TÜİK'e 'asgari ücret' tepkisi sürüyor

Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun önceki gün yaptığı toplantıda bekâr bir işçinin aylık asgari geçim ücretini 2 bin 792 lira olarak açıklayan Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) tepkiler sürüyor.

Sosyal medyada çok sayıda yurttaş TÜİK yetkililerine “Bu parayla siz bir ay geçinin de görelim” diye seslenirken, DİSK ve Türk-İş de TÜİK’in komisyona sunduğu tutarın ülke gerçekleriyle bağdaşmadığını açıkladı. Bu tepkiler üzerine açıklama yapan TÜİK yetkilileri ise “Biz asgari ücret önermedik. Çerçevesi, içeriği ve metodolojisi komisyon tarafından belirlenmiş olan teknik bir hesaplama yaptık” diyerek kendilerini savundu.

TÜİK TOPU KOMİSYONA ATTI

TÜİK’ten yapılan açıklamada, özetle şöyle dendi: “TÜİK hesaplamalarını yaparken sadece bünyesinde bulunan fiyat verilerini kullanmakta ve hesaplamaları Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun direktiflerine göre yapmaktadır. Komisyon tarafından kurumumuza iletilen dengeli beslenme kalıbı kapsamındaki ürünlerin fiyatları bölgesel düzeyde, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından sağlanan işçi sayıları ile ağırlıklandırılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Daha sonra 2017-2018-2019 yılları için ortalama gıda harcamalarının payı yüzde 23,1 ve gıda dışı diğer harcamaların payı ise yüzde 76,9 olarak alınarak, gıda harcaması için bulunan değer üzerinden bir işçinin aylık toplam harcama gereksinimine ulaşılmaktadır.”

Açıklamada TÜİK’in; çerçevesi, içeriği ve metodolojisi komisyon tarafından belirlenmiş teknik bir hesaplama yaptığı vurgulanarak, “Bu hesap bir işçinin ihtiyaç duyacağı aylık toplam harcama gereksinimini göstermektedir. Ne asgari ücret ne de asgari ücret artış oranı TÜİK tarafından belirlenmekte ve önerilmektedir” ifadeleri kullanıldı.

TESPİT YÖNTEMİNDE SORUN VAR

TÜİK “Biz asgari ücret önermedik” dese de, Türkiye’de her yıl asgari ücretin TÜİK’in sunduğu tutarın altında belirlendiği bilinen bir gerçek. Yurttaşların yoğun tepkisinin nedenlerinden biri bu. Öte yandan TÜİK, bekâr bir işçinin asgari geçim tutarını hesaplıyor; bu hesapta işçinin ailesi yok. Asgari ücretin de aynı şekilde işçinin ailesi yok sayılarak belirlenmesi, sorunun ve tepkilerin kaynağını oluşturuyor.

Oysa asgari ücretin işçinin ailesi hesaba katılmadan belirlenmesi, uluslararası normlara aykırı. DİSK-AR’ın hazırladığı asgari ücret raporunda da bu duruma dikkat çekiliyor. Örneğin 10 Aralık 1948’de kabul edilen BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin asgari ücretle ilgili 23’üncü maddesinde şöyle deniyor:

“Çalışan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna yaraşır bir yaşam sağlayan ve gerektiğinde her türlü sosyal koruma yolları ile de desteklenen adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır.” Böylelikle, Türkiye’nin de kabul ettiği Evrensel Bildirge, işçinin kendisi ve ailesi için insanlık onuruna uygun ücret hakkını açıkça güvence altına alıyor.

ILO DA ‘İŞÇİ VE AİLESİ’ DİYOR

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) sözleşmelerinde de aile vurgusu var. ILO’nun 1970 yılında kabul ettiği 131 sayılı Asgari Ücret Tespit Sözleşmesi’nin 3’üncü maddesine göre, asgari ücretin tespitinde işçilerin ve ailelerinin ihtiyaçları, ülkedeki genel ücret seviyesi, hayat pahalılığı, sosyal güvenlik yardımları ve diğer sosyal grupların göreli yaşama standartları dikkate alınmalı. ILO tarafından hazırlanan Asgari Ücret Politika Kılavuzu’nda da asgari ücretin anlamlı olabilmesi için işçilerin ve ailelerinin ihtiyaçlarını kapsayacak bir düzeyde saptanması gerektiği vurgulanıyor.

1996’da kabul edilen Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın 4’üncü maddesi ise “Tüm çalışanların, kendileri ve ailelerine iyi bir yaşam düzeyi sağlamak için yeterli adil bir ücret alma hakkı vardır” hükmünü içeriyor. Ancak Türkiye, tarafı olduğu Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı’nın bu hükmüne çekince koymuş durumda. Sendikalar yıllardır bu çekincenin kaldırılmasını istiyor.

Yönetmelik aileyi dışlıyor

Türkiye’deki Asgari Ücret Tespit Yönetmeliği’nde asgari ücret, “işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret” olarak tanımlanıyor. Bu tanım uluslararası normlara aykırı şekilde, işçinin ailesini (hane halkını) asgari ücretin dışında bırakıyor.