Beyoğlu'nun kraliçesi geri dönüyor: 123 yıllık Botter Apartmanı bugün İstanbulluya armağan ediliyor

“İstanbul…

İçinde ne güzellikler saklar…”

Bu klişeden ibarettir aslında İstanbul.

Hiçbir şey saklı değildir bu kentte. Ne güzellikler ne çirkinlikler… Her şey ulu ortadadır. Görmek isteyene, görmeyi bilene zamanı katman katman sunar İstanbul.

Kiminde cadde ortasında, kiminde bir köşe başında, zamanı bir anıt gibi diker karşına. Önce bir nostalji rüzgarı estirir. “Vay be” dersin “kimler yaşamıştır burada” diye geçirirsin aklından. Sonra kararan duvarlarına, gölge düşen güzelliğine bakarsın. “Hiç acımamış zaman” dersin. Aklından geçeni inkar ederek. Zamanın hiçbir suçu olmadığını hepimiz biliriz çünkü. Tüm kabahatin insan evladına ait olduğunu…

İstiklal Caddesi’ndeki Botter Apartmanı’nın önüne dikilince dilime dökülen sözler bunlar olmuştu vakti zamanında. Zamana sövmek yerine sahip çıkamadığımız bu güzelliğe, bu zarafete ve bu ustalığa karşı payıma düşen sorumluluğun hesabını kesmiştim aklımca.

Çok zor değildi Jean Botter ile önceden tanışmak. Birkaç ansiklopedi ve hatta birkaç “tık” ötemdeydi. Google’ın sonsuz kaynakları arasında onun padişah II. Abdülhamid’in resmi terzisi olduğunu bulmak ve hatta sarayın ilk resmi İtalyan mimarı Raimondo D’Aronco’ya bu adeta sanat eseri apartmanı yaptırdığı bulmak birkaç dakikalık meseleydi.

Ancak karşısına geçip hayıflanarak bekledim, bekledik. Birinin eli değsin diye bekledik. Sonunda birinin eli değdi. Şimdi ben de herkes gibi bunu yazıyorum.

GERİ DÖNÜYOR

İstiklal’in kraliçesi Botter geri dönüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İBB Miras’ın restorasyon çalışmasıyla Art Nouveau’nun İstanbul’daki en kıymetli temsili Botter Apartmanı tasarım merkezi uygulamasıyla kent hayatına yeniden katılıyor. İBB Miras son dönemde sarı pelerinli bir süper kahraman gibi, ne kadar horca kullandığımız, geçerken önünden görmediğimiz geldiğimiz, örselediğimiz tarihi yapı varsa ulaşabildiklerinin hepsini yeniden İstanbul’a armağan ediyor.

“AMACIMIZ ÜZERİNE SİNEN SESSİZLİĞİ, KIRGINLIĞI YEPYENİ HAYALLERİN ENERJİSİYLE KIRABİLMEKTİ”

Beyoğlu’nun sessiz kraliçesi Botter’de İBB Miras’ın sayesinde yeniden İstanbul’un oldu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel, Art Nouveau’nun eşsiz örneği Botter Apartmanı’ndan yaptıkları çalışmaları Gerçek Gündem’e anlattı.

“Botter Apartmanı, 2021 yılında İBB Miras’ın sarı brandasını heyecanla taşıdığımız yapılardan biri olmuştu” diyerek söze başlıyor Oktay Özel. Bu yapı için o da hepimiz kadar heyecanlı. Ancak ilk zamanlar pandemi şartları nedeniyle sadece cephe konservasyonunu yapabildiklerini söylüyor. Ancak D’Aronco’nun bu güzel eseri için hep daha fazlasını hayal etmişler:

“Amacımız elbette Botter için daha fazlasını yapabilmek ve nicedir üzerine sinen sessizliği, kırgınlığı yepyeni hayallerin enerjisiyle dağıtabilmekti.

Konservasyon çalışmalarımız bitse de Botter için düşünmekten, mücadele etmekten vazgeçmedik. Bu değerli yapı, maalesef uzun yıllardır kendi haline terk edilmişti. 123 yıla direnmiş olmanın verdiği tahribata bir de insan eliyle yapılan tahribatlar eklendi. Yer yer çöken çatısı, kırılan pencereleri, dökülen duvarları, parçalanan yer döşemeleri derken ciddi yapısal sorunlarla karşı karşıya kaldı Botter.

Dönem dönem Botter’in metruk hali gündeme gelse de “özel mülkiyet hukuku”, yaralarının sarılmasının önünde bir engel teşkil etti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Dairesi olarak bu kez de aynı şeyin olmasına, kapsamlı bir restorasyon projesinin “mülkiyet engeline” takılmasına izin veremezdik. Çünkü “1. Derece Korunması Gereken Kültür Varlığı” statüsündeki Botter Apartmanı’nın tarihi, hikâyesi ve temsil ettikleriyle hepimizin ortak mirası olduğuna inanıyoruz. Cephe konservasyonunu takip eden süreçte Botter’in kapsamlı bir restorasyona alınması için yoğun çaba sarf ettik. Taraflar arasında imzalanan protokole dayalı proje ortaklığıyla da restorasyonu başlattık.”

“BOTTER’İ İSTANBUL’UN YAŞANTISININ BİR PARÇASI HALİNE GETİRECEĞİMİZ İÇİN MUTLUYUZ”

Oktay Özel’in parmak bastığı nokta önemli. Birçok tarihi statüdeki yapı özel mülkiyette olduğu için benzer sorunları yaşıyor. Anlarca binlerce metruk yapıya sahip olan İstanbul’un artık sarı pelerinli bir kahramanı var. Oktay Özel, mülkiyetleri İBB’ye ait olsa da olmasa da birçok tarihi yapının takipçisi durumunda olduklarının altını çiziyor:

“Mülkiyet odaklı bakmaksızın hepsine karşı büyük bir sorumluluk duyuyoruz. Zira 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ilgili maddeleri gereği de “kamuya ait olanlarla birlikte gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları Devlet malı niteliğindedir”. Dolayısıyla mülkiyet sahibi, o yapının korunmasını, geleceğe aktarılmasını sağlayacak aracı niteliğindedir. Bu tarihi yapıların gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak gerekir. Aynı yaklaşımı ve sorumluluğu benimseyen iki taraf olarak Botter Apartmanı’nı bu tablonun içinden çekip alarak yeniden İstanbul’un yaşantısının bir parçası haline getirebileceğimiz için çok mutluyuz.”

2021 yılında ilk kez İBB Miras’ın brandası altına giren Botter’de İBB ekibi detaylı bir çalışma yürüttü. Oktay Özel restorasyon sürecini anlatıyor:

“Botter Apartmanı için aşamalı bir planlama belirledik: Restorasyondaki önceliğimiz, bahçe, zemin kat ve birinci kattaki çalışmaları mümkün olduğunca hızlı bir takvimle tamamlayıp ilgili alanları kültür sanat etkinlikleriyle İstanbulluların kullanımına açmak; eşzamanlı olarak restorasyonu üst katlara taşıyarak süreci tamamlamaktı. Böylece yapının, henüz restorasyon aşamasındayken günlük hayatımızın bir parçası olmasını planladık.

Restorasyonla birlikte Türkiye’de bir ilk olarak başlattığımız “açık şantiye” uygulamasına Botter’i de ekleyip binlerce İstanbulluyu misafir ederek uygulamalara yakından tanıklık etmelerini sağladık. Tıpkı Kara Surları, Bukoleon Sarayı, Anadolu-Rumeli Hisarları, Sen Piyer Han’da olduğu gibi…”

DEPREME DAYANIKLI HALE GETİRİLDİ

Restorasyon sürecini yapının tarihi dokusunu adım adım keşfederek işliyor İBB Miras ekibi. Yakınımızdaki tehditleri de unutmuyor. 123 yıllık tarihi yapı beklenen İstanbul depremi için güçlendiriliyor:

“İBB Miras olarak öncelikle Botter Apartmanı’nın 123 yıllık tanıklığını anlamak ve bu hafızayı yaşatarak geleceğe aktarmak üzere tüm restorasyon sürecini tasarladık. Öncelikle beklenen İstanbul depremine karşı bu 123 yaşındaki yapıyı güçlendirme kapsamında lifli polimer donatılı sargılama (frp) uygulaması gerçekleştirmeye başladık. Çalışmaların her bir aşamasında yapının çok katmanlı dokusunu adım adım keşfederek ilerledik. Beyoğlu hazinesinin benzersiz parçalarından biri olan Botter Apartmanı, evrensel koruma ilkelerini temsil eden restorasyon anlayışımız doğrultusunda, özgün dokusuyla uyumlu malzeme ve tekniklerle uyguladığımız çalışmalarla tepeden tırnağa iyileşiyor şimdi.

Art Nouveau akımının en özgün detaylarıyla bezeli cephesinden göz alan renkli vitraylarına, şehrin ilkleri arasında anılan asansöründen merdiven korkuluklarına, yılların yaşanmışlığını barındıran duvarlarından yer döşemelerine uzanan titiz çalışmalarımız; tarihî yapıyı zamana ve olası İstanbul depremine karşı güçlendirmekle kalmıyor; yıllar içinde kaybolan ruhunu da ona yeniden kazandırıyor.”

BOTTER APARTMANI’NDAN CASA BOTTER’E: TASARIM MERKEZİ BUGÜN AÇILIYOR

Yeniden İstanbul’a armağan edilen Botter Apartmanı, artık İstanbullunun da ziyaret edebileceği bir tasarım merkezine haline dönüştürülüyor. Oktay Özel, “Botter Apartmanı yani Casa Botter Sanat ve Tasarım Merkezi, yeni dönemde buluşmaların, etkinliklerin ve birlikte üretmenin heyecanıyla suskunluğunu bozuyor” diye anlatıyor.

Bugün açılışı yapılacak tarihi yapının zemin katı sergi salonuna, birinci katı ise Cumhuriyet’in 100. Yıl coşkusunun nabzını tutacak çalışma alanlarına ev sahipliği yapacak.

Özel, yapının diğer katlarında ise gösterim merkezi, İstanbul Documenter Film Arşivi, Bilgi Belge Merkezi, konferans salonu, tasarım atölyeleri ve sanatçı ofisleri gibi farklı etkinlik alanlarının da yer alacağını söylüyor. Botter Apartmanı’nın bahçesindeki ek yapı kafe, müştemilat ise tasarım evi olarak İstanbulluyu ağırlayacak.

BEYOĞLU’NDA İBB MİRAS’IN HUMMALI ÇALIŞMASI

Beyoğlu’ndaki çalışmalarımız “Botter Apartmanı ile sınırlı değil” diye araya giriyor Oktay Özel. Diğer çalışmalardan bahsediyor:

“Amacımız Taksim Meydan’dan Tünel’e uzanan bir kültür sanat aksıyla Beyoğlu’na nefes aldırmak. İbb Miras’ın tarihî Maksem’in restorasyonuyla başlayan bu kültür sanat aksı; Beyoğlu Sineması, Ses Tiyatrosu, Galatasaray Meydanı ve Muammer Karaca Tiyatrosu’yla devam edip Botter Apartmanı’yla buluşacak. Sonrasında ise Tünel Meydanı’ndaki Metrohan’a uzanıp oradan da Galata’ya inerek 250 yıllık St. Pierre Han’ın yepyeni enerjisiyle bütünleşecek. Hatırlayan ve hayal kuran bir Beyoğlu hepimize iyi gelecek.”

İBB yalnızca Beyoğlu’nda değil İstanbul birçok noktasında tarihi noktaları aslına uygun bir şekilde bakım, onarım ve restorasyonlarını üstleniyor. Casa Botter de en güzel armağanlarından biri olarak İstanbulluya sunuyor. Geçip karşısına rahatlıkla söyleyebiliriz şimdi: Bu kentte ne güzel hazineler var.