Rusya krizinin ekonomik maliyeti ağır olacak

Türkiye ile Rusya’nın ekonomik ilişkileri enerji, dış ticaret ve turizmde yoğunlaşıyor. Türkiye’nin Rusya’yla ikili ticarette 18,6 milyar dolar ticaret açığı bulunuyor.

2019’da en çok ithalat yapılan ülke de en çok turist gelen ülke de Rusya. Artan gerilim döviz piyasalarını etkilemeye başladı.

İdlib’de gerilim gün geçtikçe tırmanıyor. Son olarak 27 Şubat günü Suriye Ordusu’nun saldırısı sonucu ülke yasa boğuldu.

Krizin yaşandığı gün açıklama yapmayan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ertesi gün de açıklama yapmaktan imtina etti. Nihayet 29 Şubat’ta partisinin İstanbul milletvekilleriyle bir araya gelen Erdoğan 40 saatin ardından yaptığı ilk açıklamada ekonomik gelişmeleri de ele aldı.

Erdoğan “Bu yılın ocak ayında yeni bir rekora imza attık. Ülkemize ocak ayına gelen yabancı turist sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 16’dan fazla artarak 1,8 milyon kişiye ulaştı. İnşallah bu yıl toplam 58 milyon turist 41 milyar dolar turizm geliri bekliyoruz” derken ekonominin de toparlanma sürecinde olduğunu ve 2023 hedeflerine yaklaşıldığını iddia etti.

Öte yandan Rusya ve Suriye ile gerilen ilişkilerin ekonomiye de olumsuz yansımaları ilk etapta döviz piyasalarında görülmeye başladı. Dolar kuru son 1 ayda 5,9’dan 6,25 seviyesine yükseldi. Türk Lirası böylece 1 ayda yüzde 5,3’lük değer kaybetti. Bu gelişmeler analistlerce gelecekte ortaya çıkması muhtemel riskin fiyatlanması olarak yorumlanıyor.

Bu risklerin temelinde ise Rusya ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler yatıyor. Bu ilişkiler, Türkiye’nin turizm gelirleri, iki ülkenin mal ve hizmet ticareti ve enerji bağımlılığında yoğunlaşıyor.

Dış ticaretin yüzde 85’i rusya’dan yapılan ithalat

Birgün'den Ozan Gündoğdu'nun haberine göre; Türkiye ile Rusya’nın dış ticaret hacmi yani ihracatı ile ithalatının toplamı 2019 yılında yaklaşık 26,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ancak bu tutarın yüzde 85’ini Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı ithalat oluştururken yüzde 15’ini Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı ihracat oluşturuyor. 2019 yılı boyunca Rusya’dan yapılan toplam ithalat 22,4 milyar dolarken Rusya’ya yapılan ihracatın tutarı 3,8 milyar dolar. Başka bir hesapla Türkiye Rusya ile yaptığı ticarette 18,6 milyar dolar dış ticaret açığı veriyor. Öte yandan ticaretin detaylarına mercek tutulduğunda durum daha da vahimleşiyor. Zira Türkiye’nin Rusya’dan aldığı en önemli mal alternatifini bulmanın zor olduğu doğal gazken Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı ihracatın başında alternatifi de bulunabilen gıda ürünleri oluşturuyor.

Doğal gazda krizin sonucu enflasyon ve işsizlik olur

Türkiye ihtiyacı olan doğal gazın yarısını Rusya’dan satın alıyor. Öte yandan yurttaşın aklına doğal gaz denince ısınma ihtiyacı gelse de, Türkiye, doğal gazın yüzde 70’ten fazlasını sanayi ve elektrik üretimi için kullanıyor. Doğal gaz ithalatının azalması veya doğal gazın başka bir ülkeden satın alınmasıyla maliyetinin artması halinde bu durumun ekonomiye doğrudan etkisi maliyet enflasyonu ve işsizlik artışı olarak tahmin edilebilir.

Uçak krizinin bedeli 10 milyar dolar olmuştu

Erdoğan dün yaptığı açıklamada 2020’de 58 milyon turist ve 41 milyar dolar turizm geliri hedeflediklerini ifade etti. Ancak Türkiye turizm gelirlerindeki en önemli payı Rus turistlerden elde ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2019’da ülkeye gelen yaklaşık 52 milyon turistten Türkiye’nin elde ettiği toplam gelir 34,5 milyar dolar. Öte yandan gelen turistlerin 5,2 milyonu Rusya’dan geliyor. Bu haliyle Rusya Türkiye’nin en çok turizm geliri elde ettiği ülke konumunda. Dahası özellikle Akdeniz’deki tatil kentlerinde birçok tesis Rus turistlere hizmet vermek için organize olmuş durumda. Aynı zamanda Rusya’dan gelen turistlerin ayırt edici özelliği kalış süreleri. Tüm bu veriler ışığında turizmin başkenti Antalya’ya gelen yabancı turistlerin yüzde 40’ını Rus turistler oluşturuyor.

24 Kasım 2015’te Türkiye, Rusya’ya ait bir savaş uçağını düşürmüş ve Rusya buna karşılık olarak Türkiye’ye turist göndermeme kararı almıştı. Bu nedenle 2016 yılı özellikle yaz turizminin başkentlerinde kabusa dönmüştü. TÜİK verilerine göre 2015 yılında 2,8 milyon Rus turisti ağırlayan Türkiye’ye gelen Rus turist sayısı 2016’da 683 bine geriledi. Yaşanan uçak krizi Rusya’dan gelen turist sayısını yüzde 75 oranında azaltmıştı. 2015’te 31,5 milyar dolar olan turizm geliri Rusya’yla yaşanan krizin de etkisiyle 22,1 milyar dolara geriledi. Uçak krizi ve 15 Temmuz Darbe Girişimi beraber düşünüldüğünde Türkiye’nin turistler için güvenli olmadığı algısının ülkeye 2016’daki maliyeti yaklaşık 10 milyar dolar oldu.

Türk akımı ve Akkuyu kucaktaki dinamitler

Dış politikada savrulan Türkiye’nin Rusya ile gerilmesi halinde kucağında bulacağı diğer sorunlar Türk Akımı ve Akkuyu Nükleer gibi enerji yatırımları. Vanası henüz 8 Ocak 2020’de açılan Türk Akım projesiyle her biri 15,7 milyar metreküp doğal gaz taşıma kapasitesine sahip iki boru hattından oluşuyor. Proje özellikle Avrupa’nın güneyinde bulunan ülkeler için önem arz ediyor. Bu projeyle birlikte Rus doğal gazı ilk kez Türkiye üzerinden geçerek Avrupa’ya ulaşıyor. Bu projeyle Rusya Avrupa’ya doğal gaz satmak için Ukrayna’ya bağımlı olmadığını kanıtlamış oluyor. Türkiye ise ihtiyacı olan doğal gaz için bu boru hattına bağımlı haline gelmiş durumda. Üstelik doğal gazı satın alırken ek bir indirim de söz konusu değil.

Türkiye’nin ilk nükleer santralı olacak olan Akkuyu Nükleer’i işleten de Rus enerji şirketi Rosatom olacak. Şirkete 15 Haziran 2017’de Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 49 yıllığına üretim lisansı verildi. 2023’te çalışmaya başlayacağı söylenen santral ürettiği elektriği devlete satacak. Rosatom’un nükleer santralda ürettiği elektriğin yüzde 50’sine kwh başına 12,3 centten alım garantisi dahi verildi. Bunun için kamuya ait Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) Rosatom’a yapacağı ödeme toplamının 35 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.

***

TURİST SAYISI YÜZDE 75 AZALMIŞTI

24 Kasım 2015’te Rus uçağının düşürülmesinin ardından dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan birbiri ardına yaptıkları açıklamalarla “uçağı düşürün talimatını ben verdim” demişlerdi. Uçak krizinin ardından 1 sene geçmeden Akkuyu Nükleer’i işletecek olan Rosatom’a 35 milyar dolarlık alım garantisi verildi. 2016’da Rusya’dan gelen turist sayısı yüzde 75 azaldı. Turizmde yaşanan kayıp 10 milyar doları buldu. 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin ardından Rus uçağını düşüren pilotlar göz altına alındı.

***

1 DOLAR İHRACATA 7 DOLAR İTHALAT

Türkiye Rusya’ya 3,8 milyar dolarlık mal ve hizmet satarken, Rusya’dan 22,4 milyar dolarlık mal ve hizmet alıyor. Karşılıklı ticarette Türkiye’nin 18,6 milyar dolarlık açığı bulunuyor. Ticarete konu olan mallarda ise Türkiye’nin bağımlılığı söz konusu. Zira Türkiye’nin aldığı doğal gazın alternatifi bulunmazken, Rusya Türkiye’den satın aldığı gıda mallarını başka pazarlardan temin edebiliyor. Doğal gazın daha maliyetli getirilmesi halinde yaşanacak sorun ise maliyet enflasyonu ve işsizlik.

***

TÜRKİYE İTHALATINDA ZİRVE RUSYA’NIN

Gerek Türkiye’de büyümenin durması gerekse yükselen döviz kurları nedeniyle 2019’da ithalat genel olarak geriledi. Ancak Rusya ve Türkiye arasındaki sıkı ilişkiler Rusya’dan yapılan ithalatın artmasını sağladı. En çok ithalat yapılan 5 ülkeden yapılan ithalat sadece Rusya’da arttı. 2019’da en çok mal ve hizmet ithal edilen ülkeler ve önceki yıla göre ithalattaki değişim şu şekilde;