2019 yerel seçimleriyle birlikte gençlerin oy tercihleri etkisini göstermeye başladı. Muhalefet ekonomik krizle birlikte demografik değişimin de etkisiyle 11 büyükşehir belediyesini kazanırken nüfusun %50’sine hizmet etme hakkını elde etti. Özellikle İstanbul seçimlerinde gençlerdeki baskın muhalif oy tercihiyle birlikte fark 9 puana ulaştı.
KONDA araştırmasına göre Ekrem İmamoğlu İBB tekrar seçimlerini 18-32 yaş arası seçmenin desteğiyle kazandı. 33 yaş ve üzeri seçmende Binali Yıldırım’ın gerisinde kalan İmamoğlu, 33 yaş altı seçmende rakibini neredeyse ikiye katladı (%58’e 30).[i]
2019 sonrası derinleşen ekonomik kriz şartları, siyasal baskı ve partizanlıkla birlikte gençlerde hükümete yönelik tepkinin arttığı gözlemleniyor. 2000’li yıllarda internet ve sosyal devrimi, çekirdek aile sayısının artması ve küresel kültürün etki alanının giderek genişlemesiyle birlikte gençler önceki nesil gençlere göre daha bireysel ve özgürlükçü eğilimlere sahip hale geldi. Gençler ve özellikle öğrenciler arasında son yıllarda sosyal medyada protesto eğilimi arttı. Bunun örneklerini sıralamak mümkün.
2020 yılında YKS tarihi ani ve keyfi bir kararla öne çekildi. Bu kararın arkasında turizm sektörünün baskısının olduğu iddia edildi. Kamuoyunda yayılan bu iddialar üzerine öğrenciler Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un sahibi olduğu ETS Tur’un Google Play’deki puanını 4,1’den 1,1’e düşürdü. Erdoğan’ın YouTube canlı yayını “dislike” rekoru aldı. Videolar yorumlara kapatmak zorunda kalındı. Ayrıca “Oy Moy Yok” hashtagi Twitter gündeminde zirveye yerleşti. İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılması, sosyal medya düzenlemesi gibi uygulamalar da yoğun protestoyla karşılaştı.
2023 seçimlerinde Y ve Z kuşağının seçmenlerin %51’ini oluşturması bekleniyor. 1981-1996 arası doğan Y kuşağı üyelerinin 19,7 milyona ulaşması bekleniyor (%30,8). 5 seçmenin 1’i ise Z kuşağında yer alıyor (13 milyon seçmen, %20,3). 2000-2005 doğumlu yeni seçmenlerin sayısının 6,5 milyon – 7,2 milyon arasında olacağı tahmin ediliyor.
Genç seçmenin tercihlerini anlamak için TEAM Araştırma tarafından 2020 Temmuz’da yürütülen ve raporlanan “Gençlerin Siyaset Algıları, Siyasetten Beklentileri” başlıklı çalışmanın bulgularını değerlendireceğim. [i] Araştırmada 15-29 yaş arası 1,457 gençle görüşülmüş.
Raporda gençler çalışma ve eğitim durumuna göre birkaç gruba ayrılmış:
1- Çalışanlar (tam veya yarı zamanlı çalışanlar)
2- Öğrenciler (lise ve üniversite öğrencileri)
3- Ne eğitimde ne işte olanlar (NENİ): işsizler, sınava hazırlananlar, ev kadınları ve atıllar (ne iş arayan ne eğitime devam edenler)
Bazı gençler iki grupta birden yer alabiliyor. Bunun en büyük örneği çalışan öğrenciler.
Gençlerin %40,4’ü öğrenci, %36.6’sı çalışıyor. %26,1’i ise ne işte ne eğitimde. Son grupta yer alanların 12.8 puanı işsiz, 6.4’ü sınava hazırlanıyor. 5.8 puanlık grubu ev kadınları oluştururken ne iş arayan ne de eğitimini sürdüren “atıllar” 5.1 puan.
Araştırma örnekleminde yer alan illerde 2018 genel seçimlerinde Cumhur İttifakı %50’ye yaklaşırken (%47,1; AK Parti %38; MHP %9,1), Millet İttifakı %40’a ulaşamamış (%39,4; CHP %29; İYİ Parti %10,4). Araştırmada yer alan 30 yaş altı seçmen grubunda ise Millet İttifakı ve CHP 1. sırada (%51,3; CHP %47,5; İYİ Parti %3,8). Cumhur İttifakı %40’a düşmüş (%40; AK Parti %33,7; MHP %6,2). Tüm seçmende 2018’de Millet İttifakı’ndan 7,7 puan önde olan Cumhur İttifakı, 2020 yılında 30 yaş altı seçmende 11,3 puan geriye düşmüş.
Daha genç seçmenlerde muhalif eğilim daha belirgin. 2018 genel seçiminde ilk kez oy kullanmış genç seçmende kararsızlar dağıtılmadan Cumhur İttifakı %33,3 (AK Parti %27,5; MHP %5,8), Millet İttifakı %47 seviyesinde (CHP %42,3; İYİ Parti %2,7). Kararsızlar dağıtıldığında bu oranlar Cumhur İttifakı için %38.8, Millet İttifakı için %55’e yükseliyor. Fark 16,2 puana çıkıyor.
Gelecek seçimde ilk kez oy kullanacak olan seçmenlerde kararsızlık ve boykot eğilimi önceki seçimde oy kullananlara kıyasla daha güçlü (%27). Bu grup CHP’nin ardından AK Parti’yi geçerek ikinci sırada geliyor. Yeni seçmende kararsızlar dağıtılmadan Cumhur İttifakı %28,7 (AK Parti %21,2; MHP %7,5), Millet İttifakı %39,9 seviyesinde (CHP %36,6; İYİ Parti %3,9). Kararsızlar aritmetik dağıtıldığında Cumhur %39,3, Millet İttifakı %54,7 olarak ölçülüyor. Fark 15,4 puan.
AK Parti’nin en az desteklendiği seçmen grupları işsizler, öğrenciler ve sınava hazırlananlar. AK Parti bu gruplarda %25’in altında kalıyor. Geleceğini öngörmekte en çok zorlanan gruplarda hükümetin başarısızlığı tesadüf değil.
AK Parti’nin tek güçlü olduğu grup ev kadınları. Bu grupta geleneksel-manevi değerlerin ve dindarlığın daha yaygın olması, gelecek kaygısının daha düşük seviyede hissedilmesi ve aile-çevre etkisi AK Parti desteğinin %50’ye yaklaşmasını açıklayabilecek faktörler.
CHP’nin güçlü olduğu gruplar atıllar, işsizler ve öğrenciler ve çalışanlar. Gelecek kaygısı yaşayan gruplar ve hayat pahalılığı ile yüzleşen kesimlerde CHP eğilimi güçlü. Ancak söz konusu kaygılı gruplarda kararsız ve boykotçuların %20’yi aşması da muhalefetin tam anlamıyla ümit veremediğine işaret ediyor.
Diğer muhalefet partileri genel olarak gençler arasında pek rağbet görmüyor. HDP’nin oranının işsizler ve atıllar arasında yükselmesi Kürt gençlerindeki istihdam sorununun daha derin olduğunun habercisi olabilir.
[1] https://konda.com.tr/tr/rapor/23-haziran-2019-sandik-analizi-ve-secmen-profilleri/