Suriye krizinin gölgesinde kalan, kaderine terk edilen bir il: Hatay

GERÇEK GÜNDEM - FIRAT FISTIK/ Hatay, Suriye’deki krizden en fazla etkilenen illerin başında geliyor.

Şehirde şu anda 550 bin Suriyelinin yaşadığı tahmin ediliyor. Hatay’a yapılan yatırımlar düşerken, çiftçi sayısı yüzde 72 azaldı. Şehir, öğretmen, hastane, yol ihtiyacı bakımından da zor durumda.

CHP Milletvekili Mehmet Güzelmansur, 2011’de başlayan Suriye iç savaşının ve ekonominin Hatay’a etkilerine dair bir rapor hazırladı.

Hatay’da bulunan kayıtlı Suriyeli sayısı 436 bin 290. Kayıtsızlarla beraber 500 binin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Suriyelilerin sayısı toplam il nüfusunun yüzde 27’si. Hatay, en fazla Suriyeli mültecinin olduğu üçüncü il konumunda.

Konkordato ilan eden şirketlerin sayılarına bakıldığında Hatay 9., icra ve iflasta üst sıralarda, takipteki krediler ise ülke ortalamasının üstünde.

Yoksulluk artıyor

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) verilerine göre Hatay’da kişi başına düşen Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla, özellikle son 4 yılda sürekli azaldı. 2011 yılında 7 bin 202 dolar olan kişi başına düşen gelir, 2019’da 5 bin 617 dolara geriledi. 2018 ile 2019 arasında, sadece bir yılda bu rakam 969 dolar azaldı.

Hatay, 2018’de GSYH açısından 45. sıradayken 2019’da 55. sıraya geriledi.
Türkiye’nin yüzde 0,9 büyüdüğü açıklanan 2019’da Hatay yüzde 7 küçüldü. Hatay’da sanayi 2018 yılına göre yüzde 26,7, imalat sanayi yüzde 28,6 daraldı. Tarımdaki hacim, 2004 yılının gerisine düştü. Öyle ki, Hatay 2018 GSYH verilerine göre büyüme hızında 20. sıradaydı, 2019’da sonradan üçüncü sıraya düştü.

Hatay, kamu yatırımlarından da hak ettiği payı alamadı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 25 Haziran’da Hatay’da yaptığı konuşmada, “19 yılda 35 milyar lira yatırım yaptık” demişti. Hatay, 17,5 yılda 82,5 milyar vergi toplarken, 19 yılda sadece 35 milyar yatırım yapılması da bunun bir göstergesi. Yapılan yatırım, toplanan vergilerin yüzde 42’sine tekabül ediyor.

2021 kamu yatırımlarında da Hatay’a 408 milyon TL ayrıldı. 2020’de toplanan vergi ise 12,5 milyar TL’ydi. Organize sanayideki firma sayıları ve istihdam da azalıyor. Hatay’da bir senede 61 sanayi sicili belgesine sahip firma kapandı.

Hatay, bereketli toprağıyla ünlü Amik Ovası’na sahip. Ancak ekonomi, dış politika ve tarım politikalarındaki etkiler nedeniyle Hatay, tarımda da geriledi. Son 10 yılda ekilen alanlar 531.915 dekar, sebze bahçeleri 114.877 dekar azalırken çiftçi de tarımdan koptu. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun verilerine göre Hatay’da 2011 yılında 35 bin 438 sigortalı çiftçi var iken, Haziran 2021’deki kayıtlı çiftçi sayısı 10 bin 62’ye düştü. Yani 10 yılda çiftçi sayısı yüzde 72 azaldı.

Yol yapılmıyor, hastaneler yeterli değil

Suriye iç savaşının başladığı 2011-2012’de Hatay’da 10 hastane bulunurken, şu anda bu sayı 11’e çıkabildi. Nüfus bir anda 500 bin kişi artmasına, yoğun göç almasına rağmen dokuz yılda bir hastane yapılabildi. 160 bin nüfuslu Defne ilçesinde devlet hastanesi bulunmuyor.

Hatay’daki karayolları projeleri de tamamlanamıyor. Antakya-Altınözü duble yolu sekiz yıldır, 27 kilometrelik Antakya-Samandağ yolu da yıllardır bitirilemedi.
Sayıştay’ın Milli Eğitim Bakanlığı 2019 yılı raporuna göre Hatay, 2 bin 876 net öğretmen ihtiyacı ile öğretmen ihtiyacının en yüksek olduğu beşinci ildi.