Yollarda can kaybı yükseldi, hız sınırı artıyor: Bakanlık otoyollar için müşteri mi arıyor?
İçişleri Bakanlığı'nın bazı otoyollarda otomobiller için hız limitlerinin artıracak olması tepkilere neden oldu. Otoyolların yüksek fiyatlar nedeniyle sürücüler tarafından tercih edilmemesi nedeniyle karar soru işaretleri yarattı.
GERÇEK GÜNDEM -İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı ile görüşerek bazı otoyollarda otomobiller için hız limitlerinin 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren artırılacağını kamuoyuna açıkladı.
Yapılacak düzenlemeye göre halen geçerli olan üst sınır 120 km/h’dan 140 km/h’ya çıkarılacak. Buna göre ölçüm toleransı %10 eklenmesiyle ceza sınırının 154 km/h olacak.
Enflasyonun TÜİK verilerine göre yüzde 69,97'ye yükselmesi, ücretli otoyolların fiyatlarının yüksek olması nedeniyle tercih edilmemesi tartışmalara neden olurken İçişleri Bakanlığı'nın hız sınırını artırma kararı alması otoyolların tercih edilmesi için hamle yapıldığı iddialarına neden oldu.
Trafik Kazalarını Önleme Derneği'nden yapılan açıklamada ise tartışmaya, "Mevcut kullanımda otoyol ücretleri, pahalılık nedeniyle cazip değildir. Hız sınırlarının artırılması, otoyol kullanımını teşvik amacı taşımaktadır. Buna bağlı olarak kural tanımayanlar, otomobil kullanıcıları, öndeki aracı geçme dışında en sol şeridi işgal eden ağır taşıtlar, hız sınırlandırıcı düzenekleri iptal edilmiş ticari araç sürücüleri hız sınırının artırılmasını savunabilmektedir." ifadeleriyle dikkat çekildi.
NORMALLEŞME SÜRECİNDE KAZALAR ARTTI
Karara kamuoyundan tepkiler gelirken Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2021 yılına ait Karayolu Trafik Kaza İstatistikleri'ni duyurdu.
TÜİK verilerine göre pandeminin etkilerinin azalması sonrası trafik kazalarının, kazalardaki ölüm ve yaralanmaların arttığı görüldü. 2020 yılında yeni tip koronavirüs (Covid-19) yasakları nedeniyle yollar boşalmıştı. Ancak normalleşme sürecine girilmesi, vakalarda görülen azalma ile sokağa çıkma yasaklarının Türkiye'de 2021 yılında azaltılmasıyla Covid-19 salgını etkisinde geçen 2020 yılına göre trafikteki motorlu kara taşıtı sayısı %4,6, toplam kaza sayısı %20,6, ölümlü yaralanmalı kaza sayısı %25,1, maddi hasarlı kaza sayısı %19,8, toplam ölü sayısı %10,2 ve yaralı sayısı %21,4 arttı.
Türkiye Trafik Kazalarını Önleme Derneği, verilere dikkat çekerek İçişleri Bakanlığı'nın kararına tepki gösterdi. Dernek tarafından yapılan açıklama şöyle oldu:
"HIZ SINIRLARI AKLA, MANTIĞA UYGUN OLMALIDIR"
İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı ile görüşerek bazı otoyollarda otomobiller için hız limitlerinin 1 Temmuz 2022 tarihinden itibaren artırılacağı kararını kamuoyu ile paylaşmıştır. Buna göre halen geçerli olan üst sınır 120 km/h’dan 140 km/h’ya çıkarılıyor. Açıklamada bununla da yetinilmeyip, ölçüm toleransı %10 eklenmesiyle ceza sınırının 154 km/h olacağı ifade ediliyor.
Karayollarında azami hız sınırı uygulamasının mevcudiyeti öncelikle can ve sonrasındaysa mal güvenliği açısından bir gereklilik olup düzenli ve güvenli trafik akışının sağlanması bakımından önemlidir. Böylelikle hız sınırı olan yerlerde motorlu araç kullanan sürücüler bir idari yaptırım olarak idari para cezasıyla karşılaşma ihtimalini gözeterek trafik kurallarına uymaya yöneltilmektedir.
Hız sınırları uzmanlarca teknik hesaplamalar yapıldıktan sonra belirlenmeli; akla, ilime, fenne, mantığa uygun ve makul olmalıdır.
2014 yılında verilen bir Yargıtay Kararında “...kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla yapılması gereken trafik denetimlerini, yol kullanıcılarına ceza vermek amacıyla … kural ihlali yapmasını beklemek, trafik kurallarının konuluş amacına uygun olmadığı gibi araç sürücülerine tuzak kurulması anlamına gelecektir ki bu durum, çağdaş hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmaz ve kabul edilemez....” görüşü dikkati çekmektedir.
TRAFİK KAZALARINI ÖNLEME DERNEĞİ'NDEN İDARENİN GÖREVİ HATIRLATMASI
İdarenin görevi, bireylerin kuralları ihlal etmesini bekleyip cezalandırma yoluna gitmesi değil, bireylerde kurallara uygun davranma düzeyini ve alışkanlığını geliştirmek olmalıdır. Hız sınırları belirlenirken idare keyfi davranma serbestliğine sahip değildir.
Hız sınırlarının belirlenmesinde bilim, fen ve teknik konuların dikkate alınması gerekmektedir. TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO) tarafından yapılan açıklama bu açıdan önemlidir: hız sınırındaki 20 km/h’lik artışın olası bir çarpma ile yaratacağı kinetik enerjideki etki % 36 daha fazla olacak, ayrıca emisyon ve yakıt tüketimi de artacaktır.
Türkiye Trafik Kazalarını Önleme Derneği (TTKÖD) hız sınırının artırılması kararına doğrudan karşı çıkmak yerine, bu kararın yol güvenliğini sağlayacak şekilde uygulanabilesi için öncelikle mevcut noksanların ortaya konulması gerekliliğine inanmaktadır.
"OTOYOLLARDA HIZ DENETİMİ CAYDIRICI DEĞİL"
Bugün itibariyle otoyollarda hız denetimi caydırıcı değildir. Hızın 120km/h’dan 140 km/h’ya çıkarılması ve % 10 ölçüm toleransı ile 154 km/h’nın yasallaşması, mevcut denetim noksanlığıyla 180-200 km/h ile gidilmesinin önünü açacaktır.
Mevcut kullanımda otoyol ücretleri, pahalılık nedeniyle cazip değildir. Hız sınırlarının artırılması, otoyol kullanımını teşvik amacı taşımaktadır. Buna bağlı olarak kural tanımayanlar, otomobil kullanıcıları, öndeki aracı geçme dışında en sol şeridi işgal eden ağır taşıtlar, hız sınırlandırıcı düzenekleri iptal edilmiş ticari araç sürücüleri hız sınırının artırılmasını savunabilmektedir.
Hız ve takip mesafelerinin anlık denetlenmediği bir ortamda, hız artışı kararı kazaları artıracaktır. Bugün bomboş otoyolda aşırı hız nedeniyle kazaya karışmış araçlara sıkça rastlanmaktadır. Modern dünyada denetimsizlik kavramı geçerli değildir.
Otoyollarda hız nedeniyle meydana gelen kaza sayıları dikkate alınmadan hız sınırlarını artırmak tartışmalıdır. Araçları ile ülkemize gelen yabancı turistler açısından da otoyol güvenliği önem taşımaktadır.
Bu nedenledir ki hız limitlerinin artırılması kararının uygulanmasından önce aşağıdaki konularda adım atılmalıdır:
1- Otoyollarda hız, şerit disiplini ve takip mesafesi denetimi yapılmalıdır.
2- Kamyon ve otobüslerde fabrika çıkışı takılı ve ayarlı olan ama denetlenmediği için iptal edilmiş olan hız sınırlandırıcı düzenekler (Speed limitor) aktif duruma getirilmeli, araç muayenesinde denetlenmelidir.
3- Sürekli olarak üçüncü şeridi kullanan ve önündeki araçları selektörle taciz edenler denetlenmeli ve cezai yaptırım uygulanmalıdır.
4- Araç muayeneleri AB’deki 2014/45/EC seviyesine getirilmelidir.
5- Otomobillerde kış lastiği zorunlu olmalıdır.
6- Araç muayenelerinde kamyon ve römorkların arka koruma (tampon) teknik seviyesi ECER.58.2 ve yeni üretilen araçlarda da ECER.58.3 olması sağlanmalı ve denetlenmelidir.
İşletici firmaların otoyolları cazip hale getirmek düşüncesiyle desteklediği bu karar yukarıda ifade edilen eksiklikler giderilmeden, gerekli önlemler alınmadan uygulanmamalıdır. 2021-2030 Karayolu Trafik Güvenliği Strateji Belgesi ile de çelişkili bir durum söz konusudur.
Trafik kazalarını yaşanmadan önlemek amacıyla mücadele eden Türkiye Trafik Kazalarını Önleme Derneği, konunun ilgili teknik kurumlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından yeniden değerlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır.