Turistlerin veya işleri nedeniyle ülkemize gelen yabancıların rent a car şirketlerinden, kişi ve kurumlardan kiraladıkları veya bazı kişi ve kurumlarca kullanımlarına tahsis edilen araçlar olduğu bilinmektedir. Türkiye plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezaları, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilmekteydi. Anayasa Mahkemesi 20.07.2022 tarih ve Esas:2022/45, Karar2022/89 sayılı Kararı ile yabancının trafik cezasını araç sahibinin ödemeyeceğine kara verdi. Anayasa Mahkemesi Kararı 02.08.2022 tarih ve 31911 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı.
ANAYASA YARGISINA TAŞINMANIN GEREKÇESİ
Başvuru Tokat 1. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından Anayasa yargısına taşınmıştır. İtirazın konusu kabahati gerçekleştiren yabancı devlet vatandaşının tespit edilmesi hâlinde dahi aracın sahibine ceza verileceğini ve cezanın araç sahibinden tahsil edileceğini öngörüldüğü, bu durumun ceza sorumluluğunun şahsiliği ve hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığı, belirtilerek kuralın Anayasa’nın 2’nci ve 38’inci maddelerine aykırı olduğu dava edilmektedir.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 1’inci maddesinde anılan Kanun’un amacının kara yollarında can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konularda alınacak önlemleri belirlemek olduğu, bu kapsamda Kanun’da uyulması gereken trafik kuralları düzenlenmiş ve bu kurallara aykırı şekilde araç kullananlar için bazı idari yaptırımlar düzenlenmiştir. Kanun koyucu söz konusu fiilleri kabahat olarak belirlemiş, bunun karşılığında idari cezalar öngörmüştür.
İptal konusu Kanun’un 115. maddesinin sekizinci fıkrasında Türkiye plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezalarının, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edileceği hüküm altına alınmak suretiyle araç sahibi yönünden bir ödeme yükümlülüğü öngörmüştür.
Araç sahibi bakımından ortaya çıkan ödeme yükümlülüğünün kaynağını aracı kullananın gerçekleştirdiği trafik kabahati olmaktadır. Açık bir ifadeyle araç sahibinin sorumluluğuna neden olan hukuki durum araç kullanan kişinin trafik kurallarına aykırı olarak araç kullanması sebebiyle uygulanan idari para cezasıdır.
Aynı Kanun’un 116’ncı maddesinde tescil plakasına göre trafik ceza tutanağının düzenleneceği hâller ile bu cezaların tahsil usulü hükme düzenlenmiştir.
Buna göre; trafik kurallarına aykırı davranan sürücülerin tespit edilememesi hâlinde de araç tescil plakalarına ceza veya suç tutanağı düzenlenme uygulaması Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezalarından araç sahibini sorumlu tutmak suretiyle trafik kuralının yabancı sürücüler tarafından ihlal edildiğinin tespit edildiği durumlara ilişkindir.
Karayolları Trafik Kanunu’nun Anayasa Mahkemesi Kararı ile iptal edilen 115’nci maddesinin 8’nci fıkrasının 3’ncü cümlesi; "Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezaları, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilir’’ şeklindeydi.
Yüksek Mahkeme iptal gerekçesi Anayasanın 38’nci maddesinin 7’nci fıkrasında ceza sorumluluğunun şahsiliği Anayasada güvence altına alındığı, ceza hukukunun temel ilkelerinden birisi olduğuna işaret edilerek şöyle devam edilmiştir. ‘’Cezaların şahsiliğinde amaç, bir kimsenin işlemediği bir fiilden dolayı cezalandırılmamasıdır. Diğer bir ifadeyle kimsenin başka birinin icra ettiği fiil nedeniyle sorumlulukla karşılaşmamasıdır. ‘’
İptali istenen düzenleme; ‘’Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezalarının, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilmesini hükme bağlamak suretiyle aracını yabancı sürücülere vermekten başka bir fiili bulunmayan araç sahiplerinin gerçekleştirmediği ya da iştirak etmediği trafik kabahatinden sorumlu tutulmasına ve cezalandırılmasına neden olmaktadır. Bu itibarla kural ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesiyle bağdaşmamaktadır. Kural, Anayasa'nın 38. maddesine aykırıdır." Şeklinde sürdürülmektedir.
Sonuç olarak, arabasını kısa süreliğine kiraya vermekten başka bir fiili bulunmayan araç sahibinin, yabancı da olsa başka birinin işlediği fiili aracını kiraya vermekten öte bir fiili bulunmayan, araç sahibinin sorumlu tutulması suç ve cezaların şahsiliği temel hukuk kuralına aykırı bulunduğu için, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 115. maddesinin 8’nci fıkrasının 3’ncü cümlesindeki; "Türk plakalı araç kullanan yabancı sürücülerin trafik cezaları, cezanın yazıldığı araç sahibinden tahsil edilir" Düzenlemesi oy birliği iptal edilmiştir.