Şehir merkezlerine girişler ücretli olabilir

Şehir merkezlerindeki trafiği sınırlandıracak ‘ücretli’ sistemin altyapısı kuruldu. Buna göre, kent merkezlerindeki araç yoğunluğunun azaltılması için ‘düşük emisyon alanları’ ilan edilecek. Bu yerlere, trafik yoğunluğuna bağlı olarak, araç girişi sınırlandırılabilecek, yasaklanabilecek ya da ücretlendirilebilecek.

Yanı sıra belediyeler, ulaşımda alternatif enerji sistemlerini teşvik etmek için elektrikli araçların cadde ve sokaklar üzerinde şarj edilebilmesini sağlayacak altyapı planları oluşturacak. Bu sayede bir yandan trafik sıkışıklığının azaltılması, diğer taraftan ise toplu taşıma kullanımının artırılması hedefleniyor. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’e göre, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlık, ilgili diğer bakanlıklar ve belediyelerce akaryakıt tüketiminin izlenmesi ve çevre dostu araçların kullanılması için tedbir alacak.

İki önemli tartışma

Milliyet gazetesinden Duygu Erdoğan'ın haberine göre konuyla ilgili şehir plancıları ve ticari araç sahipleri iki farklı konuya dikkat çekiyor. Şehir planlamacılar, ücretlendirme ile şehir merkezlerine araç girişinin azalması durumunda artacak toplu taşıma ihtiyacına dikkat çekerek, öncelikle bu konuda çalışmalar yapılmasını öneriyor. Ticari araç sahipleri ise; taksilerin bekleme alanlarının ya da çağrılma alanlarının genişletilmesindeki aciliyete dikkat çekiyor.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Tayfun Kahraman, dünya metropollerinin benzer sistemi uyguladığını, ya da uygulamak üzere olduğunu hatırlatırken, bu aşamada kentlerde randımanlı ve konforlu toplu ulaşıma vurgu yaptı. Kahraman, “Önce ciddi analizler yapılmalı. Aksi halde merkezlere olan mevcut ilgi dışarı itilebilir. İstanbul, Ankara, izmir gibi merkezlerde tüm uygulama alanları planlanırken, hem merkezlerin yaya öncelikli hale getirilmesi, hem de bunu yaparken merkezlerin canlılığını koruyacak adımlar atılmalı” dedi.

Londra yıllardır uyguluyor

İstanbul, bu sistemde özellikle Londra ile kıyaslanıyor. Bu karşılaştırmada da Londra kent merkezine eski araçların girişinde günlük ücretlendirme ve elektrikli araç gibi temel fikirler esas alındı. Londra’da uzun süredir uygulanan sistemde, araçlardan günlük 12 sterlin ücret alınıyor. Bu ücret toplu taşıma araçlarına, motosikletlere ve acil servisi gibi araçlara uygulanmıyor. Şehirde buna ek olarak ‘toksit’ ücreti olarak 10 sterlin daha ücret alınıyor. Araç sahipleri bu iki uygulama ile toplamda 22 sterlin ödeme yapıyor.

Taksiler boş boş dolaşmayacak

Sistemin bel kemiğini oluşturan belediyeler, taksilerin trafikte boş dolaşmalarını, durak dışında beklemelerini engelleyecek, taksi yönetim veya çağrı merkezi, telefonlu, telsizli durak ve merkezi alanlarda taksi cepleri gibi uygulamaları yaygınlaştıracak. Bunun için şehir trafiğine uygun bir şekilde, taksilerin bekletileceği alanları tespit edecek.

Çalışana esnek saat

Yönetmelikten dikkat çeken düzenlemelerden bazıları ise şunlar:

*Yoğun trafik saatlerinde işe başlama ve bitiş saatleri planlanabilecek. Esnek çalışma ve uzaktan çalışma olanakları değerlendirilecek.

*Bakanlıkça, havaalanı, liman, terminal ve raylı sistem istasyonlarında aydınlatma, ısıtma ve soğutma sistemlerinde çevreci kaynaklara öncelik verilecek.

*Büyükşehir belediyeleri ve nüfusu yüz binin üzerinde olan belediyeler ‘Kentsel Ulaşım Ana Planı’, ‘Otopark Ana Planı’ hazırlayacak.

*Motorlu taşıtların şehir girişlerinde veya belirlenen merkezlerde park edilebilmesi için ücretsiz ya da sınırlı ücretli otopark kurulacak.

*Gerekli görüldüğünde şehir meydanlarında araç trafiği sınırlanacak.

En yoğun ikinci trafik

En yoğun trafik sıkışıklığı listesinde yükselmeye devam eden İstanbul, Kolombiya’nın başkenti Bogota’yı geride bırakarak ikinci sıraya yükseldi. Ulaştırma analizleri konusunda uzman olan Ekonomi ve İş Araştırmaları Merkezi INRIX’in son raporuna göre, geçen yıl İstanbul’da bir şoför yılda ortalama 6.5 gününü trafikte bekleyerek geçirdi.
Dünyada trafiğin en sıkışık olduğu şehir ise 2017’de de olduğu gibi yine Rusya’nın başkenti Moskova. İlk 10 sırada; Mexico City, Sao Paolo, Londra, Rio de Jenerio, Boston, St Petersburg ve Roma gelirken; Ankara ve İzmir 11. ve 12. sırada yer alıyor.

Şehirde yaşayana indirim yapılıyor

Dünya ülkelerinde uygulanan tüm sistemlerde, o şehirde yaşayanlara özel indirimler de yapılıyor. Ücretlendirme yapılan uygulamalar genellikle sabah ve akşam belirli saat dilimlerini kapsıyor. Elektronik kameralardan araç plakalarına direkt bu ücretler yansıtılıyor. 2020 itibariyle bu sisteme yeni pek çok şehrin daha dahil olması bekleniyor. Buna göre dünyadaki uygulamalardan bazı örnekler ise şöyle:

Londra: Londra 2020’de dizel araçları yasaklayacak. Yoğun saatlerde dizel araçlardan günlük trafik vergisi alınmaya devam edilecek. 2040’a kadar ise dizel ve benzinli araçların satışının tamamen bitirilmesi hedefleniyor.

Paris: Daha önce şehir merkezine araç girişlerini sınırlandırarak hava kirliliğinde düşüşün örneklerini inceleyen Patis’te merkezlerin tamamen araç trafine kapatılması; buna karşılık bisiklet ve yaya yolları genişletiliyor. Dizel araçlar ise yakında yasaklanacak.

Berlin: Yaklaşık 10 yıl önce şehir merkezinin büyük bir kısmı benzinli ve dizel araçlara kapatıltı. Yine bu şehirde de bisiklet kullanımını artırmak için yeni yollar hayata geçiriliyor.

New York: Otomobil kullanımında sınır yok ama bisiklet, metro ve otobüs kullanımını artırmak için düzenlemeler oldukça fazla. Gözde merkezler ise yayalara ayrılmış.

Madrid: Şehirde yaşayanların araçları ve toplu taşıma araçlarına izin verilen şehir merkezinde sadece yayalara ait pek çok nokta var. Bu açıdan şehir yeniden düzenleniyor.

Oslo: Norveç’te 2025’ten itibaren şehir merkezinde otomobil kullanmak yasaklanacak. Bu yasak Oslo’da, daha önce hayata geçirilecek.

Kopenhag: Çok uzun yıllardır yayaya özel yollar geliştiren kentte, nüfusun yarısından fazlasının işe bisikletle gidip geldiği biliniyor.

Brüksel: Şehir merkezini bağlayan yolların pek çoğu araç trafiğine kapalı. Konuyla ilgili yeni çalışmalar da yapılıyor.