Ekonomi durduğunda bile enflasyon neden yükseldi?

Habertürk ekonomi yazarı Abdurrahman Yıldırım, mayıs ayı enflasyon rakamlarını yorumladığı yazısında salgın nedeniyle ekonomi durduğu halde enflasyonun neden yükseldiğini sorguladı.

Yıldırım'ın yazısı şöyle:

Dün açıklanan mayıs ayı enflasyonu yüzde 1.36 ile beklentilerden yüksek çıktı. Son 12 yılın da en yüksek mayıs enflasyonu oldu. Geçen yılki yüzde 0.95 olduğundan yıllık enflasyon yüzde 10.94’ten yüzde 11.39’a yükseldi.

-Haziranda geçen yılın enflasyonu yüzde 0.03 ile düşük düzeyde. Bu yıl mevcut eğilim sürerse haziranda yıllık enflasyon biraz daha yükselebilir.

-Enflasyonu düşürme açısından yılın ilk yarısını kaybettik. Yıla yüzde 11.84’lük enflasyonla girmiştik, yine aynı düzeylerdeki enflasyonla ilk yarıyı tamamlayacağız.

UMUTLAR NİYE İKİNCİ YARIDA?

-Umutlar ise ikinci yarıda. Temmuz ayı ile birlikte baz etkisi işimizi kolaylaştıracak ve bu durum kasım ayına kadar sürecek.

-Meyve, sebze ve tahıl üretimi de bu yıl iyi. Gıda tarafından enflasyonu azdıracak bir etkinin gelmesi ancak manipülasyonla mümkün olabilir.

-Petrol fiyatları da düşük olduğundan akaryakıt kaynaklı ulaşım fiyatları artmamalı.

ENFLASYONDA KORONA ETKİSİ

-Ancak mayıs ayı verilerinden görüyoruz ki, ya kamu kesiminin zamları ya da talep artışına bağlı piyasa oyuncularının fiyat artışları enflasyonu artırabiliyor.

-Piyasa oyuncularının fiyatları artırmasının dinamiği koronavirüs oldu. En başta ulaştırmada yüzde 3.3’lük aylık artışın tek nedeni virüs önlemleri. Mesafeli yolcu taşıma maliyetleri artırdı.

-İkinci en yüksek mal grubu fiyat artışı yüzde 1.92 ile çeşitli mal ve hizmetlerde yaşandı. Buradaki artış da altın fiyatlarının yükselmesinden kaynaklanıyor. Altın fiyatları da dış piyasalarda ve koronavirüs nedeniyle küresel likiditedeki büyük artışından dolayı yükseldi. Buna da denilebilecek bir şey yok.

-Haberleşme ve ev eşyası grubunun yüzde 1’in üzerinde artmasına ise ekonomik bir gerekçe bulamıyoruz. Ancak insanların virüsten dolayı karantina ve önlem amaçlı evde oturması, bu ürünlere daha fazla talep göstermesi ve fiyat artışıyla açıklanabilir.

KAMUNUN DA ETKİSİ VAR

-Giyim ve ayakkabı grubunun yüzde 6.85 artmasının nedeni yeni sezona girilmesinden ileri geliyor. Fiyat artışları sezon başında yapılıyor ve devamında fiyatlar indiriliyor. Zaten bu grubun son bir yıllık fiyat artışı yüzde 7.68, yıllık ortalama artışı da yüzde 4.57 düzeyinde olması, enflasyonu düşürücü etki yaptığının göstergesi.

-Mayıs veya bu yılın geçen aylarında değil ama son bir yılda enflasyonu en çok artan grup alkollü içkiler ve tütün oluyor. Yıllık fiyat artışı yüzde 21.41, 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 35.57. Buradaki fiyat artışı kararı da kamuya ait.

BÜTÜN YOLLAR ROMA’YA ÇIKAR

-Sonuçta kamunun hassas olduğu ve ihtiyaç duyduğu gelirler için zaman zaman yüksek fiyat artışlarına yönelmesi enflasyonu yükseltici etki yapıyor.

-Ya da ortaya koronavirüs gibi çok büyük beklenmedik olaylar çıkıyor. Olaydan destek alanların yaptığı fiyat ayarlamaları yine enflasyonu artırıyor.

-Gıda fiyatlarının etkisi mayıs ayı ile birlikte gündemden düştü. Ama önceki aylarda enflasyonu yükselten ana alanlardan biriydi.

-Yine döviz kurlarının artırıcı etkisini hemen sanayi ve tarımsal ürünlerde görüyoruz. 2018 ve kısmen 2019 yılında olduğu gibi.

CANLI EKONOMİDE NE OLACAK?

-Enflasyonun tek haneye inmesinin, düşük tek haneli rakamlarda kalmasının önüne hemen her zaman bir engel çıkıyor.

-Ekonominin durakladığı, işsizliğin arttığı, tüketimin düştüğü, ihracatın yüzde 40’lar düzeyinde gerilediği bir dönemde dahi enflasyon artabiliyor. Ekonomi durmuş ama enflasyon bir türlü durmuyor.

-Bu arada da ekonomiyi canlandıracak kredi paketleri ardı ardına yürürlüğe konuluyor. Elbette ekonominin canlı olması, istihdam yaratması ve işsizliği eritmesi gerekir.

-Ekonominin daraldığı bir dönemde eğer enflasyonla mücadele edemiyorsak, ekonomi canlandığında ne yapacağız?

YOKSA SEVİYOR MUYUZ?

-Yoksa biz enflasyonu seviyor muyuz? Gerçekleşen enflasyonda ekonomik etkilerin az olduğunu söylemek, böyle düşünmek literatüre aykırı, hata olur.

-Enflasyon aslında ülke ekonomisinin aynası ve yansıtıcısıdır. Reel ekonominin ne kadar verimli, ne kadar etkin, ne kadar rekabetçi, ne kadar üretken çalıştığının göstergesidir.

-Aynı zamanda Milton Friedman’a göre “Enflasyon her yerde ve her zaman parasal bir olgudur.”