Merkez Bankası: Gıdadaki zamların sebebi salgın, vergiler ve dövizdeki artış

TÜİK'in dün açıkladığı nisan enflasyonuna ilişkin değerlendirmelerini paylaşan Merkez Bankası, hizmet enflasyonuna işaret ederek, fiyat derlemenin mümkün olmadığı bazı kalemlerdeki yatay seyre dikkat çekti.

Merkez Bankası nisan ayı fiyat gelişmeleri raporunu yayınladı. Raporda, hizmet enflasyonunun salgına bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kalemler başta olmak üzere azaldığını vurgulayarak en belirgin yavaşlamanın ise lokanta-otel ve ulaştırma gibi salgın hastalığa bağlı olarak faaliyeti kesintiye uğrayan sektörlerde izlendiğini vurguladı.

Dünya'dan Şebnem Turhan'ın haberine göre, Merkez Bankası hizmet enflasyonundaki yavaşlamada, havayolu ile yolcu taşımacılığı, eğlence-kültür, paket tur, kuaför ve berber gibi fiyat derlemenin mümkün olmadığı bazı kalemlerdeki yatay seyrin de etkili olduğuna dikkat çekti.

Gıda fiyatları yüksek bir oranda arttı

Rapora göre, nisanda tüketici fiyatları aylık yüzde 0.85 artsa da yıllık enflasyonun 0.92 puan azalarak yüzde 10.94’e geriledi. Bu dönemde yıllık enflasyon gıda dışındaki alt gruplarda düşüş kaydederken, enflasyondaki yavaşlamaya en belirgin katkı enerji grubundan geldi. Gıda fiyatları gerek işlenmemiş gerekse işlenmiş ürünlerde mevsimsel eğilimine kıyasla yüksek bir oranda arttı.

Enerji fiyatlarında uluslararası petrol fiyatlarındaki sert düşüşün yansımalarıyla azalış eğilimi sürdü. Hizmet enflasyonu, salgına bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kalemler başta olmak üzere, alt gruplar genelinde azaldı. Bu dönemde temel mal grubu enflasyonu Türk lirasındaki değer kaybına rağmen yavaşladı. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimi geriledi.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda grubunun katkısı 0.29 puan arttı; enerji, hizmet, temel mal ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları ise sırasıyla 0.78, 0.21, 0.11 ve 0.11 puan azaldı.

Kiraların artış hızı yavaşladı

Hizmet fiyatları nisanda ayında yüzde 0.22 oranında artmış, yıllık enflasyon 0.66 puan düşerek yüzde 11.76 oldu. Rapora göre, bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda geriledi. En belirgin yavaşlama lokanta-otel ve ulaştırma gibi salgın hastalığa bağlı olarak faaliyeti kesintiye uğrayan sektörlerde izlendi. Nitekim hizmet enflasyonundaki yavaşlamada, havayolu ile yolcu taşımacılığı, eğlence-kültür, paket tur, kuaför ve berber gibi fiyat derlemenin mümkün olmadığı bazı kalemlerdeki yatay seyir de etkili oldu.

Haberleşme hizmetlerindeki aylık fiyat düşüşünde telefon görüşme ücretlerindeki gerileme öne çıkarken, mevsimsel etkilerden arındırıldığında kiraların artış hızında yavaşlama kaydedildi. Diğer taraftan, döviz kuruna duyarlılığı yüksek olan bakım-onarım hizmetlerinde bu dönemde fiyatlar yüksek bir oranda arttı.

Otomobil ve mobilyada artış

Temel mal grubu yıllık enflasyonu da nisanda 0.30 puan düşüşle yüzde 7.88 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda yataya yakın bir seyir izlerken, diğer alt gruplarda geriledi.

Dayanıklı mal grubu fiyatları nisanda yüzde 2.05 oranında arttı, bu gelişmede otomobil (yüzde 3.38) ve mobilya (yüzde 3.63) fiyatlarında görülen yükselişler belirleyici oldu. Yeni sezon etkisinin izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda nisan ayı fiyat artışı tarihsel ortalamalara kıyasla oldukça düşük gerçekleşti; özellikle ayakkabı grubunda salgına bağlı unsurların etkisi hissedildi.

TL'deki değer kaybına rağmen düşüş

Özetle, Türk lirasındaki değer kaybının belli kalemlerdeki olumsuz etkilerine karşın, genel itibarıyla talep koşullarına bağlı olarak temel mal enflasyonunda da yavaşlama kaydedildi. Enerji fiyatları nisanda yüzde 4.99 geriledi.

Türk lirasındaki değer kaybına rağmen, akaryakıt ve tüp gaz fiyatları Nisan ayında sırasıyla yüzde 12.82 ve yüzde 11.50 oranında düştü. Ayrıca bu dönemde, fiyatı belediyelerce belirlenen şebeke suyu fiyatları da (yüzde -1.63) azaltıldı. Bu gelişmeler sonucunda, enerji yıllık enflasyonu 6.51 puan azalarak yüzde 3.30’a geriledi.

Bakliyat ve kırmızı ette yükseliş

Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada yüzde 5.23’e, işlenmiş gıdada ise yüzde 17.78’e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler, işlenmemiş gıda fiyatlarında hem taze meyve ve sebze hem de diğer gruplarda yüksek bir artışa işaret etti.

Diğer işlenmemiş gıda grubunda genele yayılan artışlar izlenmekle birlikte, özellikle bakliyat (yüzde 7.54) ve kırmızı et (yüzde 4.30) fiyatları dikkat çekti. Bu dönemde, işlenmiş gıda fiyatlarındaki artışın hızlanmasında ekmek-tahıllar, katı-sıvı yağlar ile alkolsüz içeceklerdeki gelişmeler öne çıktı. Bu gelişmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 15.23 ile yatay seyretti. Özetle, nisanda gıda fiyat gelişmelerinde salgına bağlı tedbirlerin arz koşullarına etkisi, döneme özgü güçlü talep artışı, vergi ayarlamaları ve döviz kuru gelişmeleri gibi birçok unsurun belirleyici olduğu değerlendirildi.