Bugün 1 Mayıs işçi ve emekçilerin bayramı tüm dünyada büyük coşkuyla kutlanıyor. Resmi tatil olduğu için katılımın yüksek olması bekleniyor.
1 Mayıs İşçilerin insan hakları iyi çalışma koşulları için verdikleri savaşım sonucunda kazanılan bir gündür. ‘’1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü'’nün tarihi hakkında bir bilgi tazelemesi ile devam edelim.
‘’1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’’ tarihi oldukça eskilere dayanıyor.
- - 1856 yılında Avustralya'nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri insani çalışma süreleri istediler ve günde 8 saatlik çalışma için Melbourne Üniversitesi'nden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüş düzenlediler.
- - 1 Mayıs 1886 tarihinde de Amerika Birleşik Devletleri'nin Chicago kentinde 1 milyona yakın işçi 8 saatlik iş günü için genel greve gitme kararı aldı. Louisville, Kentucky şehirlerinde de 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi birlikte yürüyüş geçti. Siyahların bu yürüyüşe katılmasının anlamı Louisville'de bulunan parkların siyahlara kapalı olması etkili olmuştur. Sokaklarda başlayan bu yürütüş Ulusal Park'a kadar devam etti ve o dönem gazeteler "Böylece mön yargı duvarı yıkılmış oldu" başlıkları ile bu eyleme yer verdi.
- - Yürüyüşe 3 Mayıs'a kadar eylem devam etti katılım giderek arttı. McCormick'e ait fabrikalarda işten çıkartılan ve greve katılan işçiler miting düzenlediler. Ancak miting sona ermek üzereyken McCormick fabrika düdüğünü çalarak, içerdeki grev kırıcıları dışarı çıkarttı. Bunun üzerine bir grup işçi fabrikaya girmeye çalıştı. Polis işçilere ateş açtı ve 4 işçi öldürüldü. Onlarca işçi de yaralandı.
- Olay giderek büyüyordu. 4 Mayıs'ta Haymarket Alanı'nda bir miting daha düzenlendi. Mitingin sonuna doğru kürsünün önüne nereden geldiği belli olmayan bir bomba atıldı. 7 polis ölürken, 69'u ise yaralandı. Yüzlerce işçi asılsız iddialarla tutuklandı. İşçilerden Albert R. Parsons, August Spies, Samuel J. Fielden, Michael Schwab, Adolph Fischer, George Engel, Louis Lingg ve Oscar Neebe yargılanmak üzere seçildi. Bu işçilerin en genci Louis Lingg ise idamından bir gün önce intihar etti.
- 14 Temmuz-21 Temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonal'de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü " olarak kutlanmasına karar verildi.
- - 1890 yılında 8 saatlik işgünü için yeni bir gösteri yapıldı. Böylece 8 saatlik işgünü birçok ülkede resmen kabul edildi. 1 Mayıs böylece işçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram niteliğini kazandı.
TÜRKİYE’DE 1 MAYIS
Evet bugün ‘’1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü.'’ Yani İşçi Bayramı. Sağ siyasi iktidarlar bu Bayramı Türkiye'de hep yasaklarken, işçiler de kutlamak için hep mücadele ettiler.
Geçmiş 3, 4 yılda ise, İktidarlar bu yasaklamalarla gündemi değiştirerek yolsuzluk ve yasa dışı uygulamalarının üstünü örtmeye çalıştı. Bugün de yapılan bu. Dünyanın bütün ülkelerinin en önemli meydanlarında kutlanan 1 Mayıs etkinlikleri Ülkemizde iktidarların anlamsız direnişi nedeniyle Taksim Meydanında kutlanamıyor.
Polis yasaklaması olmasa, hiçbir olay olmayacak işçiler ve emekçiler kendi Şanlı Taksim Meydanında bayramlarını kutlayacaklardı.
Ama İktidar tarafından bu olay bir kamplaşma bahanesi haline getirilerek kargaşa ve gerilim yaratarak toplumu kamplara ayırıyor. Bundan siyasi çıkar elde ediyor. Kendi kitlesini bolk halinde getirmek için ülkenin kaderiyle oynuyor.
Yukarıda dünyada kısa bir 1 Mayıs panoraması yapmıştık. Şimdi de Türkiye’deki 1 Mayıs tarihi gelişimi hakkında kısa bilgiler sunalım.
- 1 Mayıs ilk olarak 1906 yılında ‘’Amele Bayramı’’ olarak Türkiyeli işçi ve emekçiler tarafından da kutlanmaya başladı.
- 1921. Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul'da 1 Mayıs'ı kutladı. İştirakçı Hilmi önderliğinde Halk İştirakiyyun Fırkası'nın düzenlediği 1 Mayıs'a işçiler kızıl bayraklarla katıldı ve Kasımpaşa'dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ne kadar yürüdüler. Türk sosyalist siyasetçi Hüseyin Hilmi namı değer İştirakçi Hilmi Osmanlı Sosyalist Fırkası ve Türkiye Sosyalist Fırkası'nın kurucusu ve genel başkanıydı.
- 1923. İstanbul'da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs'ı sokakta kutladılar. "Yabancı şirketlere el konsun", "8 saatlik iş günü", "Hafta tatili", "Serbest Sendika ve Grev Hakkı" pankartlarını taşıdılar.
- 1925.Takrir-i Sükun Kanunu'yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi.
- 50 yıl sonra 1976 yılında CHP iktidarında 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan büyük ve tarihi mitingle kutlandı. Mitingi DİSK (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) düzenledi. 1976 1 Mayıs'ı, Türkiye'de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.
- 1977 yılında yine DİSK tarafından Taksim Meydanında düzenlenen 1 Mayıs Mitingi’ne az bir zaman kalmıştı. Meydan kana bulandı. Sular İdaresi binasının üzerinden ve Intercontinental Oteli'nden (şimdiki The Marmara Oteli) kalabalığın üzerine ateş açıldı . 37 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralandı. Resmi yetkililer ve medya olayı sol gruplar arasındaki çatışma şeklinde algı yaratmaya çalıştılar. Ancak, yapılan yargılama sonucunda yargı olayın bir çatışmadan değil, bir provakasyon sonucu patlak verdiğini tespit etti. Sorumlular yakalanıp yargılanmadılar. 1997 yılında 20 yıllık zamanaşımı süresi nedeniyle olay kapandı.
- 1979 yılında ise İstanbul'da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı kondu. 1 Mayıs'ta İstanbul'da sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000'e yakın kişi gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs'ta tutuklandı.
- 12 Eylül 1980 darbesinden öncesinde 1 Mayıs kutladı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, o zamana kadar "Bahar Bayramı" adıyla resmi tatil günü olan 1 Mayıs çalışma günleri arasına dahil edildi.
- 1989 yılında İstanbul'da 1 Mayıs'ı kutlamak için İstiklal Caddesi'nden Taksim'e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç öldürüldü. 400 gösterici gözaltına alındı.
- 1990 yılında İstanbul'un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralandı, 2 bin kişi gözaltına alındı. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.
- 1994 yılında İstanbul ve Ankara'da 1 Mayıs'ı kutladıktan sonra dağılan gruplar polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yedi. İki gün sonra millet vekili Salman Kaya'yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alındı.
- 1996 yılında ise, İstanbul Kadıköy'de yapılan 1 Mayıs gösterilerinde olaylar çıktı. 3 kişi öldü, 67 kişi yaralandı, birçok işyeri tahrip edildi.
2000’lİ YILLARDA
2006 yılında 1 Mayıs Kadıköy’de kutlandı. 2007 yılında tekrar Taksim’de kutlandı. 1977 olayları anma etkinliğini polis; silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak durdurmaya çalıştı. 2008 Nisan’ında, 1 Mayıs’ın “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması AKP iktidarınca kabul edildi. 2010 1 Mayıs 140 bin kişinin katılımıyla Taksim’de kutlandı.
2013 1 Mayıs’dan 4 ay önce Taksim’i Yayalaştırma projesi adı altında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanılması yasaklanmasına rağmen bazı gruplar Taksim’de kutlamaya çalıştı. Polis, göstericilere izin vermedi ve göstericilere karşı ateşli ve ateşsiz silah kullandı. Hastanelere gaz bombası atıldı ve ambulanslar durduruldu. CHP Genel Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin ağır gaz sıkılması sonunda hastahaneye kaldırıldı.
Gelinen noktada sendikalar bölündü. Emek örgütleri giderek bütünleşip emek platformu oluşturamadı. 2018 1 Mayıs’ı her biri bir sendika ayrı şehirlerde kutlama yapıyor. DİSK İstanbul Maltepe’de, Türk İş Afrin’e destek için Hatay’da! MEMUSEN ise işçi kenti İzmit’te 1 Mayıs kutluyor!
Temennimiz bu günün diğer yıllarda olduğu gibi kansız ve sakin geçmesi…