RTÜK'te kritik değişiklik: Okçular Vakfı gibi kuruluşlar bedava reklam verebilecek!

Radyo, Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), “Kamu spotu ve zorunlu yayın ifadelerinin izleyicide olumsuz algı oluşmasına sebebiyet verdiği” gerekçesiyle yönetmelik değişikliği yaptı. Artık “Zorunlu yayın” yerine “Öncelikli yayın” ifadesi kullanılacak.

Spotlar televizyonlarda yayımlanırken de “Zorunlu yayın” ve “Kamu spotu” ibaresine yer verilmeyecek. RTÜK’ün bu kararı, ilgili yönetmelikteki değişikliklerin Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından yürürlüğe girecek.

T24'te yer alan habere göre; Üst Kurul’da oy çokluğuyla alınan bu karara karşı çıkan CHP kontenjanından RTÜK üyesi, medya ombudsmanı Faruk Bildirici, “Kamu spotları ve zorunlu yayın spotlarının kılıfı değiştirilerek, izleyiciler ve bütün toplum kandırılmak isteniyor” dedi.

Bildirici, muhalefet şerhinde “Kamu spotları ve zorunlu yayın spotlarının biçimi, içeriği ve yasal mevzuatı değiştirilmeden sadece kılıfı değiştiriliyor. Böylece televizyonlarda ücretsiz yayınlatılan iktidar propagandası ve bakanlık tanıtımlarının daha çok izlenmesi amaçlanıyor” görüşüne yer verdi. Bildirici, muhalefet şerhinde bu değişikliklere karşı çıkmasının gerekçelerini özetle şöyle sıraladı:

İktidara yakın sivil toplum kuruluşlarına bedava etkinlik tanıtımı

40-45 saniyelik bir spot filmi radyo ve televizyonlarda ücretli olarak yayınlatmanın maliyeti son derece büyüktür. Ama bu spotlar ücretsiz yayınlanıyor. Bu yüzden de RTÜK’e çok sayıda zorunlu yayın ve kamu spotu başvurusu yapılıyor; başvuruların büyük bölümü de bakanlıklardan geliyor. Son olarak Üst Kurul gündemine gelen Okçular Vakfı’nın hazırladığı Malazgirt Zaferinin yıl dönümüyle ilgili tanıtım filmi, kamu spotlarının amaç dışı kullanımına ve istismarına somut bir örnek oluşturdu. Üst Kurul, Okçular Vakfı’nın üç tanıtım filminin yayınlanmasına izin vererek, iktidara yakın sivil toplum kuruluşlarının tüm reklam ve etkinliklerinin tanıtım faaliyetlerini radyo ve televizyon kanalları üzerinden bedava yapmalarının yolunu açmış oldu.

"İzleyici logo ile kandırılacak"

Yeni düzenlemeyle, RTÜK Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Yönetmeliği’nden “zorunlu yayın” ifadesi çıkarılıyor; “kamu spotlarının yayını sırasında kamu spotu logosuna yer verilmesi” ve “zorunlu yayınların başlangıcında ve bitişinde 6 saniye süre ile ‘zorunlu yayın’ ifadesinin konulması”ndan vazgeçiliyor. “Zorunlu yayın” yerine “öncelikli yayın” ifadesi kullanılıyor ve “Kamu spotu” ve “Öncelikli yayınlar” için yeni logolar getiriliyor. Aslında bu değişikliğin kendisi, kamu spotları ve zorunlu yayın spotları hazırlanmasında ölçünün kaçtığı, uyarıcı ve eğitici bilgi verilmediği için toplumda tepkiyle karşılandığı da kabul edilmiş oluyor. Buna rağmen spotların kötüye kullanımının önlenmesi yerine bu şekilde devamı kolaylaştırılmaya çalışılıyor.

"Yasalarla çelişki doğacak"

“Zorunlu yayın” ifadesi hem yönetmelikte hem de yayınlanacak spotlardan kaldırılıyor ve bunlara “öncelikli yayın” denilmek isteniyor. Ama “öncelikli yayın” ifadesinin medya hizmet sağlayıcı kuruluşlara zorunlu yayın yükümlülüğü getiren yasalarda bir karşılığı yoktur. RTÜK yasasında “uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar yapmak zorundadır” deniyor. İlgili diğer yasalarda da “zorunlu yayın” ifadesine yer veriliyor. Dolayısıyla “öncelikli yayın” ifadesinin kullanılması halinde Yönetmelikle yasanın ilgili maddesi ve diğer yasalar arasında çelişki doğacaktır. Yasalar değiştirilmeden yönetmelikteki bu ifade değiştirilemez.

Zam yerine fiyat ayarlaması

Yayınlanması “zorunlu” olan bu yayınları izleyicilere “öncelikli” diye sunmak, “Zamları fiyat ayarlaması olarak adlandıralım” demekten farklı bir anlama gelmez. İzleyicide olumsuz izlenim varsa da logosunu “öncelikli” diye değiştirmeniz o izlenimi değiştirmeye yetmez. Üstelik hazırlanan logolar, izleyicileri söz konusu yayının niteliği konusunda yeterli şekilde bilgilendirmekten çok uzak. O logoları gören izleyiciler, reklam mı, zorunlu yayın mı, kamu spotu mu olduğunu anlamakta güçlük çekeceklerdir.

Mevzuattaki boşluk giderilmiyor. Ayrıca yönetmelik değişikliği yerine zorunlu yayınlardaki belirsizliğin ve mevzuattaki boşluğun giderilmesinin ele alınması gerek. RTÜK yasasında “zorunlu yayınların, oran ve yayınlanma zamanı ile ilgili esaslar Üst Kurulca belirlenir” deniyor. Ama “zorunlu yayınlar” konusunda uygulanacak kriterlerle ilgili bir yönerge henüz hazırlamamıştır. Zorunlu yayınların süre sınırını belirleyen bir mevzuat da yoktur. Mevzuattaki bu boşluğun giderilmesinin “zorunlu yayınlara” yasalara ve gerçeğe aykırı olarak “öncelikli yayın” adını vermekten daha önemli ve öncelikli olduğu açıktır.