve servetten almak yerine harcamalardan alan devlet, vergi ödeyen yurttaşlara bunu hissettirmedi. Halk vergisini vergi dairesinde değil, alışveriş esnasında tüccara ödedi. Peki geride bıraktığımız yıl hangi vergiyi ne kadar ödedik?

GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

Toplam vergi gelirinin yüzde 35.8’ini gelir üzerinden toplanan gelir ve kurumlar vergisi oluşturdu

AKP, vergiyi, gelir elde edenden değil, harcama yapandan almayı tercih eden bir sistemi dayattı. Böyle olunca ücretli bir yurttaşla bir sermayedar alışveriş yaparken aynı vergiyi verir oldu. Adil vergi sisteminin olmazsa olmazı gelir üzerinden vergiler ise toplam vergi gelirlerinin sadece yüzde 35,8’ini oluşturabildi. Yurttaşlar bu yıl 162,9 milyar lira gelir vergisi, şirketler ise 78,8 milyar lira kurumlar vergisi ödedi.

SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

Kişilerin sahip oldukları varlıklar üzerinden alınan vergiler, toplam vergi gelirlerinin sadece yüzde 2.3’ünü oluşturdu.

Türkiye’de servet giderek küçük bir azınlığın elinde birikiyor. Bankalardaki 104 milyon 739 bin hesapta bulunan paranın yüzde 54’ü sadece 194 bin 355 hesaba ait. Başka bir deyişle bankadaki mevduatların yüzde 54’ü hesapların binde 1,8’inin içinde bulunuyor. Servet adaletsizliğine ilişkin örnekleri artırmak mümkün. Ancak AKP yüksek servet sahiplerinden vergi almayı tercih etmiyor. Türkiye’de merkezi yönetimin topladığı temel servet vergisi motorlu taşıtlar vergisi dahi ücretlinin belini büküyor. Yurttaşlar bu sene toplam 14,5 milyar TL MTV ödediler.

ÖTV’DE HAYALLER VE GERÇEKLER

2019’da otomobil ve beyaz eşya satışları dibi görünce acısı içki ve sigaradan çıktı. Hükümet yıl başında yanlış tahminler yapınca ayağını yorganına göre değil, yorganını ayağına göre uzattı. Sigaraya yıl içinde yapılan yüzde 50 zamla hedeflenenin dahi üzerinde vergi toplandı. Motorlu taşıtlardan toplanan ÖTV ise hedeflenenin yüzde 58’ini bulabildi.

Hedeflenen Gerçekleşen Gerçekleşme oranı

1- Petrol ve doğalgaz: 67,4 milyar TL 61 milyar TL yüzde 90,4
2- Motorlu taşıtlar: 23,9 milyar TL 13,8 milyar TL yüzde 57,7
3- Alkollü içkiler: 15,3 milyar TL 14,7 milyar TL yüzde 96,2
4- Tütün mamülleri: 45,6 milyar TL 50,4 milyar TL yüzde 110
5- Dayanıklı mallar: 9,3 milyar TL 6,2 milyar TL yüzde 66,8

HARCAMA ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

Vergilerin yüzde 61.9’u harcama esnasında fiyata yansıyan ve bu yüzden yurttaşın hissetmediği KDV, ÖTV gibi vergiler.

2019’da 417 milyar lirayı harcamalarımız esnasında fiyata yansıyan vergilere ödedik. Çoğunu öderken farkına dahi varmadık. Hazinenin toplam vergi gelirlerinin de yüzde 61,9’unu bu tip vergiler oluşturdu. Bu vergilerde liste uzun olmakla beraber başı KDV ve ÖTV çekiyor. Şampiyonluk 180,3 milyar liralık tahsilatla KDV’ye ait. Onu 147,1 milyar liralık tahsilatla ÖTV takip ediyor. Ancak bütçeyi hazırlayan hükümet cephesi bu yıl bu vergilerde hesabı tutturamadı ve tahminlerinde yanıldı. 2019 bütçesi hazırlanırken toplanması tahmin edilen KDV’nin sadece yüzde 76’sı, ÖTV’nin ise yüzde 90’ı toplanabildi. ÖTV’yi kurtaran ise içki ve sigara oldu. 2019’da peşi sıra yapılan zamlar nedeniyle içki ve sigarada hedeflenenden daha fazla vergi toplandı. ÖTV ve KDV’de hedefler ve gerçekler tablodaki gibi.