CHP: KÖİ’ler bazı sermaye gruplarının palazlandırılması için kullanılıyor

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, Türkiye’de en fazla Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) ihalesi alan 10 şirketin, toplamda 205 milyar dolarlık ihale aldığını belirterek, “KÖİ’ler bazı sermaye gruplarının palazlandırılması için kullanılıyor” dedi.

Kamu Özel İşbirliği uygulamalarına ilişkin gelişmelerin ele alındığı bir raporun Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından Mayıs ayının sonunda yayımlandığını bildiren Erdoğdu, altyapı yatırım ihtiyacı göz önünde bulundurulduğunda daha fazla yatırıma ihtiyaç olduğu ima edilen raporda, KÖİ projelerinin önemli bir yöntem olarak sunulduğunu kaydetti.

Türkiye’de Yap-İşlet-Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ), Yap-Kirala-Devret (YKD) ve İşletme Hakkı Devri (İHD) olmak üzere dört temel Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modeli uygulandığını hatırlatan Erdoğdu şöyle devam etti:

“1986 yılından 2018 sonuna kadar; 210 adedi işletmede, 32 adedi ise finansal kapanış ya da yapım aşamasında olmak üzere, toplam yatırım tutarı 63,8 milyar ABD Doları olan 242 KÖİ projesi uygulamaya konmuş. Raporda bu yatırımlara dair çeşitli ayrıntılara ve dünyadaki örneklere yer verilmiş. Ancak rapor yatırım tutarlarını dökerek projelere dair genel bilgiler iletirken KÖİ kaynaklı yükleri ve bunun yansımalarını örtüyor. KÖİ projeleri kamu hizmet/ürün satın alma, kiralama veya dolaylı garanti yöntemleriyle kur ve talep risklerine karşı koruma sağlanması nedeniyle kur ve talep riskini devlet üzerinde yoğunlaştırdı. Ayrıca KÖİ’ler bazı sermaye gruplarının palazlandırılması için kullanıldı. Türkiye’de en fazla KÖİ ihalesi alan 10 şirket toplamda 205 milyar dolarlık ihale aldı. Doğrudan AKP destekçisi olan üç sermaye grubunun aldığı KÖİ ihalelerinin bedeli, Dünya Bankasının KÖİ raporundaki verilere göre 130 milyar dolar seviyesinde.”

BÜTÇE GELİRLERİNİN YÜZDE 2’Sİ KÖİ’LERE GİDECEK

Bunun yanı sıra Strateji Bütçe Başkanlığı verilerine göre, AKP döneminde 2003’ten 2019’a kadar KÖİ kapsamında yapılan yatırım miktarının 51,1 milyar dolar olduğuna dikkat çeken Erdoğdu şunları söyledi:

“Yatırım bedeli ve işletme hakkı devri bedelinin toplanmasıyla elde edilen sözleşme bedeli ise 126,8 milyar dolar. Ancak kamuya işletme hakkı olarak ödenecek rakam ve yatırım tutarı, verilen talep garantisi nedeniyle oluşan koşullu yükümlülükleri yansıtmıyor.

Rakamlar çeşitli altyapı yatırımlarının gerçekleşmesi için devletin önümüzdeki yaklaşık 25 yılda elde edebileceği onlarca milyar dolar gelirden vazgeçtiğini de gösteriyor. Bu resmin tamamlayıcısı ise bütçeye KÖİ’lerin getirdiği yük.

Bütçede çeşitli kalemler altına yedirilmiş olan harcamaları takip ettiğimizde köprü geçiş garantileri, şehir hastaneleri hizmet bedelleri ve şehir hastaneleri kira bedellerinin toplamına baktığımızda 2019’da 9,6 milyar TL ödenek rakamı görülüyor.”

KGF gibi kredi yükümlülükleri dâhil edilmeden sadece KÖİ kaynaklı yükümlülükler göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılında KÖİ’lere ayrılacak olan ödeneğin 20,2 milyar TL, 2021 yılında ise 23,4 milyar TL olması beklendiğinin altını çizen Erdoğdu, “Bu rakamlara DHMİ gibi kamu işletmelerinin sunduğu garantiler kaynaklı maliyet ve kur artışının getirdiği ek yükler dâhil edilirse önümüzdeki yıllarda bütçe gelirlerinin yüzde 2’sini aşacak ödemeler yapılması ihtimali beliriyor” diye konuştu.

YAĞMA DÜZENİ YARATTILAR

AKP döneminde kamunun, bankaların ve reel sektörün aldığı dış borç için ödediği faizler toplamının 166 milyar doları aştığını ifade eden Erdoğdu şu görüşleri dile getirdi:

“Türkiye’de bir yağma düzeni yarattılar. KÖİ mevzuatının dağınık olduğu ve çerçeve bir kanun gerekliliği resmi raporlarda ifade ediliyor. Ancak daha önemli olan husus özel sektörün bütün risklerini toplumsallaştıracak ve yandaş sermaye gruplarına kaynak aktaracak şekilde gerçekleşen işbirliklerine bir son verilmesi, bu yağma düzeninin sona ermesi. Mevcut yükler Türkiye’nin AKP döneminde içine sokulduğu faiz cenderesiyle birlikte ele alınmalı. Kriz ortamındaki yüksek faizler kadar bütçe gelirlerinin giderek artan bir kısmını alan KÖİ’ler nedeniyle de bütçeden faiz ödemeleri artıyor. Bu yılın ilk beş ayında faiz giderleri 46,3 milyar TL’ye çıktı. Geçen yılın aynı dönemine göre faiz harcamaları yüzde 46 arttı. 2019’un ilk beş ayında verilen faiz dışı açık da 20 milyar TL’yi aştı.”

Yapılan tahribatın ortada olmasına karşın, Strateji Bütçe Başkanlığı raporunun KÖİ modelinin kentsel altyapı ve küçük ölçekli projelerde de kullanılmasının beklendiğini yazdığını vurgulayan Erdoğdu, açıklamasını şöyle tamamladı:

“KÖİ sisteminin böyle devam etmesine izin verilemez. CHP 2018 seçimlerine giderken kamu ihalelerinde kurulmuş olan yağma düzenini ortadan kaldıracak, adil ve rekabetçi bir ihale düzeni oluşturacağını vadetti.

Vaatlerimizin arkasındayız. İktidara geldiğimizde, Kamu İhale Kanunu’nu uluslararası standartlara uygun hale getirecek, kanuna getirilen bütün istisnaları kaldıracağız. Döviz cinsinden fiyatlandırılan otoyol ve köprü geçiş ücretlerini Türk Lirası üzerinden belirleyeceğiz.

Geçiş ücretlerinde yüzde 50 indirim yapacağız. Yap - İşlet - Devret modeli ile inşa edilen otoyollarda ve köprülerde, yüklenici firmaların haksız kar sağlamasına ve kamu zararına yol açan yüksek trafik garantilerini iptal edeceğiz.”