İlk kez jinekolojik muayeneye gideceklerin bilmesi gereken 10 madde

Kız çocuğunun doğumdan kadının ölümüne kadar sağlığı etkileyen beslenme, doğum kontrol yöntemleri, kürtaja ulaşım, doğurganlığın ve menopozun takibi, rahim ağzı kanserinin erken tanısı için Pap Smear /(Servikal) Smear testi ve rahim ağzı kanserine karşı HPV aşısı, mamografi taramaları, menopozdaki kadının sağlığının koruması jinekolog olarak bizim görevlerimiz arasındadır. Bu nedenlerle jinekolojik muayeneler sadece hastalıkların tedavisi amacı ile değil sağlıklı yaşam sürmemiz ve sağlıklı nesillerin devamı için de gerekmektedir.

1. İlk jinekolojik muayene ne zaman olmalı? Ne zaman bir jinekologa başvurmalıyız?

Üreme sağlığı konusunda kadın doğum hekimi ile ilk görüşme buluğ çağında 13-15 yaş arasında önerilmektedir (The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG)). Ergenlerde muayenenin kapsamı hastanın bireysel ihtiyaçlarına bağlıdır. Bu görüşme üreme sağlığı konularına ilişkin yaşa uygun eğitim ile sınırlı olabilir. Şikayet veya belirli endişeler yoksa jinekolojik muayene yapılmaz.

Genel olarak şikayeti olmayan erişkin kadınlarda Pap smear testi ve cinsel bölge enfeksiyonlarının taramasını içeren jinekolojik muayeneler yılda bir kez yapılır. Bu muayenelerin amacı aynı zamanda jinekolojik kanserlerin de taranmasıdır.

2. İlk jinekolojik muayenede doktora verilmesi gereken bilgiler nelerdir?

Muayene öncesinde kadın doğum doktorunuz geliş şikayetinizi sorgulandıktan sonra evlilik yaşı, evlilik süresi, evlilik sayısı, bazı ilaçlar, tahsil durumu, çalıştığınız iş, işyeri, geçmişte geçirilen hastalık ve ameliyatlarınızı, halen var olan hastalıkları, kanama eğilimi ve ailenizdeki hastalıkları detaylı olarak sorgulayacaktır.

●Adetler ile ilgili olarak: İlk adetin ne zaman başladığı, kaç günde bir adet gördüğünüz, kaç gün sürdüğü gibi soruların yanında geçmişte adet düzensizliği, fazla miktarda kanama, adet arası kanama veya lekelenme, adetlerin sancılı olup olmadığı, son adet tarihi, ilişki sonrası kanama, menopozdaki kadınlara son adet gördüğü yaş, hormon tedavisi hikayesi olup olmadığı, menopoz sonrası kanama, Adet öncesi gerginlik, Pıhtılı adet görme veya kanın rengi, Adet düzensizliği (Olmama veya gecikme)

●Gebelikler ile ilgili olarak: gebelik ve doğum sayınız, gebelikler ile ilgili ayrıntılı bilgiler, düşükler, dış gebelik, yaşayan çocuklar

●Cinsel yaşam: cinsel problemler, ağrılı ilişki, ilişki sonrası kanama

● Korunma yöntemleri: geçmişte ve halen hangi yöntem ve ne zamandır

● Halen veya geçmişte olan pelvik, vajinal veya vulvar enfeksiyonlar – vajinal akıntı, vulva veya vajende lezyonlar, ateş, pelvik ağrı, normal dışı kanamalar, önceden geçirilen cinsel yolla bulaşan hastalıklar, bazı huy ve alışkanlıklar (Vajinal duş gibi)

● Smear- Pap test hikayesi – ne zaman yapıldığı, sonuçları, uygulanan tedaviler

● Geçirilmiş jinekolojik problemler: Yumurtalık kistleri, miyomlar, kısırlık hikayesi, endometriosis, polikistik over sendromu-bunların tanı ve tedavileri

● Pelvik organlara ait sarkmalar, idrar kaçırma, kasık ve karın ağrıları, idrar ve dışkılama güçlükleri

● Geçirilmiş jinekolojik işlemler: endometrial biyopsi, laparoskopi, histeroskopi vs. tarih, yapılma nedeni, komplikasyonlar

●Cinsel şiddet

gibi konularda doktorunuza bilgi vermeniz gerekmektedir.

3. Jinekolojik muayene nasıl yapılır? Ne kadar sürer? En çok sorulan soru ise ağrılı bir işlem midir?

Kadın doğum muayenesi önce genel fizik muayene ile başlar. Jinekolojik muayene jinekolojik masada yapılır. Muayeneden önce mutlaka idrar torbasının boşaltılması gerekir. Jinekolojik muayene 3 aşamada gerçekleştirilmektedir. Bunlar: 1- Dış genital bölgenin incelenmesi, 2- Cinsel olarak aktif olanlara pelvik muayeneye vajen ve rahim ağzı muayenesi ile devam edilir. Bunun için vajene spekulum yerleştirilir. Pap smear testi için örnek alınır. 3-Elle muayene: pelvik organların kıvamları, pozisyonları, büyüklükleri, mobiliteleri, hassasiyetleri hakkında bilgi edinilebilir.

Daha sonra vajinal ultrason yapılır. Bu şekilde rahim ve yumurtalıkların görüntülemesi sağlanır. Bakire olanlarda idrara sıkışık olarak pelvik ultrason karın bölgesinden yapılır. Meme muayenesi kadın doğum muayenesi içindedir, hastaya eğitimi verilmelidir. Rektovajinal muayene jinekolojik muayenenin bir parçasıdır.

Jinekolojik muayene ve ultrason çok kısa süren ve ağrısız işlemler olmasına karşın pek çok kadında heyecan ve korku uyandırır. Bu endişeler özellikle ilk defa muayene olacak kişilerde daha fazladır, muayenede neler yapılacağı konusunda önceden bilgi sahibi olmak endişeleri azaltır.

4. Hangi durumlarda acil gidilmelidir?

Aşırı kanamalar, düşük şüphesi, ateş, şiddetli karın veya kasık ağrısı, düşme ve çarpmalara bağlı genital organ yaralanmaları, dış gebelik, şiddetli adet sancısı, dış genital organlarda ağrı, şişlik, kaşıntı, kitle ve yaralar bulunması gibi durumlarda acil jinekolojik muayene ve değerlendirme gerekir.

5. Ne kadar zamanda bir muayeneye gitmek gerekir?

21 yaş altındaki kadınlarda sadece şikayet veya bulgu olduğu zaman, 21 yaş üzerindeki kadınlarda ise kontrol amaçlı rutin yıllık jinekolojik muayeneler önerilmektedir. Şikayeti olmayan ve herhangi bir jinekolojik problem riski taşımayan kadınlarda yıllık muayene gerekmeyeceği görüşü de vardır.

6. Jinekolojik muayene adet döngüsünün hangi günü yapılır?

Rutin kontrol amaçlı ve şikayet olmadan yapılacak jinekolojik muayenenin smear testinin de alınabileceği düşünülerek adet bitimini takip eden günlerde ve son 2-3 gün cinsel ilişkiye girilmeden yapılması daha uygundur. Şikayet varsa adetinin hangi günü olduğunun önemi yoktur. Ayrıca bazı hastalıkların değerlendirilmesi veya kısırlık takip ve tedavileri yapılacak ise muayeneler adetin farklı günlerinde de planlanabilir.

7. Jinekolojik muayene öncesinde neler yapılmalıdır?

Jinekolojik muayene için gelirken kolay çıkarılabilecek kıyafetler ve iç çamaşırları giymeye dikkat edilmelidir. Muayene öncesinde tuvalete giderek idrarın yapılması, jinekolojik muayene sırasında mesanenin boş olması gerekir. Muayeneden önceki en az 24 saat içinde tampon kullanılmamalı vajinal duş ve cinsel ilişki olmamalıdır. Bakirelik varsa muayene öncesinde doktora bilgi verilmelidir.

Muayene öncesinde sormak istenilen konuların belirlenerek not alınması randevunuyu daha verimli hale getirir. Doktora verilen bilgilerin ve aktarılan şikayetlerin eksiksiz olmasına dikkat edilmelidir. Yanlış veya eksik bilgi verilmesi tedaviniyi olumsuz etkiler. Verilen tüm özel bilgiler gizli kalacaktır.

6. Hangi belirtilerden sonra muayeneye gitmek gerekir?

Alt karnın bölgesinde ağrı, adet düzensizlikleri, adet kanamalarının olmaması veya gecikmesi, ağrılı adet, adet dışı kanamalar, cinsel organlarda ağrı, şişlik, kaşıntı, kitle ve yaralar bulunması, vajinal akıntı, kaşıntı ve ağrı olması, 16 yaşına gelinmesine rağmen henüz adetlerin başlamaması, cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruziyet, kıllanma, çocuk isteği gibi durumlarda jinekolojik muayene gerekmektedir.

7. Jinekolojik muayene neden önemlidir?

Jinekolojik muayene ve kontroller ile kadınlara cinsel sağlık ve üreme sağlıklarını korumayı hedefleyen özel tıbbi bir hizmet sunulmaktır. Bu sayede hastalıklardan korunulur, kanserlerin ve üreme organlarını etkileyen enfeksiyonların erken tanı ve tedavisi ve daha sonra ortaya çıkabilecek kısırlık gibi sorunların önlenmesi sağlanır. Tam bir bedensel ve ruhsal sağlık hali elde edilerek yaşam kalitesi artar.

8. Jinekolojik muayenede yapılması gereken pap smear testinin önemi

Rahim ağzı kanser taraması Pap Smear taramaları ve human papilloma virüs (HPV) yüksek riskli tip taraması ile yapılır. Taramalar 21 yaşta başlıyor ve 21-29 yaş arasında 3 yılda bir Pap Smear taraması tekrarlanması öneriliyor. 30 yaş üzerinde 3 yılda bir Pap Smear taraması veya birlikte HPV testi de yapılırsa 5 yılda bir tarama öneriliyor. Pap Smear taraması sıklığı yaşa, önceden rahim ağzında normal dışı bir durum saptanıp saptanmamasına, HPV test sonuçlarına ve hastanın bağışıklık durumuna göre değişebiliyor. Pap smear taramaları rahim ağzı kanserinin erken tanı ve tedavisini sağlıyor.

9. Hangi testler yapılmaktadır?

Jinekolojik muayene sırasında bazı tanısal testler yapılabilir. Rahim iç duvarından pipel ile örnekleme, kolposkopi ve biyopsi, salin infüzyon sonografi, histeroskopi, histerosalpingografi, tanısal laparaskopi, pelvik tomografi, MR, PET… gibi tanısal testlerdir.

10. Muayene sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Jinekolojik muayene sonrası doktorun yapmış olduğu test sonuçlarını beklemek gerekebilir. Tedavi planlandıktan sonra verilen ilaçların eksiksiz ve doğru şeklide kullanılması, önerilerin dikkatle yerine getirilmesi ve kontrole çağırılmış ise zamanında gitmeye özen gösterilmesi gerekmektedir.

Prof. Dr. Nilgün Turhan
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı