Teknoloji çağındaki yeni suç tipi: İntikam pornosu

GERÇEK GÜNDEM - FİLİZ GAZİ

Intimacy (Ölümcül Medya) dizisinde, sulara gömülen kadının iç sesi duyulur: “Birine çok güvendiğin olmadı mı hiç? Güvende olduğunu düşünürsün ama değilsindir. Hepimiz derinlerde bir şeyler saklarız. Günün birinde birileri öğrenirse ne olacağını düşünmek bile istemeyiz.”

Duygusal idealleştirmelerinizin, felaketiniz olacak kişiyi görmenize engel olduğu günler, aylar, yıllarda her şey iyi görünür. Hem en kötü ne olabilir ki?

Milyonlarca insanın birbirine mesaj attığı, fotoğraf yolladığı, görüntü kaydettiği verileri sadece devletlerin istihbarat servisleri kullanmıyor. Flörtleşen, sevgili olan, kısa ya da uzun birliktelik yaşayan ve hatta evli olan insanlar birbirlerinin mahrem görüntülerini, cinsel içerikli yazışmalarını (seksting) tehdit, zorla ilişkiyi devam ettirme, şantaj olarak kullanabiliyor.

Hukuk terminolojisinde bu suç tipi “porno intikamı” olarak anılıyor. İntikam pornosu, en genel tanımıyla “bireylerin, eski partnerleri tarafından cinsel görüntülerinin rıza dışı dağıtımı” anlamına geliyor. Kadın hakları savunucuları ise bu tanımı oldukça yanlış buluyor. Terime ilişkin tenkitlere aşağıda değineceğim.

YENİ SUÇ TİPİ OLDUĞU İÇİN YAPTIRIMLAR ÜZERİNE TARTIŞMALAR YAŞANIYOR

İntikam pornosunun herkesi mağdur edebileceği göz ardı edilmemekle birlikte kadınları daha fazla etkilediği su götürmez bir gerçek. Hele ki Türkiye gibi kadına yönelik ağır ataerkil kodların baskın olduğu ülkelerde sonuç çok daha vahim olabiliyor.

Gerek ülkemizde gerek dünyada oldukça yaygınlaşan bu suç tipi, yeni olması sebebiyle birçok ülkede yaptırımlarının dozu konusunda tartışmalar yaşanıyor. Özel bir suç olarak ceza kanunlarında ilk kez düzenlenmesi ise ABD’nin New Jersey kentinde gerçekleşti. Ayrıca Belçika, İngiltere, Fransa ve Kanada ceza kanunlarında da intikam pornosu suç olarak yer alıyor.

TCK’DA İNTİKAM PORNOSU İLE İLGİLİ BİR DÜZENLEME BULUNMUYOR

Dijital şiddet biçimleri intikam pornosu ile sınırlı değil. Yapay zekâ tarafından yaratılan sahte porno videoları (deepfake porn), birinin sanal ortamda kişisel bilgilerine erişme ve yayınlama (doxing), etek altı görüntü çekme (upskirting) gibi pek çok suç türü dünyada yaygınlaşıyor.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) bu suç türü ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Her ne kadar intikam pornosu suçu şeklinde bir düzenleme olmasa dahi görüntülerin kişinin rızası olmadan yayınlanması sonrasında mağdurlar tehdit, şantaj, özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi gibi mağduriyetler nedeniyle suç duyurusunda bulunabiliyorlar.

YAZIŞMALAR, GÖRÜNTÜLER AİLE ÜYELERİNE GÖNDERİLİYOR

Avukat Gizem Gül Uzun, intikam pornosunun ağır sonuçlarını şöyle anlatıyor:
“İlişki esnasında müstehcen fotoğraflarını gönderdiyse ya da cinsel ilişki ile ilgili konuşmalar yaşadıysa daha sonra erkek bunu kadının ailesinden birine gönderebiliyor. Kadın aile evinden kovuluyor, öldürülebiliyor ya da bu sert psikolojik darbeyi kaldıramadığı için intihar edebiliyor.”

HEDEF DAHA ÇOK KADINLAR

Araştırmalar intikam pornosunun genellikle kadınları hedef aldığını gösteriyor. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü verilerine göre 2019 yılında TCK kanunu 134 madde uyarınca açılan davalardan 2019 mahkûmiyet kararı çıktığı tespit edilmiş. Mahkûm olanların 1872’si erkek, 147’si kadın. Aynı maddeden 2018 yılında 1716 mahkûmiyet kararı çıkmış ve mahkûm olanların 1570’i erkek, 146’si kadın. (TCK madde 134 özel hayatın gizliliği ihlali hakkındadır.)

LGBT-İ BİREYLER HETEROSEKSÜLLERE KIYASLA DAHA DA RİSK ALTINDA

İntikam pornosunun cinsiyet kimliği, cinsel yönelim ayrımı yapmaksızın herkesi etkileyebileceği de göz ardı edilmemelidir. Hatta Avustralya’da yapılan bir araştırma intikam pornosunun, LGBT-İ bireyleri heteroseksüellere kıyasla daha fazla etkilediğini ortaya koyuyor. Avukat Can Yavuz, “Cinsel İçerikli Görüntülerin Rıza Dışı Paylaşımı, ‘İntikam pornosu’ ” adlı kitabında şu hikayeyi aktarıyor:

“Tyler Clementi'nin öyküsü intikam pornosunun LGBTİ bireyler üzerindeki etkisinin sembolüne dönüşmüştür. Tyler üniversiteye kaydolduğunda yeni bir flörte başlamış ve flörtüyle çıkacağı gün oda arkadaşından odalarına birkaç saat uğramamasını istemiştir. Tyler'ın gey olduğunu onun sosyal medya hesabına bakarak öğrenen oda arkadaşı odalarına gizli bir kamera yerleştirmiştir. Oda arkadaşı, gizli kamerayla çektiği Tyler’in flörtüyle olan mahrem görüntülerini İnternet'te yayımlamış, Twitter aracılığıyla da bunu üniversitede duyurmuştur. Yeni kaydolduğu üniversitede alay konusu haline gelen Tyler olaydan kısa süre sonra 18 yaşındayken hayatını sonlandırmıştır. (…) Tyler'ın vefatını takiben onu anmak için açılan Facebook sayfasına çok sayıda nefret söylemi içeren yorum gelmesi ve Facebook'un on gün içinde bu yorumları yapan yedi bin hesabı kapatmak zorunda kalması LGBTİ bireylerin maruz kaldığı siber zorbalığın boyutunu göstermektedir.”

MUHALİFLERİ SUSTURMAK İÇİN İNTİKAM PORNOSU

İntikam pornosu, muhalifleri susturmak amacı ile de yapılabiliyor. Uluslararası ödüller almış araştırmacı gazeteci Khadija Ismayilova, Azerbaycan devlet başkanının ailesinin yolsuzluk yaptığını iddia eden eleştirel haberlere imza atmıştır. Ismayilova’nın haberlerinden sonra özel görüntüleri yayınlanır. Ancak Ismayilova geri adım atmaz.

"Hükümet yatak odama bir kamera yerleştirdi ve beni erkek arkadaşımlayken filme aldı. Azerbaycan'da evli değilseniz erkek arkadaşınız olmaması lazım ve evli değilseniz seks yapmamalısınız. Azerbaycan'da namus cinayetleri hálen büyük bir sorun. Beni yatak odamda filme almak en ince ayrıntısına kadar düşünülmüş bir hesaplamaydı. Ailemden birisinin bunu gördükten sonra beni öldüreceği umuduyla yaptılar. Bu yüzden görüntülerden fotoğraflar yollayarak bana şantaj yaptılar ve uslu durmamı yoksa itibarsızlaştırılacağımı söylediler. Ve, elbette, uslu durmadım. Kendim bunu kamuya açtım ve şantaja uğradığımı söyledim."

BU BİR CİNSEL İSTİSMARDIR, PORNO DEĞİL!

“İntikam pornosu” terimine yönelik kadın hakları savunucularının eleştirileri mağdurların sözleriyle de uyumlu. Yılmaz, çalışmasında bu suça maruz bırakılan kişilerin sözlerine yer veriyor:

“Evans 14 yaşındayken mahrem fotoğraflarını çekmiş ve İnternet’te arkadaşlık kurduğu biriyle paylaşmıştır. 27 yaşına geldiğinde İnternet’te üç yıldır üstsüz fotoğraflarının yayımlandığını anlayan Evans buna anlam verememiş, fotoğraflarının bir şekilde çalındığını düşünmüştür. (…) Sonuçta intikam pornosunu İnternet'e yükleyen kişi para cezasına çarptırılmış, iki haftalık danışmanlık almış, cinsel suç mahkûmları veri tabanına kaydedilmiştir. Evans başına gelenler yüzünden on altı ay boyunca travma yaşadığını, intihar etmeyi düşündüğünü söylemiştir."
Evans'a göre "intikamın tanımı sizin birine kötülük yapmanız yüzünden birinin size bir şey yapmasıdır. Bu mağdurun bunu hak edecek bir kötülük yapmış olduğunu ima etmektedir.”

Yine aynı çalışmada bir mağdur intikam pornosu terimine ilişkin sorunu şu şekilde açıklıyor:

"[İntikam pornosu] deyişini gerçekten sevmiyorum, çünkü görüntüler her ne kadar pornografik olsa da vücudunuzun fotoğrafları hakkında porno olarak konuşulmasını gerçekten istiyor musunuz? Bu terim mağdurları yadsımaktadır. Bu bir cinsel istismardır. Porno değil.”

İNTİHAR EDEN, İŞİNİ, OKULUNU BIRAKAN KADINLAR OLDU

Feminist avukat Hülya Gülbahar, bu suça maruz kalan kadınların yaşadıklarını şu sözlerle ifade ediyor:

“Çok çok ağır travmalar yaşanıyor. Kendi zihninizde bile farklı bir şekilde kodlanıyorsunuz. Rızası dışında yapılan her şey onları aşağılar, hele ki bu kişisel ve mahrem sayılması gereken bedeni ile özel duyguları ilgili bir konuysa bunun yaratacağı psikolojik yaralanma çok ağır sonuçlar veriyor. Bu nedenle intihar eden, okulunu, işini bırakan, yaşadığı yeri terk etmek zorunda kalan kadınlar oldu. Türkiye gibi ülkelerde bu suç kadınlar açısından katmerli mağduriyetlere yol açıyor.”

Avukat Can Yavuz’un “İntikam Pornosu” kitabında bir mağdurun sözlerini alıntılarsak: “Kendimi tüm arkadaşlarımdan kopardım. Kendimi ailemden kopardım ve evde odamda kaldım. Çünkü dünyayla yüzleşemedim.”

TEHDİDİN, ŞANTAJIN ETKİSİ KORKUTMASINDANDIR, KORKMAYIN!

Gülbahar, kadınların kendilerini asla suçlu görmemelerinin altını çizerek “Tehdidin, şantajın etkisi korkutmasındadır. Korkmadığınızda hiçbir etkisi olmaz” diyor ve ekliyor: “Hak aramakta vazgeçmesinler.”

“Cinsel suçlara muhafazakâr yaklaşım her türlü cinsel suç failini cesaretlendirip, mağdurları sessizliğe mahkûm etmek anlamına gelir. Kadınların duyguları, bedenleri utanılacak bir şey değildir. Kendilerine karşı işlenmek istenen bütün suçlara itiraz edebilirler. Kamuoyunda bilinenin, yaratılanın aksine son dönemde cinsel suçlarla ilgili çok kritik davalarda kadınlar lehine karar çıktığını görmekteyiz. Kamuoyuna yansıyan yanlış kararlara bakarak hak aramaktan vazgeçmesinler.”

DERNEKLERE, KADIN ÖRGÜTLERİNE BAŞVURABİLİRLER

Gülbahar, bu suça maruz kalan kadınların ne yapması gerektiği konusunda önerileri ise şunlar:

“Cinsel suçlara maruz kalmamanın çaresi cinsel özgürlüklerden vazgeçmek değildir ama güvenli ilişkiler oluşturabilmenin bilgisine sahip olmak ve bu bilgiyle ilerlemektir. Tavsiyem, çevrelerindeki kadın örgütü, gruplarına başvurmaları. Şiddetle Mücadele Derneği’nin bu konuda bir hattı var. İkinci olarak baroların kadın komisyonlarına başvurulabilir.”