Kaynaklar Şehir Hastaneleri’nin işletmecilerine akıyor: Bakanlık alacaklılarla pazarlık yapıyor

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı açıklamada "Birçok ülkeyle kıyasladığımızda sağlık için ayırabildiğimiz kaynakların oldukça sınırlı olduğunu biliyoruz" dedi ve Türkiye'nin OECD ülkeleri içinde kişi başı sağlık harcamaları içinde çok iyi bir noktada olmadığını söyledi. “Kişi başına düşen kamu sağlık harcamamızda da görüleceği gibi daha iyi bir sağlık hizmeti için sağlığa ayrılan kaynakları önceliklendirmemiz gerektiğini de söylemeden geçemeyeceğim” diyen Koca, sağlık hizmetleri konusunda seçici davranılmak zorunda olunduğunu da itiraf etmiş oldu.

Birgün'den Ozan Gündoğdu'nun haberine göre, Koca’nın “Kaynaklarımız sınırlı” çıkışı, beraberinde Sağlık Bakanlığı’nın bütçesindeki kara delik olan Şehir Hastaneleri’ni getirdi. Bakanlığın Strateji Geliştirme Başkanlığı aylık gerçekleşen giderlerini çeşitli biçimlerde sınıflandırarak sitesinde yayımlıyor. En son eylül ayı verileri Bakanlık tarafından yayımlanmış durumda. Buna göre 2020 yılının Ocak-Eylül arası döneminde Şehir Hastaneleri’nin işletmecilerine 3 milyar 503 milyon TL kira ödemesi, 2 milyar 354 milyon lira hizmet bedeli ödemesi yapıldı. Böylece 22 adet Şehir Hastanesi için bu yılın ilk 9 ayında yapılan toplam ödeme 5 milyar 857 milyon TL oldu.

Sadece bu tutar dahi çarpıcı olmakla beraber Şehir Hastaneleri adlı kara deliği görmek için yeterli değil. Geçmiş yılların aynı dönemlerinde Şehir Hastaneleri’nin kira ve hizmet bedeli için ne kadar para harcandığına mercek tuttuk. Tablo şöyle;

♦ 2018/ Ocak-Eylül: 1 milyar 194 milyon TL

♦ 2019/ Ocak-Eylül: 3 milyar 523 milyon TL

♦ 2020/ Ocak-Eylül: 5 milyar 857 milyon TL

Bakanlığın verilerine göre bu yıl Şehir Hastaneleri için yapılan harcama iki yıl öncesine göre yüzde 390 oranında artmış durumda. Peki, bu artış Sağlık Bakanlığı’nın başkaca hizmetleri için bir kaynak sorunu yaşamasına neden oluyor mu? Bunun için Şehir Hastanelerinin Bakanlık giderleri içindeki payını hesapladık. Buna göre Sağlık Bakanlığı bu yılın ilk 9 ayında toplam 44 milyar 228 milyon TL harcama yaptı. Bunun 5 milyar 857 milyon TL’sinin Şehir Hastaneleri’nin işletmecilerine ödenen kira ve hizmet bedeli olduğu düşünülürse, Bakanlık bu yıl harcadığı her 100 liranın 13,2 TL’sini Şehir Hastaneleri’ne ödemiş olduğu anlaşılıyor. Aynı hesabı 2018 ve 2019 yılının aynı dönemleri için yaptığımızda Şehir Hastaneleri adlı kara delik daha net açığa çıkıyor. Buna göre 2018’in aynı döneminde Sağlık Bakanlığı 26 milyar 912 milyon TL para harcarken bunun 1 milyar 194 milyon TL’si Şehir Hastaneleri’ne gitti. Bu hesapla Bakanlığın giderlerinin yüzde 4,4’ünü Şehir Hastaneleri yuttu. 2019’da bu oran yüzde 10,1’e fırladı, zira Bakanlığın 34 milyar 757 milyon TL’lik giderinin 3 milyar 523 milyon TL’sini Şehir Hastaneleri oluşturdu. Bu yıl Şehir Hastanelerinin Bakanlık giderleri içindeki payı yüzde 13,2. Oran giderek yükseliyor. Konuya ilişkin raporlar ileriki yıllarda bu oranın yüzde 30 ile yüzde 50 arasına kadar yükseleceğini ortaya koyuyor.

Peki, Şehir Hastaneleri kara deliği sağlık harcamalarında kaynakların etkin kullanımına engel olmaya başladı mı? Sorunun cevabı evet! Zira gerek ilaç tedariğinde gerekse tıbbi malzeme tedariğinde aksamalar yaşanmaya başladı. Krizin, şimdilik su yüzüne çıktığı ilk kısmı tıbbi malzeme tedarikçilerine yapılan ödemelerde yaşandı. 9 Ekim’de Sağlık Bakanlığı tıbbi malzeme tedarikçilerine gönderdiği yazıda aynen şunları söyledi: “Bakanlığımıza bağlı döner sermayeli işletmelerde 31.08.2020 tarihi itibariyle muhasebeleştirilmiş alacağı bulunan tedarikçi firmalardan ilaçlar için yüzde 6, tıbbi malzemeler için ise yüzde 25 tutarında alacağından feragat ederek kalan tutarın yarısını müracaat tarihinden itibaren 30 gün içinde, kalanını ise Ocak 2021 tarihinde almak isteyenler olmuştur.” Gönderilen yazıya göre tedarikçiler 20 Kasım’a kadar feragat ettiklerini beyan eden cevabı Bakanlık’a göndermeli.

ALACAKLILARIN VADESİNİN ÜZERİNDEN 36 AY GEÇTİ

Özetle Sağlık Bakanlığı’ndan alacaklı firmalar, tahsilat sorunu yaşadıkları için alacaklarının bir kısmından feragat ettiklerini Bakanlığa iletmişler. Bu durumu Ortopedi ve Omurga Cerrahisi Tıbbi Malzeme İmalatçıları Derneği (ORDER) Başkanı Erkin Delikanlı’ya sorduk. Delikanlı, tahsilat sorununun olduğunu, hatta bazı tedarikçilerin alacaklarının vadesinin üzerinden 36 ay geçtiğini, ancak Bakanlık’tan ödeme alamadığını söyledi. Fakat Delikanlı, tedarikçilerin Bakanlık’tan bir feragat talebi olmadığının da altını çizdi. ORDER Başkanı’nın konuya ilişkin bize yaptığı açıklama şu şekilde; “Aylardır yapılan görüşmelere, sektörün feragatsiz belli eşit taksitte yapılandırma yapılması önerilerindeki ısrara rağmen yine sektörden sanki bir talep varmışçasına yaptırılmak istenen bu feragat neticesinde hükümetin sağlık bakanı ve maliye bakanlığı bürokratları sayesinde geri dönüşü olmayan ve sermayesi kuvvetli global oyuncuların kazanmasına yönelik tavırla ülke itibarımız zedelenmiştir. Kalkınma planında savunmadan sonra en önemli ikinci başlık bürokratların geçici kahraman olma çabasından kaynaklı olarak yok sayılmaktadır. İhracat rakamını son beş yılda 13 kat büyüterek 700 milyon dolarlara getiren sektör yine ithalata bağımlı bir sisteme itilmektedir. Devasa yatırımlar devam ederken bize para yok denmesi anlamlı değildir.”

Delikanlı önemli bir konunun altını çiziyor. Tıbbi cihaz tedarikçilerinin çoğu küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden (KOBİ) oluşuyor. Ancak piyasadaki diğer aktörler küresel ölçekli büyük şirketler. Sağlık Bakanlığı’nın ödeme problemine küresel çaplı şirketler dayanabilir ancak KOBİ’lerin buna dayanması çok zor. Dolayısıyla ödeme problemi devam ederse sağlıkta dışa bağımlılık katlanacak. Nitekim Eylül ayında ABD’nin Ankara’daki büyükelçisi David Satterfield da ABD’li ilaç şirketlerinin Türkiye’den 2,3 milyar dolar alacağı olduğunu, bunun uzun süredir tahsil edilemediğini, eğer tahsilat yapılamazsa şirketlerin Türkiye’ye ilaç göndermeyi kesebileceğini duyurmuştu.

Bütçesinin yüzde 13’ünden fazlasını birkaç müteahhide ödeyen Sağlık Bakanlığı bu tablo karşısında sessizliğini koruyor.