Kamu borç yapılandırmaları son yıllarda sık sık yapılmaya başlandı. Matrah ve vergi artırımı yapılandırması konusunda 2003 yılından beri 4’ncüsü yasalaştı. Vergi inceleme oranının %1,6 olduğu ülkemizde vergi incelemesi yerine matrah ve vergi artırımı ile bütçe açıkları düzeltilmeye çalışılıyor. Vergi kaçırmayı alışkanlık haline getirenler her zaman bu beklentiyken vergisini kuruşu kuruşuna ödeyen mükellef ise inceleme tehdidi ile istemeye istemeye matrah ve vergilerini artırmak zorunda kalıyorlar.
Yasa düzenlemesinin 5’nci maddesinde matrah ve vergi artırımı başvurularını 31 Ağustos 2021 tarihine kadar yapabilirler. Mükellefler artırım bildirimlerini yıllık gelir veya kurumlar ile katma değer vergisi beyannamelerini ya da muhtasar beyannamelerini elektronik ortamda verdikleri vergi dairelerine vereceklerdir.
Elektronik ortamda beyanname ve bildirim vermek zorunda olmayanlar, matrah ve vergi artırımına ilişkin başvurularını gelir, kurumlar veya katma değer vergileri mükellefiyeti yönünden bağlı bulundukları veya o muhtasar beyannamelerini verdikleri vergi dairelerine kâğıt ortamında bildirmde bulunabilirler.
Mükellefiyeti sona erenler, hakkında mükellefiyet tesisi bulunmayanlar bildirimlerini elektronik ortamda göndermek zorunda olmadıkları için kâğıt ortamında verebilirler.
Ayrıca, matrah ve vergi artırımına ilişkin bildirimlerin ölüm, gaiplik, tasfiye veya devir ya da tam bölünme gibi durumlarda birden fazla kişi tarafından birlikte verilmesinin gerekli olduğu hallerde, söz konusu bildirimlerin kâğıt ortamında vermeleri gerekir.
Yasal düzenlemeye göre aşağıda sayılanlar 2016,2017,2018,2019 ve 2020 vergilendirme dönemleri için matrah ve vergi artırımında bulunabilirler. Bunlar;
- Yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olan gelir vergisi mükellefleri,
- Yıllık kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda olan kurumlar vergisi mükellefleri,
- katma değer vergisi beyannamesi vermek zorunda olan katma değer vergisi mükellefleri,
- mükellefleri 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 takvim yılları için Yasanın 5’inci maddesine göre matrah ve vergi artırımından yararlanabileceklerdir.
Aynı şekilde,
- Hizmet erbabına ödenen ücretlerden,
- Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ait ödemelerden,
- Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden,
- Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden,
- Esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemelerden,
Gelir veya kurumlar vergisi tevkifatı yapmakla sorumlu olanlar da bu ödemelerine ilişkin olarak bu yıllarla ilgili vergi artırımında bulunabilirler.
Adi ortaklıklar ve kollektif şirket ortakları, komandit şirketlerde komandite ortaklar ile adi komandit şirketlerde komanditer ortaklar da anılan yıllar için matrah ve vergi artırımından bulunabilecekler.
Beyanname vermekle birlikte zarar beyan edenler, indirim ve istisnalar nedeniyle matrah ve vergi beyan edemeyenler, ya da ilgili yıllarda faaliyette bulunmuş veya gelir elde etmiş olmasına karşın bu bazı faaliyet ve gelirlerini vergi dairesine bildirmeyenler, hiç beyanname vermeyerek elde ettikleri gelirleri gizleyen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri de matrah ve vergi artırımında bulunabilecekler.
Bu yasanın kapsadığı dönemlerle ilgili olarak daha önce haklarında vergi incelemesi yapılanlar da matrah ve vergi artırımında bulunabilirler. Bu durumda olanlar aynı dönemlerle ilgili vergi incelememe kalkanı sağlamış olurlar.
Kanunun yayımı tarihi olan 9 Haziran 2021 itibariyle incelemede olanların da matrah ve vergi artırımı hakkını elde edebiliyorlar.
Yasanın kapsadığı dönemlerle ilgili olarak yasanın yayımı tarihinden önce başlanılmış olan vergi incelemelerine devam edilmektedir. Matrah veya vergi artırımı yapılması inceleme yapılmasını ortadan kaldırmıyor.
Ancak, artırımda bulunan mükellefler hakkında başlanılan vergi incelemelerinin 2 Ağustos 2021 tarihine kadar sonuçlandırılamaması halinde, inceleme sona erecek ve herhangi bir tarhiyat söz konusu olmayacaktır.
Başlanılan vergi incelemesinin yayımı tarihi itibariyle incelenenlerin, inceleme tamamlanıp rapor vergi dairesi kayıtlarına girmeden önce matrah artırımında bulunmaları, artırılan matrahın incelemede bulunacak matrah farkından mahsup edilmesi olanağı sağlıyor.
Bu olanaktan yararlanmak için başvurunun zamanında yapılması önemli.
Matrah ve vergi artırımının ilk taksiti Eylül 2021'den başlamak üzere, ikişer aylık dönemler halinde azami 6 eşit taksitte ödenmesi gerekecektir. Mükellefler, matrah ve vergi artırımı sonucunda tahakkuk eden vergilerinin tamamını Eylül 2021 sonuna kadar peşin olarak ödemeleri halinde bu vergilerden %10 indirim yapılacak ve katsayı uygulanmayacaktır.
Yasada belirtildiği üzere matrah veya vergi artırımında bulunanların bildirimleri üzerine tahakkuk ettirilen vergileri peşin ya da taksitle ödeme seçeneklerine uygun olarak ödememeleri yasa hükmünden yararlanmalarının temel koşuludur. Peşin ödemede süre Eylül sonu itibariyle, taksitle ödemede ise ilk taksit Eylül olmak üzere, ikişer aylık dönemler halinde azami altı eşit taksitte ödeyebilirler.
Yasada belirtildiği şekilde hesaplanan ve ödenme seçeneği belirtilen tahakkuk eden vergilerin ödenmemesi halinde, ödenmeyen vergi tutarlarının ilk taksit ödeme süresinin son günü vade kabul edilerek gecikme zammıyla birlikte takip ve tahsil edilecektir. Hem de matrah ve vergi artırımının avantajlarından yararlanamayacağı gibi tahakkuk eden vergileri de gecikme zamlı olarak ödeyecektir. Bu durum mükellefler tarafından iyice gözlenmeli yararlanamayacakları incelenmeme avantajı yanında bir de ek olarak artırımda bulunacakları vergileri gecikme faizli olarak ödeyecekleri gibi bir sonuçla karşılaşacaklardır.