Fırından yeni çıkmış ekmek gibidir henüz basılan kitaplar. Matbaa kokar, kağıt kokar, mürekkep kokar.
Elimde bir solukta okuduğum öyle bir kitap var Tarihçi Kitabevi etiketiyle henüz basılan; "Kayıt Dışı Anılar".
Kitabın alt başlığı da "20 Diplomat Anlatıyor".
Kitap, başlığından ve alt başlığından anlaşılacağı üzere 20 emekli diplomatın anılarını içeriyor. Kayıt Dışı Anılar'da 70'li yılların ilk yarısında Dışişleri'ne girerek yaklaşık 40 yıl boyunca dünyanın her köşesinde görev yapan diplomatların birbirinden ilginç ve çarpıcı anıları yer alıyor. Söz konusu 20 diplomatın hemen hepsi birbirini tanıyan, aynı zaman diliminde birlikte aynı amaç için çalışan isim ve dördü ise kadın.
Kitapta haliyle emeklilik diplomatların kariyerleri süresince karşılaştığı sorunlar ve bu sorunların üstesinden gelmek için harcadıkları çabalar; çeşitli ülkelerde yaşadıkları olaylar ve temas ettikleri aktörler yer alıyor.
Epeyce bir diplomat tanıdığım ve arkadaşım olduğu için diplomatların çoğu kez zorluklarla dolu başlarından geçen ilginç ve bir o kadar da çarpıcı olaylar, anılar var belleğimde.
Kayıt Dışı Anılar'daki bazı isimlerin kaleme aldığı anıları da yayınlanmadan önce çok ilgiyle dinlediğimi hatırlıyorum.
Kitabı, içinde kendisinin de bir anısının yer aldığı E. Büyükelçi Ender Arat'ın koordine ettiğini not edeyim.
Kitapta anıları yer alan diğer 19 isim ise soyadlarına göre alfabetik olarak şöyle: Ahmet Acet, Çınar Aldemir, Serpil U. Alpman, Ertuğrul Apakan, Bozkurt Aran, Hilal Başkal, Melek Sina Baydur, Tahsin Burcuoğlu, Uğur Ergun, Murat Ersavcı, Ahmet Ertay, Orhan Ertuğruloğlu, Celalettin Kart, Emine Birgen Keş, Osman Korutürk, Naci Sarıbaş, Kenan Tepedelen, M. Asım Temizgil, K. Ecvet Tezcan.
Kitabın koordinatörü E . Büyükelçi Arat, kitap için kaleme aldığı "Önsöz"ün son bölümünde şöyle diyor:
"Bu diplomatlar Soğuk Savaş dönemini, İran'da rejimin değişmesini, Arap-İsrail savaşını, Körfez Krizi'ni, Kıbrıs Barış Harekatları'nı, Türkiye’nin AB'ye tam üyelik mücadelesini, Berlin Duvarı'nın yıkılışını, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılışını, Türki Cumhuriyetlerle kucaklaşılmasını, Yugoslavya'nın parçalanmasını, Bosna Soykırımı'nı ve daha birçok tarihi olayı yaşadılar. Birbirinden farklı ülkelerde ve uluslararası kuruluşlarda kazandıkları deneyimleri emekli olduktan sonra da değişik şekillerde ülke yararına kullanmaya devam ediyorlar. Kaleme aldıkları bu anılar da bunun mütevazı bir göstergesi. Genç meslektaşlarına örnek olur, karşılaştıkları kimi zorlukların, yaşadıkları bazı sıkıntıların üstesinden gelmelerine bir nebze de olsa katkıda bulunursa, ne mutlu onlara."
Kitapta anıları yer alan hemen bütün diplomatların bir dönem Dışişleri Bakanı olan Hikmet Çetin de kitabın "Sunuş"unu kaleme almış.
Çetin, Sunuş'ta anılarını kaleme alan diplomatlarla ilgili olarak şöyle diyor:
"Birlikte birçok sorunla mücadele ettik, Türkiye’yi en iyi şekilde temsil etmeye çaba gösterdik, başarılar kazandık. Emekliye ayrılmalarından sonra da çeşitli vesilelerle onlarla temaslarımı sürdürüyorum. Fırsat buldukça ben de zengin deneyimlerinden yararlanmaya devam ediyor, samimi dostluklarından zevk alıyorum.
Bu diplomatlarımız 40 yıllık görev sürelerinde 10 cumhurbaşkanımıza, 13 başbakanımızın kurduğu 28 değişik hükumetimize hizmet verdiler. 28 Dışişleri Bakanımızla birlikte çalıştılar. Bilgi, birikim ve yurtseverlikleriyle her zaman ülke çıkarını esas aldılar. Doğru bildiklerini cesaretle ifade etmekten çekinmediler."
Kayıt Dışı Anılar'ı diplomasiyi, dış ilişkileri merak eden herkese ve tabii mesleğe henüz giren ya da girmeyi düşünen öğrencilere öneriyorum. Asker ve polisten sonra en çok şehit vermesine karşın malum çevrelerce 'monşer' olarak lanse edilerek gözden düşürülmeye çalışılan kariyer diplomatlarının aslında ne kadar zor, meşakkatli bir görev yaptıklarını; en çok da ülkesini onurla temsil etmekten mutlu olduklarını okuduğunuz anılarda bir kez daha gireceksiniz. Birlikte çalışmaktan onur duyduğum E. Büyükelçi Osman Korutürk'ün İran'da ilginç tesadüflerin de yardımıyla ama müthiş dokunuşlarıyla çözdüğü insani bir sorun da anılarda çok ilginizi çekecek. Sadece onunki mi? Daha ne ilginç anılar okuyacaksınız kitapta.
E. Büyükelçi Ender Arat çok yerinde bir mesai harcayarak bu kitabı iyi ki kazandırmış ve Tarihçi de yayınlamış.