Türkiye’de seçim sonuçlarını değiştiren seçmen gruplarının partisizler ve partilerine sıkı bağlı olmayanlar, yani parti bağlılığı düşük seçmenler olduğunu önceki yazılarda ifade etmiştim. AK Parti’nin 19 yıllık iktidarının sallantıda olduğu günümüz koşullarında ise son sözü AK Parti ve MHP’nin parti bağlılığı düşük seçmenisöyleyecek. Bu grubun çoğunluğu 1 Kasım 2015 seçimlerinde hükümet kurulabilsin diye, 2018 seçimlerinde ise Afrin Harekatı ve ekonomik büyümeyi ödüllendirmek adına sandığa giderek iktidara kredi açmıştı.
Ekonomik krizin damga vurduğu 2019 yerel seçimlerinde ise parti bağlılığı düşük olan AK Parti ve MHP seçmenlerinin önemli bir bölümü sandığa gitmeyerek ya da muhalefetin adayına oy vererek İstanbul ve Ankara’nın CHP’ye geçmesine neden olmuştu. Bu yüzden bu seçmen grubunun tercihlerini dikkatle analiz etmek gerekiyor.
AK Parti ve MHP’nin parti bağlılığı olmayan veya düşük seviyede bağlı olan seçmenleri Türkiye seçmeninin %11’ini oluşturuyor. Bir önceki yazıda TEAM Araştırma’nın[1] sağladığı veri üzerinden demografik ve sosyo-ekonomik kırılımlara göre bu grubu incelemiştim[2]. Bu yazıda ise partizan olmayan AK Partili ve MHP’li seçmenin çeşitli konularda hükümetin performansını nasıl gördüklerine ve ayrıca Türkiye’de ekonominin geleceği ve adaleteyaklaşımlarına dair bulgulardan yararlanarak bir değerlendirme yapacağım.
Tablo 1: Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümelerinde Hükümet Performansı Algısı (1-10 Arası Ortalama)
Araştırmada katılımcılardan Erdoğan’ın görev onayını ve hükümetin çeşitli konularda performansını 1’den 10’a puan vererek değerlendirmesi istenildi ve ortalama skorlar tabloya yansıtıldı. Erdoğan’ın görev onayının partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmeninde halen yüksek olduğu görülüyor (10 üzerinden 7.4). Ülkenin sorunları yerine Erdoğan’ı doğrudan hedef alan muhalif söylemin bu seçmene hitap etmeyeceğini vurgulamak gerekiyor.
Partizan olmayan seçmenin hükümete geçer not vermediği alanlar ise beklendiği üzere ekonomi, adalet ve kadın başlıkları. Ekonomik kriz, OHAL uygulamaları, yolsuzluk, torpil/kayırmacılık ve kadına yönelik şiddetin hakim olduğu siyasi ve sosyal koşullarda partizan seçmenin hükümete düşük not vermesi, bu seçmenin bu konularda muhalefet seçmenine benzer şekilde tutum takındığını gösteriyor. Bu başlıklar için muhalefetin rasyonel ve gerçekçi çözüm önerileri sunması partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmeninde karşılık bulabilir.
Ekonomik kriz şartlarında seçmenin çoğunluğu ekonominin kötü gittiğini söyleme eğilimindedir. Bu nedenle oy tercihiyle iktidarı cezalandırma eğiliminde olan ve olmayan seçmenleri mevcut ekonomik algıları üzerinden ayırmak güçtür. Bu seçmenleri birbirinden ayırmak için gelecek ekonomik beklentilerine bakmak gerekir. Anketlerde bu beklentiyi ölçmek için “1 yıl sonra ekonomi daha mı iyi olur daha mı kötü olur?” sorusu yöneltilir. Daha kötü olur diyenlerde iktidarı cezalandırma eğiliminin daha yüksek, daha iyi olur diyenlerde ise daha düşük olması beklenir. İktidarın partizan seçmeni daha umutlu olmaya yatkınken, partizan olmayan iktidar seçmeninde karamsarlığın daha yaygın olması beklenir.
Tablo 2: Partizan ve Partizan Olmayan AKP+MHP Seçmeninde Ekonomik Beklentiye Göre Dağılım
Beklendiği üzere, partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmeni partizan olanlara göre daha karamsar. Ekonominin 1 yıl sonra daha kötüye gideceğini düşünenler partizan olmayanlarda %31’e ulaşıyor (partizanlardan 11 puan fazla). Daha iyi diyenler %29.9’da kalıyor (partizanlardan 13 puan düşük).
Tablo3: Ekonomik Beklentiler, Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümeleri (Tüm Seçmenin Yüzdelik Dağılımı)
Partizan olmayan AK Partili ve MHP’liler arasında “ekonomi daha kötü olur” diyenler seçmenin %3.4’ünü oluşturuyor. Aynı kalır diyerek ümitsizliğini gösteren 4.3 puanlık kitleyi de eklediğimizde iktidarın krizi çözeceğini düşünmeyen AK Parti ve MHP’liler Türkiye seçmeninin %7.7’sini oluşturuyor. Yaklaşık 5 milyon AK Parti ve MHP seçmeni iktidarı ödüllendirmekten çok cezalandırmaya yakın. Bu grupta yer alan kişilerin muhalefetin söylem ve politikalarını dikkatle izlediğini kestirmek güç değil.Karamsar seçmene somut önerilerle giden muhalefetin bu kitleyi yanına çekme ve en azından iktidar partilerine oy vermekten uzak tutma potansiyeli mevcut.
Türkiye’de ekonomi ile birlikte en büyük sorunlardan biri adalet. Hukuk sistemi ve liyakat konusunda hem iktidar hem muhalefet seçmeninden yoğun eleştiriler geliyor. Buradan hareketle, araştırmada polis ve mahkemelerin ne kadar adil davrandığı ve kamuda işe alım ve terfi süreçlerinin ne derece adil gerçekleştiği, 1’in hiç adil değil, 10’un tamamen adil anlamına geldiği bir cetvel üzerinden soruldu ve katılımcı yanıtlarının ortalaması alındı.
Tablo 4: Partizanlık Seviyesi ve Partiye Göre Seçmen Kümelerinde Kurumlarda Adalet Algısı (1-10 Arası Ortalama)
Partizan olmayan AK Parti ve MHP seçmeni polislere vasat not verirken (10 üzerinden 5.4), mahkemelere ve bilhassa kamuda işe alım/terfi süreçlerine çok düşük not veriyor (10 üzerinden 4.5 ve 3.2). Bilhassa iktidarın savunmakta en çok zorlandığı ve zayıf karnı olan kamuda işe alım/terfi sorunu muhalefetin ajandasında en önlerde yer alması gereken temel bir başlık.
Parti bağlılığı düşük olan AK Parti ve MHP seçmeni Erdoğan’a halen yüksek not verse de ekonomi ve adalette yaşanan sorunların farkında ve partizan seçmenlere kıyasla çok daha eleştirel. Bu grup içerisinde ekonomi adına iyimser olmayanlar oy kullanan seçmenin neredeyse 10’da 1’ini oluşturuyor. MuhalefetinErdoğan’ın kişisel özelliklerini hedef almadan sorunlara odaklanması, yönetim kapasitesi ve hukuk devleti inşası konusunda ikna edici bir söylem ve politika seti geliştirmesi, bu seçmen grubunda muhalefete yönelik güvensizliği minimize edebilir. Eğer bu şartlar sağlanırsa parti bağlılığı düşük olan AK Parti ve MHP seçmeninin önemli bir bölümüekonomik buhran ve adaletsizlik şartlarında oy tercihiyle muhalefete avantaj sağlamaktan çekinmez, iktidarı cezalandırmak için sandığa gitmeyebilir veya muhalefete oy verebilir.
[1]http://www.teamarastirma.com/wp-content/uploads/2021/04/TEAM-Se%C3%A7men-E%C4%9Filimleri-Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1-2020.pdf
[2]https://www.gercekgundem.com/yazarlar/nezih-onur-kuru/3770/parti-bagliligi-dusuk-ak-parti-ve-mhp-secmeninin-anatomisi