Koronavirüs kısıtlamaları devam ederken Kısa Çalışma Ödeneği sona erdi

Salgında iş ve gelir kaybına uğrayan, geçinme olanağı kalmayan milyonlarca yurttaş, devlet desteğinden mahrum bırakıldı.

Birgün'de yer alan habere göre; Covid-19 döneminde yaklaşık 7 milyon kayıtlı işçi, iş ve gelir kaybı nedeniyle İŞKUR ödeneklerinden yararlandı. Bu sayının içerisinde kayıt dışı çalışan işçiler ve küçük esnaf bulunmuyor.

Ancak salgında alınan kapanma kararlarının en çok küçük esnafı yaraladığı biliniyor. Kasım ayında yaşanan ikinci kapanmanın ardından küçük esnaf “Dayanacak gücümüz kalmadı, destek istiyoruz” talebiyle eylemler yapmaya başladı. Son birkaç ayda ise esnafın derdine derman olmayan birtakım ‘destek’ler açıklandı. Ancak salgınla geçen bir yılda küçük esnafa dönük ciddi bir gelir desteğinden söz etmek mümkün değil.

Öte yandan işten çıkarma yasakları nedeniyle iş kaybının büyük bölümü kayıt dışı sektörde yaşandı. Kayıt dışı çalışırken işlerini kaybeden işçiler, hiçbir sosyal güvenlik desteğinden yararlanamadı, açlığa mahkûm edildi.

Salgın boyunca ‘Sosyal Korunma Kalkanı’ adlı program kapsamında 1 Mart itibarıyla sağlanan toplam destek 53,1 milyar lira. Sosyal destek adı altında yapılan yardımların 45 milyarlık bölümü İşsizlik Sigorta Fonu’ndan karşılandı.Bu tutar milli gelirin yalnızca yüzde 1’ine karşılık geliyor.

Bu 50 milyar liralık destek kapsamında 8,5 milyon yoksul aileye 11 ay boyunca yalnızca bir kez bin liralık destek verildi. Başka bir ifadeyle ayda yalnızca 90 lira gibi bir ödeme yapıldı. Öte yandan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmet Bakanı Selçuk, 6 gün önce yaptığı açıklamada 2,6 milyon yoksul yurttaşa bu ay yaklaşık 274 milyon lira ödeneceğini duyurdu. Bakan Selçuk’un milyon liralarla övünerek bahsettiği tutar, kişi başı yalnızca 102 liraya karşılık geliyor.

Sosyal Koruma Kalkanı kapsamında gelir kaybına uğrayan 7,2 milyon işçi ve işsize ise İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yapılan ödemenin tutarı toplam 41 milyar lira. Bu kişilerin yaklaşık 2,5 milyonu, zorunlu izne çıkarılan işçiler. Bu işçilere 2020 boyunca günde 39 lira ocak ayından itibaren ise 47 liralık nakdi ücret desteği ile yaşamak zorunda bırakıldı. Sendikaların tüm itirazlarına karşın ücretsiz izin uygulaması kaldırılmadı.

Covid-19, sosyal güvenliğin ne kadar yaşamsal bir hak olduğunu bir kez daha gözler önüne sererken bir yıldır kontrol altına alınamayan salgında yoksullaşan ve yalnızlaşan halkın tek talebi tam destek. Hükümet ise bu acil talebi karşılamak yerine sermayeyi kollamayı tercih ediyor. Ülkenin karadeliği haline gelen, yap işlet devret modeliyle yapılan kamu özel işbirliği projelerine salgın döneminde de milyarca lira harcandı. İşletmesi kapalı olan esnafın borçları ertelenmedi ama iktidara yakın müteahhitlere devletin kasasından para akmaya devam etti. 2020 yılında sadece köprü ve otoyollara ödenen garanti tutarı 8,5 milyar lira.

Şehirler arası ulaşıma getirilen yasaklar ve yüksek geçiş ücretleri nedeniyle tercih edilmeyen ücretli yollar için verilen geçiş garantileri tutmadı. Salgın yokmuşçasına yolları işleten müteahhitlere verilen milyarca lira halkın cebinden çıktı. Sadece bu garanti ödemeleri ile çok küçük görünse de 4 kişilik bir aileye 827 lira, kişi başı 260 lira destek sağlanabilirdi. Öte yandan şehir hastaneleri için 2020 yılında 8,7 milyar liralık kira ödemesi yapıldı.

***

Garanti ödemeleri ile müteahhitlerin kasasına giren para (2020)

Avrasya Tüneli 391,8 milyon lira

Kuzey Marmara otoyolu 1,4 milyar lira

Yavuz Selim Köprüsü 3,6 milyar lira

Osmangazi Köprüsü 3,2 milyar lira

Şehir Hastanelerine 8,3 milyar lira