İstanbul’un kayıp yazmaları yeniden gün yüzüne çıkıyor

İstanbul’un yok olup giden el sanatları arasında yer alan yazmaları bugün yeniden gün yüzüne çıkıyor.

Gravür sanatçısı Birsen Apça, bir yıllık çalışmasının ardından doğup büyüdüğü Yeniköy’ün yazmalarını tarihin tozlu sayfalarından çıkararak yeniden basmaya başladı.

Gerçek Gündem’e konuşan Apça, Kandilli’den Üsküdar’a, Yedikule’den Yeniköy’e İstanbul’un meşhur yazmalarının özelliğinin ince kontürleri olmasını olduğunu söyledi. Apça, “Ben özellikle araştırmamda Yeniköy’de basılan kalıpları bulmaya çalıştım. Arkadaşım Nilgün, bana bir gün ‘Benim teyzem de Tekke Mahallesi’nde basardı. Madem böyle bir işe giriştin ben de sana hediye edeceğim bir tanesini’ dedi. Bunun üzerine gittim ve basılmış bir yemeniden kalıbı çıkardım. O benim gözde kalıbımdır. Çünkü biliyorum ki birisi Yeniköy’de basıldığına şahitlik etmiş. İstanbul yazmaları tasvirlerde genellikle tabiat konu alınmış. Yeniköy’ün özelliği ise baskılar diagonal yapılmış. Ben de yaptığım işler de bunu uygulamaya devam ettim” dedi.

“55 YILDIR O RESİM AKLIMDA”

Apça, son 1 yıldır ise çocukluğundan kalan bir anıyı yeniden canlandırmanın gayretinde.

“Annemle Çirozluk sahiline inerken Rum hanımlar yazma basardı ve onları denizde yıkarlardı. Boğazın rüzgarında kuruyan o yazmaları, o resmi 55 yıldır unutmadım” diye anlatıyor Apça, çocuk hafızasına yer eden o hatırayı. Mahallesinin kadınlarının mirasına sahip çıkmak için sıvıyor kolları. 1 yıllık bir çalışmanın ardından tarihin tozlu hatıraları arasına karışan Yeniköy’ün yazmalarını yeniden ortaya çıkarıyor:

“Doğduğum köye bir vefa borcu olarak gördüm. Bunun üzerine araştırma yapmaya başladım. İlk kalıbımı yaptırdım akabinde. Yavaş yavaş hız kazanmaya başladı. Sosyal medyada gördüğümde bir ruha dokunduğumu hissediyorum. Birçoğunun anneleri bu atölyelerde çalışmış. Çok çocuklu kadınların evde baskı yaptığını öğreniyorum. Daha sonra rahmetli muhtarımız Faris Bey’in de atölyeleri olduğunu öğrendim. Ne yazık ki Faris Bey bu işe ilgi azaldıktan sonra atölyeleri kapatınca kalıpları bir Japon alıp götürmüş. Ben basılı yerlerden bulduğum bir de arkadaşımın bana verdiği kalıptan bir öncülük ettim bu işe.”

Kalıplarını Tokat’ta belki de bu işin son ustalarından olan bir ustaya yaptıran Apça, Ihlamur Ağacı’ndan yapılma yazma kalıplarını çıkartıp koyuyor önüme. Ağaç, bir dantel gibi oyulup işlenmiş. Mermerşahi ya da bir tülbentin üzerinde desenini verecek bu kalıpsa başka bir sanat eseri.

Alizarin boyalarla basılan yazmalar, boyaların iyice işlemesi için denizde yıkanırmış. Apça, “O zamanlar denizler bir gün kırmızıya bir gün maviye boyanırmış boyalardan” diyerek anlatıyor. Yıkanan yazmalar en sonunda boğazın rüzgarına kurumaya bırakılırmış.

YAZMALAR NOEL KERMESİNDE GÖRÜCÜYE ÇIKIYOR

On yıllar sonra boş kalan sahilleri yeniden renklendiren Birsen Apça, elleriyle yaptığı yazmaları ilk kez Pazar günü görücüye çıkartıyor. Yeniköy Meryem Ana Kilisesi Noel Kermesi’nde tezgahını kuracak olan Apça “Bu yazmaların hepsi biricik. Biri diğeri benzemez. Ancak insanlar görsün istiyorum. Yeniköy’e ait olan insanlar da sahip çıkacaktır diye düşünüyorum. İleri ki zamanlarda bir gün workshop yapmayı da istiyoruz” dedi.

Birsen Apça’nın tezgahı Meryem Ana Kilisesi avlusunda saat 12.00’dan 19.00’a kadar açık olacak. Çocuklar içinde Noel şarkılarının söylendiği, geleneksel tatların ikram edildiği Yeniköy Panayia Kilisesi Vakfı tarafından hazırlanan kermes tüm İstanbullulara açık olacak.