Egemenlik Konseyi'nden darbe: Sudan'da son durum...

Doğu Afrika ülkesi Sudan'da ordu ve sivil yetkililerin yer aldığı geçiş hükümetinde son günlerde artan gerilim askeri darbeyle sonuçlandı.

Ülkede günlerdir askeri darbe tehlikesine işaret eden eylemler yapılırken dün sabaha karşı ordunun hükümet üyelerini gözaltına alması ve askeri sokağa indirmesiyle darbe süreci başlatıldı. Kentlerde elektrik ve internet hatları kesilirken askerler başkent Hartum'da bazı radyo ve televizyon kanallarını basarak çok sayıda çalışanı da gözaltına aldı.

Binlerce yurttaş ise askeri darbeyi protesto etmek için başkent Hartum ve Omdurman'ın sokaklarına çıktı. Reuters haber ajansı ise Sudan ordusuyla birlikte paramiliter güçlerin Hartum'da eylemlere müdahale ettiğini aktardı. Sudan Doktorlar Komitesi ise protestolarda 12 kişinin yaralandığını açıkladı. Al-Arabiya kanalı ise Hartum havalimanının kapatıldığını ve uluslarası uçuşların ertelendiğini bildirdi.

SEÇİMLERE YETERLİLİK YÖNETİMİYLE GİDİLECEK

Birgün'de yer alan habere göre; Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el Burhan devlet televizyonundan askeri darbenin detaylarını açıkladı. Egemenlik Konseyi ve hükümetin feshedildiğini, olağanüstü hal ilan edildiğini açıklayan Burhan, geçiş dönemi hükümlerini de feshettiklerini ve Anayasal Bildiri Anlaşması'nın bazı maddelerini askıya aldıklarını belirtti. Burhan, açıklamasında, "Genel seçimler, Temmuz 2023’te gerçekleştirilecek.

Seçimlere kadar görev yapacak ve tüm kesimleri temsil edecek bağımsız bir yeterlilik hükümeti kurulacak" dedi. 18 eyaletin valilerinin görevden alındığını aktaran Burhan, "Eski Rejimin İzlerini Ortadan Kaldırma ve Yolsuzlukla Mücadele Komitesi" çalışmalarını da askıya aldıklarını kaydetti. Güney Sudan'da silahlı hareketlerle imzalanan Cuba barış anlaşmasına bağlı kalacaklarını belirten Burhan, geçiş döneminde imzalanan tüm uluslararası anlaşmaların da geçerli kalacağını kaydetti.

BAŞBAKAN VE HÜKÜMET YETKİLİLERİ ALIKONULDU

Sudan Enformasyon Bakanlığı ise askerlerce evinde alıkonulan Başbakan Abdullah Hamduk’un darbe girişimine destek veren bir açıklama yapmayı reddetmesi üzerine evinden alınarak farklı bir yere nakledildiğini açıkladı.

Açıklamada, eşiyle birlikte gözaltına alınan Hamduk'un halkı darbeye karşı direnmeye çağırdığı, barışçıl bir şekilde “devrimi savunun” ifadesini kullandığı aktarıldı. Associated Press (AP) haber ajansı dqa gözaltına alınan hükümet üyelerinin Sanayi Bakanı İbrahim el Şeyh, Enformasyon Bakanı Hamza Belul, Egemenlik Konseyi üyesi Muhammed el Fiki Süleyman ve Başbakan Abdullah Hamduk'un basın danışmanı Faysal Muhammed Salih olduğunu iddia etti.

DARBECİLERE KARŞI HALK SOKAKLARA

Sudan Komünist Partisi dün yayımladığı açıklamayla askeri darbeye karşı halkı sokağa çağırdı. Devrimin hedefinin demokratik ve çoğulcu bir anayasa olduğunu bu nedenle mevcut hükümete karşı eylemleri desteklediğini duyuran parti, sivil yönetimden yana olan tüm güçlere siyasi grev ilan etme ve darbeyi yeninceye kadar sivil itaatsizlik çağrısında bulundu. Sivil yönetime geçiş talebiyle yaklaşık iki haftadır birçok kentte eylemler düzenleyen Sudan Meslek Odaları Birliği ve Sudan Profesyoneller Birliği de darbeye tepki gösterdi. Darbeden hemen önce ABD Afrika Boynuzu Özel Temsilcisi Jeffrey Feltman'ın ülkeye yaptığı ziyaret dikkat çekmişti. Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah el Burhan ile ABD'li temsilci Feltman bu hafta sonu iki ayrı görüşme yapmış, Feltman Başbakan Hamduk ve Burhan'ın yardımcısı Hamdan Dagalo'yla da ayrı görüşmeler gerçekleştirmişti. Görüşmelere ilişkin detay verilmemişti.

***

Uluslararası toplumdan tepki: Geçiş dönemi risk altında

Sudan'da askeri darbeye birçok ülkeden ve uluslararası birliklerden tepkiler geldi. ABD Özel Temsilcisi Jeffrey Feltman, ABD hükümetinin Sudan'daki askeri darbeden derin endişe duyduğunu açıkladı. Feltman, askeri darbenin Sudan'ın Anayasa Bildirgesi'ne aykırı olduğu ve ABD yardımlarını riske atacağını ifade etti. Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas da yaptığı yazılı açıklamada darbenin "dehşet verici" olduğunu belirterek, "Sudan'da güvenlikten ve devlet düzeninden sorumlu olan herkesi demokrasiye barışçıl siyasi geçiş sürecini sürdürmeye ve halkın iradesine saygı duymaya çağırıyorum" ifadelerini kullandı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada da darbenin endişeyle karşılandığı belirtilerek, "Sudan'da tüm taraflarca Anayasal Bildiri kapsamındaki taahhütlere bağlı kalınması ve geçiş sürecinin sekteye uğratılmaması yönündeki güçlü beklentimizi vurguluyoruz" denildi. Darbeye tepki gösterenler arasında Avrupa Birliği de (AB) yer aldı. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, "AB, tüm taraflara ve bölgesel ortaklara Sudan'ın geçiş sürecini yeniden rayına oturtma çağrısında bulunuyor" açıklaması yaparken Afrika Birliği ise Sudan'da ordu ve sivil yetkililer arasında müzakere çağrısında bulundu. Arap Birliği de "Ülkede genel seçimler yapılana kadar ordu ve siviller arasında iktidar paylaşımını sağlayan geçiş dönemi düzenlemelerine uyulmalıdır" açıklaması yaptı.

***

İki yıl boyunca neler yaşandı?

Sudan, eski Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in aylar süren halk protestolarıyla Nisan 2019’da iktidardan indirilmesinin ardından sivil gruplar ve ordunun iktidarı paylaştığı bir geçiş hükümetiyle yönetiliyordu. Askeri Geçiş Konseyi ile muhalif sivil koalisyon Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri, 2023 yılında seçimlerin düzenlenmesi konusunda anlaşmıştı. Ancak hükümetteki sivil gruplar orduyu dış politika ve barış müzakerelerinde yetkisini aşmakla suçlamış, 21 Eylül’de de bir darbe girişimi gerçekleşmişti. Önlenen darbe girişiminin ardından hükümetteki gerilim tırmanmıştı. 16 Ekim’de Hartum’da sivillerin hükümetteki yetkilerinin genişletilmesi için oturma eylemi başlatmıştı. Ülkede enflasyonun yüzde 400’e yükselmesi, ekmek ve yakıt kıtlığının yaşanması da protestolara neden olmuştu.