Umut veren üç koronavirüs aşısının benzerlikleri ve farklılıkları neler?

Tüm dünyada koronavirüs vaka sayıları hızla artıyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nin verilerine göre şu ana kadar 59,5 milyonu aşkın var. Yine aynı verilere göre 1 milyon 400 binden fazla kişi de korona nedeniyle hayatını kaybetti.

Salgın hızla yayılırken, tüm dünyanın gözü koronaya karşı geliştirilen aşı çalışmalarında. Bu kapsamda ilk umut verici açıklama Pfizer ve BioNTech ortaklığında geliştirilen aşıdan geldi. BionTech aşını koronavirüse karşı yüzde 90 etkili olduğu duyurdu.

Ardından ikinci bir aşıdan daha müjde geldi. ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Moderna Inc, geliştirdiği aşının yüzde 94,5 etkili olduğunu açıkladı.

Pfizer ve Moderna'nın aşılarının ardından Covid-19’a karşı yeni bir aşı müjdesi de Oxford Üniversitesi'nden geldi ve aşının üçüncü aşama klinik testlerini ardından yüzde 70 oranında etkili olduğu tespit edildi.

Her üç aşının da etkili olduğu ifade ediliyor.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) acil kullanım başvurusunda bulunabilmeleri için firmaların geliştirdikleri aşıların etkinlik oranının yüzde 50'nin üzerinde olmasını şart koşmuştu.

Her üç aşı da azami etkinlik sağlamak için iki doz uygulama gerektiriyor.

Amerika’nın Sesi’nin derlemesine göre işte her üç aşının da benzer ve farklı yönleri:

Aşılar nasıl bir işlev görüyor?

Aşının enfeksiyonu mu önlediği, yoksa virüs yükünü kişinin hasta olmasını önleyecek kadar mı düşürdüğü sorusu da netlik kazanmış değil.

Schaffner, aşılanan kişilerin hala virüsü taşıyıp etrafa yaymaları durumunda maske ve sosyal mesafe kurallarına uymaya devam etmek gerekeceğini, bunun da insanları öfkelendireceğini söylüyor.

Aşılar güvenli mi?

Aşı geliştiren firmaların hiçbiri, ciddi güvenlik sorunlarıyla karşılaştıkları şeklinde bildirimde bulunmadı.

Pfizer ve Moderna'nın aşılarının en sık görülen yan etkileri; aşının enjekte edildiği kolda bir günden uzun süren şişkinlik, ateş ve halsizlik oldu.

"Bu yan etkilerin hiçbiri ciddi değil, ancak göze çarpan türden" diyen Schaffner, bunların grip aşısının yan etkilerinden daha fazla olduğuna dikkat çekiyor.

AstraZeneca ise ciddi güvenlik sorunlarının tanımlanmadığını kaydetti, ancak ayrıntılı bilgi vermedi.

Firma, iki gönüllünün deneyler aşamasında ciddi nörolojik sorunlarla karşılaşması üzerine aşı çalışmalarına iki kez ara vermişti.

AstraZeneca güvenlik kurulu, bu vakaların tesadüfi olduğunu, sebebinin aşı olmadığını, ancak bağımsız uzmanların verileri henüz incelemediğini bildirdi.

Aşılar erişilebilirlik açısından ne durumda?

AstraZeneca, kısa zamanda en fazla miktarda doza erişim sağlayabilecek firma.

Firmanın CEO'su Pascal Soriot, tam rakam vermedi ancak "onay alır almaz yüz milyonlarca dozun" hazır olacağını söyledi. AstraZeneca'nın dünya çapında 1 milyar 700 milyon doz imal etmek için yaptığı anlaşmalar var. Bunlardan biri, Hindistan'daki Serum Enstitüsü'nün düşük ve orta gelirli ülkeler için bir milyar doz aşı üretmesi hedefliyle yapılan anlaşma.

Pfizer ise 2020 sonuna kadar dünya genelinde 50 milyon doz üreteceğini, 2021'deyse bu miktarı 1 milyar 300 milyon doza çıkaracağını bildirdi.

Amerika'da 2020'de 20 milyon doz aşı dağıtmayı amaçlayan Moderna ise 2021'de dünya çapında 500 milyon ila 1 milyar doz aşı üretmeye çalışacak.

Her üç firma da olağandışı bir adım atarak klinik deneylerin sonuçlarını almadan önce aşı imalatını hızlandırdı. Bu, denetim süreci tamamlanıp ruhsat alınır alınmaz aşı dozlarının dağıtımına başlanacağı anlamına geliyor.

Moderna ve AstraZeneca, hükümet fonlarıyla çalışmalarını yürüttü. Pfizer ise hükümetten satın alım garantisi elde etti.

Dağıtım nasıl olacak?

AstraZeneca'nın aşısı, dağıtım ve depolaması en kolay olan aşı. Aşıyı en az altı ay boyunca standart buzdolabında saklamak mümkün.

Moderna ve Pfizer'ın aşılarını uzun süre depolamak için aşırı düşük sıcaklıkta dondurmak gerekiyor. Moderna'nın aşısı standart buzdolabında en az bir ay dayanırken Pfizer'ın aşısı için bu süre sadece beş gün. Pfizer aşısını uzun süre saklamak için genellikle üniversite hastanelerinde ya da araştırma merkezlerinde bulunan özel donduruculara ihtiyaç var.

Maliyet yüksek mi?

En ucuz aşı, AstraZeneca'nın aşısı.

Firma, pandemi döneminde aşıdan kar elde etmeyeceği taahhüdünde bulundu. Her dozun fiyatının 5 doların altında olması bekleniyor. Pfizer ve Moderna'nın aşılarının fiyatıysa 20 ila 40 dolar arasında değişiyor.

Hükümetler, aşının ana müşterisi olacağı için maliyet, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerle aşıyı satın alıp dağıtacak kar amacı gütmeyen kamu-özel işbirliği örgütleri açısından ciddi bir mesele.