Poşetleri iade edip parasını geri almak mümkün mü?

Marketlerde plastik poşetlerin 25 kuruşa satılmaya başlamasının ardından bazı tüketiciler, plastik poşetleri aldıkları markete iade etmeye çalıştıklarında yaşadıklarını sosyal medyada paylaştı.

Bazıları poşetleri iade edip parasını aldıklarını söylerken diğerleri bu taleplerinin kabul edilmediğini anlattı.

Peki tüketicilerin böyle bir hakkı var mı?

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, alınan poşetlerin iadesinin veya değişiminin yalnızca poşetlerin hasarlı olması durumunda mümkün olduğunu açıkladı.

Bu durumda tüketicilerin poşetlerini iade edip paralarını geri alabilmesi için satılan poşetin içine konulan ürünleri taşıyamayacak bir durumda olması veya poşetin kapasitesini aşmayan bir yük taşırken yırtılması gerekiyor.

Tüketici Hakları Merkezi (TÜ-MER) Başkanı Fatih Dinler, bu yüzden marketlerin satılan poşetlerin kaç kiloluk taşıma kapasitesinin olduğunu ya da hangi boyutlarda ürünleri taşıyabileceğini tüketicilere bildirmek zorunda olduğuna dikkat çekiyor.

Dinler yasayla birlikte dolaşımdaki plastik poşetleri geri getiren tüketicilere para vererek toplanmasının çevreyi daha fazla koruyacağını söylüyor.

Bugün konu hakkında konuşan Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum ise plastik poşetlerin geri toplanma oranının yaklaşık yüzde 1 olduğunu açıkladı.

Murat Kurum, "Niye derseniz, plastik poşetlerin geri toplamından üretilme maliyeti, yaklaşık normal maliyetin 100 katı fazla. Dolayısıyla hiçbir üreticimiz bu plastik poşetleri toplayıp, yeniden üretmek işine gelmiyor. Dolayısıyla toplanması noktasında çok büyük sorunlar yaşıyoruz" dedi ve ekledi:

"4 gündür bu uygulamaya geçildi ve görüyoruz ki plastik poşet kullanımı yaklaşık yüzde 50 azalmış durumda."

'Üzerinde marka olduğu için iade ettim'

TÜ-MER Başkanı Dinler'in dikkat çektiği bir diğer konu ise parayla satılan poşetlerin üzerinde market logolarının bulunması. Dinler, Nisan 2019'dan itibaren marketlerin tüketicilere logosuz poşet sunmak zorunda olduğunu, kimsenin para verdiği bir üründe bir marka logosu taşımaya zorlanamayacağını söylüyor.

BİM'e iade ettiği poşetin parasını geri alan ve makbuzunu internette paylaşarak gündeme gelen Vedat Oktay da TGRT Haber'e yaptığı açıklamada poşetin üzerinde marka olduğu için iade ettiğini, marka olmasa iade etmeyeceğini söylüyor:

"Ben onun reklamını yapacaksam para vermem."

Dinler, yasaların markette gerçekleştirilen alışverişlerde alınan bir ürünün ayıplı olmaması durumunda izin vermediğini, bu nedenle tüketicilerin aldıkları poşetleri keyfi olarak iadesinin yasa kapsamına alınmadığını söylüyor.

İnternetten ve kapıda satışta iade
Öte yandan bazı satıcıların müşteri memnuniyeti için, ürünün bütünlüğünün bozulmaması durumunda 30 gün içinde iadeye izin verdiğini hatırlatan Dinler, bu marketlerin bu politikalarını poşetler için de sürdürmesi durumunda tüketicilerin oralardan alışveriş yapmayı tercih edebileceğini vurguluyor:

"Poşetlerin ücretli satışlarında satıcı firmalar üründe bir sorun olmaması durumunda bile tüketicilerin kullandığı ürünleri müşteri memnuniyeti adına geri alabilmeliler."

Dinler ayrıca yürürlükte olan tüketicinin korunmasına ilişkin yasaların mesafeli ve kapıdan satışlarda 14 gün, taksitli senetli satışlarda ise 7 gün içinde hiçbir şart ve sebep öne sürmeden iade hakkı verdiğini hatırlatıyor.

İnternetten satışta tüketiciler cayma haklarını 14 gün içinde kullanırken satıcı, ürünün geri gönderilmesi için kargo ücretini de ödemek zorunda.

Dünyadaki örnekleri nasıl?

Bangladeş, 2002 yılında ince plastik poşetleri yasaklayan ilk ülke olmuştu.

Ülkede plastik poşet tüketimi gelişmiş ülkelerin altında olsa da bu poşetlerin etrafa atılması, muson yağmurları döneminde yoğun yağmurlarla sürüklenerek kanalizasyon sistemlerini tıkaması ve sellere yol açması nedeniyle yasak yürürlüğe girmişti.

Fakat yasak yeterli bir şekilde denetlenmediği için ince plastik poşetler hâlâ kullanılıyor. Kolluk kuvvetleri bazı dönemlerde pazar yerlerine baskınlar düzenleyerek kullanan esnafa ceza veriyor.

İngiltere'de de plastik poşetler marketlerde para karşılığı satılıyor.

Tüketicilere daha ucuz ve ince plastik poşetlerin yanı sıra defalarca kullanılabilen ve kalın plastik poşet alma imkanı da sunuluyor.

Poşetlerin üzerinde marketlerin logosu da bulunuyor.

2015'te plastik poşetlerin ücretli hale getirilmesinin ardından kullanımları yüzde 86 azaldı.

İngiltere'deki uygulama sadece büyük marketleri kapsıyor. Fakat hükümet 2018 yazında, bu uygulamayı tüm bakkal ve küçük marketlere de yaymayı planladığını açıkladı.

Plastik poşet yasağını en sert uygulayan ülkelerden biri ise Kenya.

İtalya, doğada çözülmeyen plastik poşetlerin kullanımını tamamen yasakladı. Buna marketlerde meyve ve sebzelerin tartılması için konulduğu küçük poşetler de dahil. Doğada çözünen poşetler ise para karşılığı satılıyor.

ABD'de ise düzenleme eyalet seviyesinde yapılıyor. Plastik poşetleri yasaklayıp doğada çözünebilen ve yeniden kullanılabilen poşetlerin parayla satılması uygulamasına geçen tek eyalet ise California.

Fransa da marketlerde 50 mikrondan ince plastik poşetleri yasaklayan ülkelerden. Alternatif poşetler ise parayla satılıyor.

(BBC TÜRKÇE-Onur Erem)