Melih Bulu'ya çıkan yollar... Rektör atama sistemi yıllar içinde nasıl değiştirildi?

Melih Bulu’nun Boğaziçi Üniversitesi’ne atanması ile tartışmaya açılan rektör atama sistemi, uzun yıllar boyunca akademinin en yakıcı sorunları arasında yer aldı.

AKP milletvekillerinin Cumhurbaşkanı’na doğrudan rektör atama yetkisi verilmesine ilişkin 2016 yılında TBMM’ye getirdiği kanun tasarısı itirazlar üzerine geri çekilince KHK ile yürürlüğü konuldu.

İLK DARBE YÖK’TEN

Birgün'den Mustafa M. Bildircin'in haberine göre, akademide 35 yıl boyunca uygulanan ve rektörlerin üniversite bileşenlerinin oyu ile seçilmesini öngören uygulama, ilk olarak 1981’de kaldırıldı. 12 Eylül 1980 Darbesi'nden sonra kurulan YÖK’ün ilk icraatlarından biri rektörlük seçimlerini kaldırmak oldu. Yeni sistem ile devlet üniversitelerinde rektör adayları, öğretim üyelerince profesör unvanına sahip akademisyenler arasında yapılan ilk seçimin ardından, “Cumhurbaşkanı’nın takdiri” ile belirlenmeye başladı.

OHAL KHK’SI

AKP, 2016 yılında TBMM’ye rektör atama sistemine ilişkin kanun tasarısı getirdi. 2016 yılında çıkartılan OHAL KHK’sı ile, rektör seçiminin birinci aşamasında kullanılan, öğretim üyelerinin altı aday seçme uygulamasına son verildi. Yeni sistem ile Cumhurbaşkanı’nın, YÖK’ün önerdiği üç aday arasından rektör seçimi yapmasına olanak sağlandı. Bu sistem, birçok problemi de beraberinde getirdi. Bazı üniversitelerde rektör atamalarında gecikme yaşanırken bazılarında ise “Rektör atamasının unutulduğu” kamuoyuna yansıdı.

MİNİ DARBE

Akademisyenlerin, “Üniversiteleri dizayn etme çabası” şeklinde yorumladığı tasarı, Cumhurbaşkanı’na rektör atamalarında sınırsız yetki verilmesini içermesi itibarıyla geniş kesimlerin tepkisini çekmişti. Aralarında MHP’nin de olduğu çok sayıda siyasi parti de kanun tasarısına karşı çıktı. MHP Lideri Devlet Bahçeli, kanun tasarısını, “Siyasi ahlaksızlık” olarak değerlendirirken halen MHP çatısı altında siyaset yapan Erkan Akçay, rektör atama sistemine ilişkin yapılan değişikliği, “Mini bir darbe girişimi” olarak nitelendirdi.

SINIRSIZ YETKİ

Rektör ataması sistemi, 2018 yılında bir kez daha değiştirildi. Bu kez, YÖK’ün aday önerme yetkisine son verildi ve rektörlerin doğrudan doğruya Cumhurbaşkanı tarafından atanması yöntemi getirildi. 9 Temmuz 2018 tarihinde uygulamaya konulan yeni sistem ile rektör atamalarında Cumhurbaşkanı, sınırsız yetkilerle donatıldı.

AVRUPA’DA NASIL?

İngiltere: Profesörlerin haricinde özel sektör temsilcileri ve öğrencilerin de üye olduğu üniversite komiteleri tarafından aday gösteriliyor ve üniversite konseyi tarafından süresiz olarak atanıyor.Almanya: Aralarında öğrenci temsilcilerinin de olduğu üniversite kurulu, rektör adayını belirleyip Eyalet Eğitim Bakanı’nın onayına sunuyor. Rektör atama yetkisine sahip Eyalet Eğitim Bakanı, belirlenen adayı veto edese kurul yeni bir aday belirliyor. Fransa: Rektör, öğretmen, öğrenci ve akademik personelden oluşan kişilerce seçilerek üniversite konseyine sunuluyor.Hollanda: Özel üniversitelerde rektör mütevelli heyeti tarafından atanırken kamu üniversitelerinde adaylar Bakanlar Kurulu tarafından tespit ediliyor ve Kraliçe adına EğitimBakanı tarafından atanıyor.