Bir yılı daha geride bırakıyoruz. Hayat Corona’ya rağmen devam ediyor. 2020’nin yıl sonunu 2021’ın yılbaşına giriyoruz. Geçmiş yıllarda insanlar birbirlerine hediyeler veriyordu. Bu amaçla çarşı pazar canlanıyordu. İşletmeler ise satışlarını arttırmak için hediye paketleri dağıtıyorlardı. Bu yıl kısıtlı da olsa yine olacak. Bu yazımda yılbaşı hediyelerinin vergi boyutunu irdeleyeceğim.
HEDİYE Mİ RÜŞVET Mİ?
İşletmeler ürün ve hizmetlerini tanıtmak, satış ve sunumlarını artırmak için iş ve işlem içinde bulundukları kişi ve kurumlara hediyeler verirler. Bunlara bazen eşantiyon denilmektedir ama eşantiyonla hediye arasında fark vardır. Hediye, birini sevindirmek, ona hoş tutmak için verilen bir şey iken, eşantiyon ise, üretilen bir ürünü tanıtmak için ondan bir örnek vermek demektir. Hediye de eşantiyonda bedelsiz olarak dağıtmaktadırlar.
Gelenek haline gelen hediyelik eşyalar; kalem, anahtarlık, ajanda, takvim, duvar saati ve benzeri ürünler ile bazen de ürettikleri ürünlerden oluşmaktadır. Bu hediyelerin üzerinde firmaların tanıtımı için unvanları, ürettikleri ürünün marka ve logosu da yazılabilmektedir.
Olması gereken bu iken, bazı hallerde kantarın topu kaçmakta çok daha büyük ve pahalı hediyelerin de verildiği görülmektedir. Bu işlemlerin genelde kamuda yoğun olduğu algısı yaygın olmakla birlikte, kurumsal özel işletmelerde daha yaygın olduğu gözlenmektedir.
Buna karşın yasal düzenleme yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanun’da yapılmıştır. Kanunda; Devlet memurlarının yapmış olduğu görevin özelliği, tarafsızlığı, Devletin çıkarlarını korumak zorunda olduğu, görev esnasında ayrım yapmamaları, kişi veya kurumların yararına veya zararına bir davranışta bulunmamaları gerektiği belirtilmiştir.
657 Sayılı Kanunun;
- 29’ncu maddesinde, “Devlet memurlarının doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları,’’
- 30. Maddesinde, “Devlet memurunun, denetimi altında bulunan veya kendi görevi veya mensup olduğu kurum ile ilgisi olan bir teşebbüsten, doğrudan doğruya veya aracı eliyle her ne ad altında olursa olsun bir menfaat sağlaması,”
Yasaklanmıştır.
Ancak, nelerin hediye, nelerin hediye alma sınırını aşacağı yasada açıklanmadığı için konu 5176 sayılı Kanunun 9’ncu fıkrası ile Kamu Görevlileri Etik Kurulu’na bırakılmıştır.
Düzenleme; ‘’Hediye alma yasağının kapsamını belirlemeye ve en az genel müdür veya eşiti seviyedeki üst düzey kamu görevlilerince alınan hediyelerin listesini gerektiğinde her takvim yılı sonunda bu görevlilerden istemeye yetkilidir.” Şeklinde yapılmıştır.
Her toplumun örf ve âdet ve ahlak ölçüleri vardır. Bizim halkımız da ikramı, hediyeyi seven bir halktır. Bu nedenle bu kavram olayına ve kişisine göre değişmektedir.
Biz bu konuyu Etik Kurul noktasında bırakarak yazımıza vergi mevzuatı açısından değerlemeye devam edelim.
HEDİYE YA DA EŞANTİYONLAR GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ İÇİN GİDER YAZILIRLAR MI?
Gelir Vergisinin safi tutarı yani matrahı Gelir Vergisi Kanunu'nun 40'ıncı maddesinde sayılmıştır. Bu giderler gayrisafi hasılattan indirildikten sonra safi hasılat yani kazanç diğer adıyla matrah bulunmaktadır.
Kurumlar Vergisi bakımında ise kurum kazancı; Gelir Vergisi Kanunu'nun 40'ıncı maddesinde sayılan giderlerin, kurum hasılatından indirilmesi ile tespit edileceği ilgili maddelerinde belirtilmiştir.
Dikkat edilecek husus ticari kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için; yapılan giderlerin kazancın elde edilmesi ile ilgili olması ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine uygun belgelerle belgelendirilmesi gerekmektedir.
İşletmelerin mal ve hizmet satışlarını artırmak amacıyla yapmış oldukları önemli genel giderlerden olan bu eşantiyonlar reklam ve pazarlama gideri olarak vergi hasılatından indirilmektedir. Bu konuda sorun yoktur.
Ancak; bu şekilde dağıtılan eşantiyonların, işletmelerin faaliyet konusu ve satış hacmiyle uyumlu ve ticari hayatın gerçeklerine uygun ve makul miktarda olması, kazancın elde edilmesi, sürdürülmesi ile ilgili olması gerekir.
HEDİYE VE EŞANTİYONLARIN KDV’Sİ İNDİRİLECEK Mİ?
Katma Değer Vergisinin konusuna giren işlemler Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 1’nci maddesinde sayılmış, 3/a maddesinde ise vergiye tabi malların her ne surette olursa olsun vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi teslim sayılmıştır. Yani işletmenizden bir malı kişisel ihtiyaçlarınız için alıp kullanmanız bile her kes gibi fatura düzenleyip vergisini ödemeniz gerekir.
Ancak, eşantiyon mallar, özel tüketim amacıyla değil, işletmelerin kendi tanıtım veya reklamlarını yapmak amacıyla verildiği için işletmeden çekilmesi teslim sayılmayacak, yani vergi hesaplanmayacak ve bunların işletmeye alınması sırasında alış faturalarında gösterilen katma değer vergisini de indirim konusu edilecektir.
Nitekim, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği'nin (I/B-10.2) bölümünde eşantiyon ve numune malların katma değer vergisi karşısındaki durumu aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:
‘’Firmaların belirli zamanlarda, özellikle dini bayramlarda ve yılbaşlarında kendi tanıtımlarını yapmak amacıyla herhangi bir bedel almaksızın kalem, anahtarlık, ajanda, takvim ve benzeri eşya dağıtmaları geleneksel hale gelmiştir. Ticari hayatta eşantiyon olarak adlandırılan bu ürünler, her ne kadar işletmede tüketilmemekte ise de ayni pazarlama gideri niteliğinde olduğundan, bu ürünlerin müşterilere ayrıca bir bedel alınmadan teslimi KDV hesaplanmasını gerektirmez.’’
Yukarıdan beri açıklanan nedenlerle; hediye ve eşantiyonların, işletmelerin faaliyet konusu ve satış hacmiyle uyumlu ve ticari hayatın gerçeklerine uygun ve makul miktarda olması, örf ve adete uygun ölçüde olması ve kazancın elde edilmesi, sürdürülmesi ile ilgili olması gerekir.
Sonuç olarak işletmelerin rakiplerine üstünlük sağlamak, ürün ve hizmetlerini tanıtmak ve satışlarını arttırmak için; reklam ve tanıtım amacıyla eşantiyon veya hediye olarak verilen mal ve hizmetler gelir ve kurumlar vergisi hasılatlarında gider olarak kabul edilecektir. Eşantiyon ve hediye malların bünyesine giren katma değer vergisi de indirim konusu edilecektir.
2021 ve izleyen yıllarda Sağlıklı ve mutlu bir Türkiye’de ve Dünyada yaşamak dileklerimle yeni yıl kutlu olsun…