‘Rektör, üniversite öğretim üyeleri tarafından seçilir’

Bağımsız gazeteci Sinan Tartanoğlu, 50 yıl önce 5 üniversitenin hazırladığı Üniversiteler Ortak Kanun Tasarısı'nı yazdı.

Tartanoğlu'nun ‘Rektör, üniversite öğretim üyeleri tarafından seçilir’ başlıklı yazısı şöyle:

"50 yıl önce, 12 Mart’ın gölgesinde, 5 üniversitenin hazırladığı ve ‘özerkliğe son verdiği’ için eleştirilen ‘Üniversiteler Ortak Kanun Tasarısı:’

‘Rektör, üniversite öğretim üyeleri tarafından seçilir’

Bundan 50 yıl önce. Ekim 1971’de. 12 Mart’ın gölgesinde, 5 üniversite bir araya geldi, “Üniversiteler Ortak Kanun Tasarını” hazırladı. Tasarı kanunlaştı, üniversiteler üzerindeki denetim arttı, özerklik son buldu, YÖK kuruldu. Ancak bu tasarı bile üniversite rektörünün, üniversitenin öğretim üyeleri tarafından seçilmesini öngörüyordu. Bu tarihi nottaki haber değeri ise kanun tasarısının tam metninin YÖK’ün sitesinden ulaşabiliyor olmamız…

Eylül 1971.

Bundan tam 50 sene önce; bugün Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın rektörünü atadığı kökleri 1863’e dayanan Boğaziçi Üniversitesi kuruldu.

Bugün olduğu gibi o gün de üniversite öğrencilerinin talepleri gündemdeydi.

Ordu, 12 Mart 1971’de muhtıra verdi. CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, “partiler üstü reform hükümetini” kurdu. Yani, “reform kavramı,” 50 sene sonra olduğu gibi o gün de gündemdeydi.

12 Mart 1971’in ardından, 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ile hükümetin üniversite yönetimlerine el koymasının önü açıldı. 12 Mart ile birlikte üniversiteler üzerindeki iktidar denetimi arttı.

Anayasanın 120. maddesinde yapılan değişiklikle “Üniversiteler, devletin gözetimi ve denetimi altında, kendileri tarafından seçilen organları eliyle yönetilir” hükmü getirildi. 120. maddedeki bir hüküm, 50 yıl sonra Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşananlara da ışık tutuyordu:

“Üniversiteler, özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir. (…) bu özerklik, üniversite binalarında ve eklerinde suçların ve suçluların kovuşturulmasına engel olmaz.”

Öğrenci liderleri Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ise 9 Ekim 1971’de idam cezasına çarptırılacaktı.

6 Ekim 1971.

Bundan 50 yıl önce.

İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi; “Üniversiteler Ortak Kanun Tasarısı” hazırladı. Tasarı, 83 maddeden oluşuyordu. Tasarı, özüne dokunulmadan; 20 Haziran 1973’te, 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu ile kabul edildi.

Türkiye’deki yükseköğretim reformuna ilişkin pek çok kaynak, “öğrenci olaylarının” ve “reformun” yoğun olarak tartışıldığı günlerde 5 üniversitenin hazırladığı bu kanun tasarısını, “Türkiye’de üniversite özerkliğinin sonu” olarak değerlendirir.

Bundan 50 yıl önce. Askeri muhtıranın gölgesinde… 5 üniversitenin hazırladığı bu tasarı, yürürlüğe girecek kanunlara rehber oldu. 5 üniversitenin, kendi taslakları ile ışık tuttuğu Üniversiteler Kanunu, bugünkü YÖK’ün “fitilinin ateşlendiği” kanundur, aynı zamanda.

Bundan 50 yıl önce, Boğaziçi Üniversitesi’nin de kurulduğu günlerde hazırlanan “Üniversiteler Ortak Kanun Tasarısı,” 50 yıl sonra bugün yaşadıklarımızı bir kez daha düşündürüyor.

Tasarının 12. maddesi “rektörün” tanımını şöyle yapıyor:

“Rektör, üniversite öğretim üyelerinin bir arada yapacakları toplantıda, profesörler arasından salt çoğunlukla seçilir.”

Tasarının ilerleyen maddelerindeki “dekan” tanımı ise şöyle:

“Dekan, Fakülte Kurulu tarafından, fakültenin profesörleri arasından salt çoğunlukla seçilir.”

Bugün üniversite özerkliği ve rektör atamaları ülkenin bir numaralı gündemiyken, 50 yıl önce hazırlanan tasarının tam metni YÖK’ün sitesinde yayında."