Mart ayı vergi beyan ve ödeme ayı. 2021 yılı vergileri de bu ayda beyan edilip ödenecek. Taşınmazlar ile mal ve hakları kiraya verilesinden elde edilen gelirler beyan edilerek tahakkuk eden vergileri de Mart ayında beyan edilerek ödenecektir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci ve izleyen maddelerinde düzenlenen mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelirlerin beyanı konusu bu yazımızın konusu olacaktır.
Kira gelirine konu edilecek mal ve haklar Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde açık ve net olarak sayılmıştır. Ağırlıklı olarak gayrimenkul ve haklar ile telif hakları ve gemi ve gemi payları fark edilmektedir. Kişilerin bazı menkul yani taşınırlar mallarının kiraya verilmesi de bu kapsamda vergilendirilmektedir. Örneğin bir gerçek kişinin özel otomobilini kiraya vermesi kira geliri elde etmesi de bu kapsamda vergilendirilmektedir.
Kiraya vermede gelirin elde edilmesi yani beyan edilecek duruma gelmesi için kiranın tahsil edilmesi gerekir. Tahsilatın nakit olması da şart değildir. Yani para yerine mal veya hizmet olarak ayni ödenmesi de olanaklıdır. Kiranın döviz cinsinden elde edilmesi halinde tahsilatın yapıldığı tarihteki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak kira geliri gayri safi bürüt olarak belirlenecek, Türk parası cinsinden beyan edilecektir. Geçmiş yıl kira gelirleri de tahsil edildiği yılın geliri olarak beyan edilecektir.
2018 yılına kadar kira gelirinin nakden tahsili Türk Parası veya yabancı para ile ödenebilmekteydi. Sayın Cumhurbaşkanı’nın bitmeyen fantezilerinden biri de kira sözleşmelerinin dövizle yapılmasının yasaklanması. Bu amaçla Türk Parasının Kıymetinin Korunmasına ilişkin 32 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’sinde Cumhurbaşkanı’nın Kararı ile yapılan değişiklikle kira kontratlarının dövizle yapılması 2018 yılında yasaklandı. Geçen zaman içinde Karara ne kadar uyulduğu başka bir çalışma konusu olacağı için burada üzerinde durmuyoruz.
Diğer bir özellik de; gelecek yıllara ait olup, peşin olarak tahsil edilen kira bedelleri, ödemenin yapıldığı yılın geliri olarak beyan edilemeyecek, ilgili yılın geliri olarak ilgili yılda beyan edileceğidir.
Kira gelirinin ayni yani; mal, eşya veya takas ve benzeri şeklinde elde edilmesi de mümkündür. Bu durumlarda tahsil edilen kiralar Vergi Usul Kanunu değerleme düzenlemelerine göre emsal bedel esas alınarak tespit edilmektedir.
Kira bedeli için bir bedel tespit edilmemiş olması veya düşük tespit edilmesi halinde, “emsal kira bedeli” esas alınarak gelir beyan edilir. Taşınmazın bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması veya kiraya verilen taşınmazın kira bedelinin emsal kira bedelinden düşük olması, hallerinde kira bedeli emsal kira bedeline göre tespit edilerek beyan edilmektedir.
Kiraya verilen bina ve arazilerde emsal kira bedeli, varsa yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kira bedelidir. Bina veya arazi için kira takdiri ya da tespiti yapılmamış ise emsal kira bedeli, bina veya arazinin emlak vergisi değerinin %5’ı olarak tespit edilir.
Bina veya arazi dışında kalan mal ve haklarda emsal kira bedeli, bunların maliyet bedelinin %10’u, bedel bilinemiyorsa, Vergi Usul Kanunu’nun servetlerin değerlemesi ile ilgili maddelerine göre belli edilen değerlerinin %10’u emsal kira bedeli olarak esas alınır.
Konut sahibinin anne baba ve çocuklarına yani Yasal tabirle usul ve furuğunun ikametine tahsis edilen konutlar ile boş kalan konutların korunması amacıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması ve konut sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi için emsal kira bedeli hesaplanıp gelir beyan edilmez.
Konutların her bir konut için aylık 500 TL ve üzeri kiralar banka veya posta ile yapılması zorunludur. Haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamaları ile iş yerleri kira ödemeleri miktar sınırlamasına bakılmaksızın banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracılığıyla gerçekleştirmeleri zorunludur. Banka ve posta idaresine internet üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatları da bu kapsamda olup belgelendirmek bakımından saklanmalı ve istendiğinde ibraz edilmelidir.
Bu zorunluğa uymayanlara Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355 inci maddesinin beyan yılı için belirlenen özel usulsüzlük cezası miktarından az olmamak üzere her bir işlem için o işleme konu tutarın %5’i oranında ceza kesilmektedir.
Kira gelirlerinin vergiden istisna kısmı ve beyanı ve sair hususlara bundan sonraki yazımızda incelemeye devam edeceğiz.