Halk Ekmek önünde yoksulluk kuyruğu

Halk Ekmek’ten ucuza ekmek alabilmek için saatlerce kuyrukta bekleyen yurttaşlar, ekonomik bunalımın derinliğini gözler önüne seriyor.

Bazı mallar var ki, satışının artması zenginlik değil yoksulluk göstergesi oluyor. Ekmek de bu malların başında geliyor.

Birgün'den Ozan Gündoğdu'nun haberine göre, özellikle Türkiye’de geniş halk kesimlerinin sofrasının vazgeçilmezi olan bu ürün bugünlerde ciddi bir kriz göstergesi haline gelmiş durumda. Ekmek tüketiminin artması bir yana, halkın ucuz ekmeğe ulaşmak için verdiği mücadele halk gerçeğini teşhir ediyor.

Ucuz ekmek denince de akla gelen ilk merkez belediyenin Halk Ekmek büfeleri. 1971 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan Halk Ekmek A.Ş. o günden bugüne piyasa fiyatının yarısına ekmek satıyor. 1974 Kıbrıs ambargosu ve petrol şokundan, 79-80 ekonomik krizlerine, 94 krizinden, 99 depremine, 2001 şubat krizine kadar her kriz döneminde Halk Ekmek büfelerine olan ilgi artıyor. Bu bağlamda, Halk Ekmek’e dönük ilgi ekonomik krizin derinliğine ilişkin de fikir veriyor.

Bu nedenle Halk Ekmek büfelerindeki satış verilerine ulaşmak adına Halk Ekmek Yönetim Kurulu Başkanvekili Özgen Nama’ya ulaştık. Nama, yıl içinde Halk Ekmek büfelerinde dalgalı bir talep olduğunu ancak tarihsel olarak kış aylarındaki talebin yaz aylarına göre daha fazla olduğunu kaydetti. Ancak Nama, kış aylarıyla karşılaştırıldığında 2020’nin diğer bütün yıllara fark attığını vurguladı. İBB Halk Ekmek’ten aldığımız verilere göre kasım aylarında günlük ortalama ekmek satışı şu şekilde;

♦ 2016 Kasım: 716 bin 286 adet/gün

♦ 2017 Kasım: 631 bin 752 adet/gün

♦ 2018 Kasım: 992 bin 648 adet/ gün

♦ 2019 Kasım: 841 bin 897 adet/gün

♦ 2020 Kasım: 1 milyon 84 bin 716 adet/gün

2016’dan 2020’ye kadar geçen süre içinde Halk Ekmek büfe sayılarında artış olmadığı da düşünülürse veriler yoksulluğun boyutlarını gözler önüne seriyor. 2018’in yaz aylarında kopan Rahip Brunson kriziyle birlikte Halk Ekmek’teki satışlar rekor kırıyor. Geçen yıl yaşanan ekonomik yıkım ise bu rekoru bile yüzde 10 oranında aşıyor. Verilere göre 2020 Kasım ayında Halk Ekmek büfelerindeki günlük ortalama satışlar önceki yıla göre yüzde 29 oranında artmış durumda. Henüz başkanlık sisteminin kurumsallaşmadığı 2017’yle kıyaslandığında ise satışlardaki artış oranı yüzde 71,6.

Başkanvekili Özgen Nama’nın verdiği bilgilere göre kasım ayları içindeki gün rekoru ise 14 kasım 2020 tarihinde kırılmış. O gün 1 milyon 195 bin 895 adetle daha önce görülmemiş boyutta ekmek satışı olmuş. Ekmek fabrikalarındaki kapasite kullanım oranı ise yüzde 96. Nama, ekmek yetiştirmekte zorlandıklarını, fabrikaların geceli gündüzlü çalıştığını söylüyor.

İlginin sebebi Halk Ekmek’te satılan ekmeklerin daha ucuz olması. Piyasa ortalamasının yarısına ekmek alınabildiği bu büfelerden özellikle 65 yaş üzerindeki yurttaşlar bedava toplu taşımadan istifade ederek ilçe değiştirip ekmek satın alıyor.

Günlük 5 ekmek tüketilen bir hanede, Halk Ekmek’in bu haneye sağladığı tasarruf günlük yaklaşık 5 lira. Böylece Halk Ekmek bu haneye aylık 150 TL’lik ek bir tasarruf imkanı sağlıyor. Bu tasarruf da artık ödenmekte zorlanılan faturaları finanse ediyor.

Halk Ekmek büfeleri önündeki kuyruk ise çileye dönmüş durumda. Neden daha fazla büfenin açılmadığını sorduğumuz Özgen Nama’dan siyasetin kirli yüzünü gösteren trajik bir yanıt aldık. Nama, daha fazla büfe açılması için İBB meclisi’nde onay bekleyen tekliflerinin olduğunu ancak AKP ve MHP’li üyelerin teklifi onaylamadıkları için yeni büfe açamadıklarını söyledi. Ancak kuyruklar da ortada. Bu nedenle Halk Ekmek dün 40 adet mobil satış noktası belirleyerek Halk Ekmek minibüsleriyle ucuz ekmek satışını gerçekleştirecek. Çünkü Nama’nın verdiği bilgilere göre Aralık ayında bazı günler büfelerdeki ekmek satışı 1 milyon 400 bin adede kadar yükselmiş durumda. Mobil satış noktalarının çoğu İstanbul’un yoksul semtlerine gönderilecek.

Son 3 yıldır artış var

Türkiye ekonomisi son 3 yıldır ekonomik bunalımla boğuşuyor. Bu durum Halk Ekmek satışlarında da gözleniyor. Kasım ayı günlük satış ortalaması 2018'deki Rahip Brunson krizinden sonra rekor kırmıştı. 2020 ise çok daha zorlu geçti ve Brunson krizini bile mumla arattı.