Koronavirüse karşı ‘antikor kokteyli’ müjdesi! 12 aya kadar...

Bilim dünyası koronavirüs salgınının başından bu yana aşıya erişim yarışının gölgesinde kalan ilaç tedavisi alternatifini son dönemde daha güçlü şekilde gündemine almaya başladı.

Son olarak Merck firması tarafından geliştirilen hap şeklindeki 'Molnupiravir' isimli ilacın Faz-3 çalışmaları belli olmuştu. Klinik araştırmanın sonuçlarına göre, Molnupiravir'in ağır koronavirüs hastalarında hastaneye yatış ve ölüm riskini neredeyse ortadan kaldırdığı açıklanmıştı. Hatta, ABD, Singapur ve Avustralya bu ilacın ön siparişlerini bile verdi.

Şimdi de koronavirüse karşı aşı geliştiren şirketlerden biri olan AstraZeneca'nın, Covid-19'a karşı test ettiği 'AZD7442' isimli Antikor Kokteyli'nin ağır hastalık ve ölümlere karşı etkili olduğu duyuruldu. Fakat 'AZD7442', Molnupiravir gibi hap şeklinde değil, kas içerisine enjekte edilerek uygulanıyor.

Firmadan yapılan açıklamada ilacın, hastaneye yatırılmadan yedi gün ve daha kısa süre semptom gösteren hastalarda ağır hastalık ve ölüm riskini yüzde 50 oranında azalttığı belirtildi.

İngiltere basınına açıklamalarda bulunan AstraZeneca Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Mene Pangalos, "Katılımcıların yarısına AZD7442, diğer yarısına da plasebo verdik. Bizim antikorlarımızla erken yapılacak bir müdahale, hastalığın ağırlaşmasını ciddi ölçüde engelliyor, altı aydan uzun süre boyunca da koruma sağlıyor" dedi.

AŞIDAN DAHA UZUN SÜRELİ KORUMA SAĞLAYABİLİR

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Hacettepe Üniversitesi Aşı Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sezer Okay, “Pandemiden kısa sürede kurtulmamız için korunma ve tedavi yollarının çeşitlendirilmesinde fayda var” dedi ve antikor kokteyllerinin önemini şu şekilde açıkladı:

“Antikor kokteyllerinin aşılara göre en önemli avantajı tedavi amaçlı kullanılabilmeleri. AZD7442’nin Faz-3 sonuçlarına göre bu ilaç hastalarda koronavirüsün ağır seyrini azaltıyor ve hayatta kalmayı destekliyor. Ayrıca AZD7442’nin koruyuculuğunun 12 aya kadar uzayabildiği ifade edildi. Yani aşılardan daha uzun süreli koruma sağlayabilir.”

Buraya kadar olan durum oldukça sevindirici. Özellikle koronavirüse karşı ilaç tedavisi umudunun güçleniyor olması çok güzel bir gelişme. Ama yine de cevaplanmayı bekleyen pek çok soru var. Konuyla ilgili tüm merak ettiklerimi Doç. Dr. Sezer Okay’a yönettim. Oldukça detaylı ve önemli bilgiler verdi.

1-) AZD7442 adlı ilacın özelliği tam olarak nedir?

'AZD7442', koronadan iyileşen kişiler tarafından bağışlanan ve B hücrelerinden türetilen 'AZD8895' ve 'AZD1061' adlı iki antikorun karışımı. ABD’deki Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi tarafından keşfedilen bu antikorların lisansı Haziran 2020'de AstraZeneca'ya verildi. Firma tarafından da antikorların etkinliği 12 aya kadar koruma sağlayabilecek şekilde geliştirildi. İlaç, tek doz ve sıvı formda kas içerisine enjekte edilerek uygulanıyor.

2-) İlacın çalışmaları ne zaman başladı? Hangi aşamaları geçerek bugüne kadar geldi?

Araştırmacıların ilk makaleleri 15 Temmuz 2020 tarihinde Nature dergisinde yayınlandı. Üretilen antikorlardan hangilerinin etkin olduğunu belirlemek için öncelikle laboratuvarda hücreler üzerinde ve deney hayvanlarında tarama testleri yapıldı. Sonra Faz-1 ve Faz-2 klinik araştırmalarına gidildi. Oldukça güzel ve önemli sonuçlar ortaya çıktı.

İlacın "Tackle" olarak adlandırılan ayaktan hastalar üzerinde gerçekleştirilen Faz-3 çalışması; ABD, Almanya, Arjantin, Brezilya, Bulgaristan, Çekya, İngiltere, İspanya, İtalya, Japonya, Macaristan, Meksika, Peru, Polonya, Rusya ve Ukrayna'daki 116 bölgede 903 katılımcıyla gerçekleştirildi.

Katılımcıların yüzde 90'ı, ek hastalıkları olanlar da dâhil olmak üzere, şiddetli koronavirüs riski yüksek olanlardan seçildi. Kas içi enjeksiyonla verilen 600 miligram 'AZD7442' dozu, yedi gün veya daha az süre kullanılan ayaktan hastalarda, riski plaseboya kıyasla yüzde 50 azalttı. Böylelikle antikor kokteylinin genellikle iyi tolere edildiği bildirildi.

"Provent" adlı diğer Faz-3 çalışmasında ise Covid-19'un önlenmesi için 300 miligram 'AZD7442' dozunun güvenliği ve etkinliği değerlendirildi. ABD, İngiltere, İspanya, Fransa ve Belçika'daki 87 bölgede gerçekleştirilen çalışmaya 5 bin 197 katılımcı dâhil edildi. Bu çalışmaya göre, 'AZD7442' semptomatik Covid-19 geliştirme riskini plaseboya kıyasla yüzde 77 azalttı.

Laboratuvar ortamında elde edilen ön bulgulara göre, 'AZD7442' geniş bir anti covid aktivitesi göstermiş ve yakın zamanda ortaya çıkan "Delta" ve "Mu" dahil olmak üzere SARS-CoV-2 varyantlarını nötralize etti. Bu etkinlik değerlerine yaygın kullanımda da ulaşılırsa, hem hastalıktan korunma hem de tedavi şansı sunduğu için 'AZD7442’nin Covid-19 ile mücadelede önemli bir rol oynayacağını düşünüyorum.

3-) Antikor kokteylleri aşının yapamadığı neyi yapabilir? Koronavirüs ile mücadelede bu somut durumu nereye koymamız gerekiyor?

Covid-19 ile mücadelede şu an elimizdeki en güçlü silah aşılar. Çünkü geniş bir kitleye uygulandılar. Farklı koşullardaki etkinlikleri hakkında bilgiler var ve en önemlisi de ucuzlar. Antikor kokteyllerinin üretimleri aşılara göre daha maliyetli olduğu için geniş bir kitleye uygulanma şansı zayıf olacak gibi duruyor. Ancak pandemiden kısa sürede kurtulmamız için korunma ve tedavi yollarının çeşitlendirilmesinde fayda var. Antikor kokteyllerinin aşılara göre en önemli avantajı tedavi amaçlı kullanılabilmeleri.

'AZD7442’nin Faz-3 sonuçlarına göre bu ilaç, hastalarda Covid-19’un ağır seyrini azaltıyor ve hayatta kalmayı destekliyor. Ek olarak aşılar diyabetiklerde, şiddetli obezite veya kalp hastalığı olanlarda, KOAH, kronik böbrek ve kronik karaciğer hastalığı olan kişilerde beklenen etkiyi bazen gösteremiyor.

İşte bu kişilerde antikor kokteylleri kullanılabilir. Aşılarla ilgili diğer bir sorun da sağladıkları korumanın kısa süreli olması ve tekrar dozlarına ihtiyaç duyulması. AZD7442’nin ömrünün 12 aya kadar uzatıldığı ifade edildi. Özetle aşılardan daha uzun süreli bir koruma sağlayabilir.

4-) AZD7442’de şimdi son durum nedir, onay aşamasında mı?

5 Ekim’de AstraZeneca, ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne acil kullanım onayı talebinde bulunduğunu bildirdi. Kabul edilirse koronavirüse karşı onay alan ilk uzun etkili antikor olacak. ABD Gıda ve İlaç Dairesi'nin onay vermesi durumunda ABD’de de kullanılmaya başlanacak.

Bu ilacın Avrupa’da kullanılması ise ancak Avrupa İlaç Ajansı'ndan onay almasıyla gerçekleşebilir. Ülkemizde kullanılması için de Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’ndan onay alması gerekecek. Bakalım ilerleyen günler bize neler gösterecek.

5-) Antikor kokteyli, Merck gibi firmaların hap şeklindeki ilaçlarını gölgeler mi, yoksa daha destekler şeklinde mi yorumlamak gerekir?

Asla gölgelememeli ve gölgelemez de... Aşı ve ilaçların sayısının artmasında fayda var. Aşı ve ilaçların birbirine göre avantaj ve dezavantajları da olabilir. Bu nedenle, içinde bulunulan duruma göre en uygun aşı/ilaç kullanılır. Merck tarafından üretilen Molnupiravir ilacının SARS-CoV-2 pozitiflerde hastalığın ağır seyrini ve ölümü azaltma oranı AZD7442’de olduğu gibi yaklaşık yüzde 50.

Ancak, AZD7442’nin aşılarda olduğu gibi hastalığı önleme yeteneği de var. Diğer taraftan, antiviral ilaçlar bu antikorlardan daha ucuza üretilebilir. Bu nedenle, Covid-19’u engelleme veya tedavi etme gücü olan tüm aşılara ve ilaçlara ihtiyacımız var.

6-) Antikor kokteyli gibi çalışmaların Korona ile mücadeleye dâhil olması, aşı karşıtlarında olumlu bir etki yaratabilir mi?

Covid-19 aşısı yaptırmayan topluluk çok farklı nedenlerle aşıya karşı çıkıyor. Her türlü aşıyı reddeden aşı karşıtlarının yanı sıra sadece Covid-19 aşılarına temkinli yaklaşan aşı çekimserleri de bulunuyor. Dahası Covid-19 pandemisinin varlığına inanmayan bir grup da var.

Radikal derecede pandemi ve aşı karşıtı olanlarda antikor kokteyllerinin kabul edilmeyeceğini düşünüyorum. Aşının ne olduğu bilinmesine rağmen reddedilirken hakkında çok fazla bilgi sahibi olunmayan antikor kokteyllerine daha çok tepki olabilir. Fakat aşı çekimserlerinde, özellikle hastalığa yakalandıktan sonra tedavi amaçlı kabul görebilir.

ANTİKOR KOKTEYLERİNİN SAYISI ARTIYOR: JAPONYA’DA ADIMLAR ATILDI

Japonya’da "casirivimab" ve "imdevimab" adlı etken maddelerin birleşimden oluşan antikor kokteyli ortaya çıkarılmıştı. Resmi başvurusu Chugai Pharmaceutical firmasınca yazın yapılan kokteylin, deniz aşırı ülkelerdeki testlerinde virüsü yüzde 70 oranında durdurduğu açıklanmıştı.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi’ne onay için gidildi. İncelemeler sonrası olumlu sonuçlar çıktı. Kokteyl "remdesivir", "steroid dexamethasone" ve "baricitinib" sonrası Covid-19'a karşı Japonya'da onay alan dördüncü ilaç oldu. Hatta 12 yaş üzeri çocuklarda ve yetişkinlerde kullanılmasına yönelik acil kullanım onayı da aldı. Ama koruyuculuğu AZD7442 gibi 12 ay değil, 4-6 ay arasında değişiyor.