Bütün kıtayı sardı hızla yayılıyor: Çok sayıda ölü var

M çiçeği virüsünün ocak ayından bu yana hızla yayıldığı Afrika'da, kıta genelinde acil durum ilan edilmesi beklentisi yüksek. Kongo Demokratik Cumhuriyeti de dahil olmak üzere, virüs bugüne kadar Afrika'nın 13 ülkesinde tespit edildi.

Aşının Afrika'ya ulaştırılması konusundaki zorluklar, kıtada Kovid-19 benzeri bir salgın riskini artırıyor ve endişelere yol açtı.

Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nin (Africa CDC) 9 Ağustos'ta yayımladığı rapora göre, ocak ayından 8 Ağustos'a kadar 13 Afrika ülkesinde M çiçeği (mpox) virüsü 2.822 kişide tespit edildi ve 14.719 şüpheli vaka kayda geçti. Virüs nedeniyle 511’i Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC) olmak üzere toplam 517 kişi hayatını kaybetti.

İlk kez 1970'te KDC'de görülen M çiçeği virüsü, başlangıçta Batı ve Orta Afrika ile sınırlı kalmıştı. Ancak Mayıs 2022'de virüsün bir alt türü dünya çapında salgına neden oldu ve 111 ülkede 90 bin kişi enfekte oldu, bunlardan 140’ı hayatını kaybetti. Eylül 2023'te KDC'de ortaya çıkan daha ölümcül bir tür, Ocak 2024'ten itibaren hızla yayılmaya başladı. Virüs, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo, KDC, Kamerun, Gana, Liberya, Nijerya, Ruanda, Kenya, Fildişi Sahili ve Güney Afrika'da da görüldü. M çiçeği vakalarında 2022-2023 döneminde yüzde 79 artış yaşanırken, bu oran 2023-2024 döneminde yüzde 160’a yükseldi.

ACİL DURUMU İLAN EDİLEBİLİR

Virüsün Afrika kıtasındaki hızlı yayılımı uluslararası sağlık otoritelerini de harekete geçirdi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, X platformunda yaptığı paylaşımda, M çiçeği salgınıyla ilgili olarak oluşturulan Acil Durum Komitesi'nin yarın toplanacağını duyurdu. Ghebreyesus, komitenin salgının uluslararası bir halk sağlığı tehdidi olup olmadığına dair görüşlerini bildireceğini belirtti.

Komite, yalnızca tavsiye niteliğinde kararlar alabilirken, bölgesel bir acil durum ilanı Africa CDC tarafından yapılacak. Africa CDC Genel Direktörü Jean Kaseya, geçen hafta yaptığı basın toplantısında, kıta çapında halk sağlığı acil durumu ilan etmeye çok yaklaştıklarını ifade etti. Kaseya, Afrika'nın Kovid-19 salgınından ders çıkardığını ve bu sefer daha proaktif bir yaklaşım benimsediğini vurguladı. Africa CDC, böyle bir karar alırsa, ilk kez "Kıtasal Güvenlik Halk Sağlığı Acil Durumu (PHECS)" ilan etmiş olacak. Bu acil durum ilanıyla, salgınla mücadele eden ülkelere destek sağlanması ve uluslararası müdahalelerin daha etkin bir şekilde koordine edilmesi hedefleniyor.

VİRÜSÜN PATLAK VERDİĞİ AFRİKA'DA AŞI YOK

M çiçeği virüsü salgını, Afrika'da Kovid-19 döneminde yaşanan aşıya erişim sorunlarının tekrar yaşanabileceği endişelerini beraberinde getiriyor. Africa CDC, salgını kontrol altına almak için 10 milyon doz aşıya ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. Ancak mevcut durumda sadece 200 bin doz aşı mevcut ve bu aşıların çok azı Afrika'ya ulaşabilmiş durumda. Virüsten korunmak için gerekli olan 2 doz aşının, Afrika ülkeleri için oldukça pahalı olduğu ve her bir dozunun yaklaşık 100 dolar olduğu ifade ediliyor.

Africa CDC, aşı maliyetlerini düşürmek amacıyla aşı üreticileriyle görüşmeler başlattı. Öte yandan, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de M çiçeği aşısının acil kullanımı için ilk adımı atarak 7 Ağustos'ta aşı üreticilerini Acil Kullanım Listesi (EUL) için başvuru yapmaya davet etti. EUL süreci, halk sağlığı acil durumlarında ruhsatsız tıbbi ürünlerin kullanımını hızlandırarak düşük gelirli ülkelerin aşıya erişimini kolaylaştırmayı hedefliyor.

M çiçeği virüsünün ismi, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygıları nedeniyle "mpox" olarak değiştirildi. Virüsün ilk olarak 1958'de maymun kolonilerinde ortaya çıkmasıyla tanımlandığı ve 1970'te insanlarda görüldüğü belirtiliyor. Ayrıca, virüs fareler, sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte bireylerden bulaşabiliyor. Belirtiler genellikle 5 ila 21 gün içinde ortaya çıkıyor ve yüksek ateş, baş ve kas ağrıları, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklar şeklinde kendini gösteriyor. Tedavi genellikle antiviral ilaçlarla yapılmakta ve çoğu hasta hastalığı hafif geçirmekte.