Aşı ve göç politikalarının faturası... Prof. Dr. Bülent Ertuğrul: Kızamık hortladı, belki difteri ve boğmacayı görmeye başlayacağız

Türkiye’de uzun yıllar boyunca sürdürülen çocukluk çağı aşılamalarıyla neredeyse ortadan kalkan salgın hastalıkların yeniden görünmesi endişeleri artırıyor. İstanbul Tabip Odası’nın (İTO) gelinen noktaya dikkat çekmek için düzenlediği basın toplantısı kaygıların haksız olmadığını gösterdi. İstanbul Tabip Odası (İTO) yönetimi tarafından nüfusu resmi rakamlara göre 16 milyonu aşan nüfusunda kızamık vakalarında artış görüldüğü ve salgın nedeniyle hayatını kaybeden çocuklar olduğu açıklandı.

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul ile Türkiye’de yeniden ölümlere ve salgına neden olan kızamık hastalığının nedenlerini konuştuk.

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul

PROF. DR. BÜLENT ERTUĞRUL, KIZAMIK SALGININI İKİ TEMEL NEDENLE AÇIKLADI

Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, kızamık vakalarındaki artışı iki temel maddeyle açıklıyor ve geçici koruma statüsündeki Suriyeliler ile diğer ülkelerden gelen göçmenlerin sağlık verilerinin Türkiye tarafından takip edilmediğini hatırlatıyor:

“ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI YAPILMA ORANI DÜŞTÜ”

“Bence birinci neden; Türkiye’de çocukluk çağı bulaşıcı hastalıklarla ilgili aşı yapılma oranı düşmeye başladı. Neden olarak etkili olan aşı karşıtlığını, birtakım toplumsal hurafeleri, bilim dışı inanışları sayabiliriz. Buna bağlı olarak da çocukluk çağında aşı yapılma oranları ne yazık ki düştü.”

“TÜRKİYE’DEKİ GÖÇMENLERİN SAĞLIK VERİLERİ İLE İLGİLİ ELİMİZDE HİÇBİR KAYIT YOK”

“Kızamık gibi aşıyla korunan hastalıklar belirli bir toplumsal bağışıklık seviyesine ulaştıktan sonra toplum kendiliğinden korunmaya devam eder alttan gelenleri aşıladığınız süre boyunca. Aşı oranları düşmeye başladıktan sonra özellikle ileri yaşta aşıların etkinliği azalınca hastalık görülmeye başlar. Ama hastalığın görülebilmesi için de hastalığın o toplumda bulunması gerekiyor. Burada ikinci faktör devreye giriyor; ülkemiz sınırları uzunca bir süredir kontrolsüz bir biçimde milyonlarca diyebileceğimiz göçmenin akınına uğramış durumda ve bunların sağlık verileri ile ilgili hiçbir kayıt elimizde yok. Hangisi hangi hastalığı taşıyor? Bunların çocukluk çağına ilişkin aşıları yapılmış mı? Bunlara ilişkin hiçbir verimiz yok. Bir de topluma böyle bir karışım olunca, toplumda da aşı yapılma oranı düşmeye başlayıp, duyarlı insan sayısı artmaya başladığında da doğal olarak bulaşıcı hastalığın görülme sıklığı artmaya başlar. Şu anda yaşadığımız durum bu.”

“GÖÇMENLERİN SAĞLIK VERİLERİNİN BİR AN ÖNCE KAYIT ALTINA ALINMASI GEREKİYOR”

“Bunun bir an önce bir kayıt altına alınması, veri tutulması ve yeniden toplumsal bağışıklığın sağlanabilmesi amacıyla aşılama çalışmalarının yeniden yapılması gerekiyor. Ama bu hükümet ve Sağlık Bakanlığı yapar mı? Bu noktada gerçekten şüphelerim var” ifadeleriyle iktidarın sağlık politikalarının güven vermediğine vurgu yapan Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, diğer ülkelerin yabancı girişleriyle ilgili politikalarını şu sözlerle hatırlatıyor:

“ÜLKEMİZE O KADAR KONTROLSÜZ BİR GİRİŞ VAR Kİ HİÇBİR ŞEY BİLMİYORUZ”

“Siz bir dış ülkeye, gideceğiniz zaman vize alma başvurusu sırasında size sağlığınız ile ilgili onlarca soru sorarlar ve bununla ilgili belgeleri de (örneğin tüberküloz da içinde olmak üzere aşılarınız olup olmadığına dair evraklar) isterler. Her yıl ülkemizden binlerce insan Suudi Arabistan’da Hac ziyaretinde bulunuyor. Suudi Arabistan hükümeti bu insanlardan belirli aşıları yapmalarını zorunlu olarak talep ediyor. Örneğin menenjit aşısı; o insanlar menenjit aşılarını yapmadan Suudi Arabistan topraklarına giremiyorlar, Hac ziyaretini gerçekleştiremiyorlar.

Bizim ülkemize şu anda öyle bir kontrolsüz giriş var ki hangi hastalığı, kim, nasıl taşıyor, aşıları yapılmış mı? Bunlara ait hiçbir şey bilmiyoruz.”

“DEPREM BÖLGESİNDE AŞI VE KORUYUCU HEKİMLİK ÇALIŞMALARINDA CİDDİ EKSİKLİKLER VAR”

6 Şubat’ta meydana gelen ve 11 ilde önemli kayıplara neden olan, tüm Türkiye’yi derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremler ile yaşanan afetin kızamık salgınına etkisini sormamız üzerine Prof. Dr. Bülent Ertuğrul değerlendirmesini şöyle sürdürdü:

“Deprem felaketinin etkisi bu iki temel faktörden daha geride. Deprem bölgesinde de aşı çalışmalarında, özellikle aile hekimliği yani koruyucu hekimlik çalışmalarında ciddi eksiklikler olduğunu Türk Tabipler Birliği raporlarından biliyoruz. Hala yeterli hijyen koşullarının oluşmadığını, bulaşıcı hastalıklar ile ilgili yeterli önlemler alınmadığını ve koruyucu hekimliğe ilişkin çalışmaların çok yetersiz olduğunu biliyoruz. Elbette bir etkisi var, olabilir. Temel neden aşı yapılma oranlarının düşmesi ve milyonlarca kişiye varan, kontrolsüz, kayıtsız biçimde ülkemize giren sığınmacı nüfusu.”

“HÜKÜMETİN KONTROLSÜZ BİÇİMDE GİRİŞE İZİN VERMESİ ABESLE İŞTİGAL”

Bülent Ertuğrul, sığınmacılar ve geçici koruma statüsü altındaki Suriyelilerin salgına etkisini açıklamalarının insan hakları gerekçesiyle eleştiri aldığını ifade ederek sorunun kaynağının hükümetin toplum sağlığını tehlikeye atan ‘kontrolsüz geçiş’ politikaları olduğunu hatırlatıyor:

“Böyle söylemler geliştirdiğimiz zaman birdenbire; “Bunlar insan haklarına aykırı” diye suçlanmaya başlıyoruz. Ben bunların hepsini ideolojik olarak kabul ediyorum, elbette insanlar başka ülkeye sığınmak zorunda kalabiliyorlar. Elbette bu insanlar bir yerlere gidecekler. Bunun kontrolsüz olması sıkıntı yaratıyor. Bu insanları sığınmacı olarak kabul ediyorsak eğer o insanları, sağlık verilerini, hangi aşıları yaptırdıklarını, hangi hastalıkların var olduğunu kayıt etmek gerekiyor. Bunları yapmadığımız zaman ne yazık ki ülkedeki bulaşıcı hastalıklar konusundaki kontrolünüzü yitiriyorsunuz. Şu anda bunu yaşıyoruz. ‘Sığınmacılar gelmesin, hepsini def edelim, hepsini otobüslere bindirip ülkelerine gönderelim’ gibi bir yaklaşım bana göre de insan hakları açısından doğru değil. Ama kabul ettiğiniz kişilerin kontrolsüz biçimde girmesini engelleyebilirsiniz. Sorun da orada. Hükümetin kontrolsüz biçimde girişe izin vermesi abesle iştigal.”

“DİĞER BULAŞICI HASTALIKLARI BELKİ DE DİFTERİ VE BOĞMACAYI DA GÖRMEYE BAŞLAYACAĞIZ”

“Geldiğimiz noktada ne yazık ki bulaşıcı hastalıklar tekrar, yavaş yavaş hortlamaya başladı. Bunun ilk örneklerini de kızamıkla görüyoruz. Kızamık en belirgin örneğidir. Bunun dışında suçiçeği, kabakulak gibi diğer bulaşıcı hastalıkları, belki de difteri ve boğmacayı da görmeye başlayacağız ülkede. Bizim ülkemiz sağlık ocağı sistemi ve cumhuriyetin kazanımı olan aşılama sistemi sayesinde bunları unutmaya başlayan ülkelerden bir tanesiydi. Dünya Sağlık Örgütü’nün başarılı ülkelerinden bir tanesiydi. Şu anda geldiğimiz noktada bunları söyleyebilmek çok zor” ifadeleriyle Türkiye’de uzun yıllar boyunca devam ettirilen çalışmalarla ortadan kalkan hastalıkların yeniden görülebileceğine vurgu yapıyor.

PROF. DR. BÜLENT ERTUĞRUL ÇÖZÜM İÇİN SAĞLIK OCAĞI’NI İŞARET ETTİ

Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, çözüm için 1960’lı yıllardan itibaren uygulanmaya başlanan ve AKP iktidarı döneminde uygulamaları aşama aşama sonlandırılan ve koruyucu sağlık hizmetlerinin mihenk taşı olan Sağlık Ocakları sistemini örnek gösteriyor:

“Düzgün veri almaz ve koruyucu hekimlik çalışmalarına gereken önemi tekrar vermezsek ne yazık ki önümüzdeki dönem çok da parlak değil. Burada hükümetin sağlık politikalarına da bakışı çok önemli. Siz sağlığı koruyucu hekimlik hizmeti olarak değil de tedavi edici bir hizmet olarak algılamaya başlarsanız o zaman bu tür bulaşıcı hastalıklarla ilgili çalışmaların tümünü geri plana itersiniz ve buna bütçe ayırmamaya başlarsınız. Şu anda yaşadığımız süreç bu. Geçmişte aşı kampanyalarının büyük bölümünü sağlık ocakları yani 1960’larda sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesine dair kanunla beraber gelen sağlık ocakları yapıyordu. Burada Nusret Fişek Hocayı da saygıyla anmak gerekiyor. Onların sayesinde tüm Türkiye’ye yayılan sağlık ocağı sistemi tüm aşılama çalışmalarını, 15-49 yaş arası kadın izlemlerini, hamile kadın izlemlerini, 0-1 yaş arası tüm çocukların izlemlerini yapar ve bu verileri hemen merkezi birime yani Sağlık Bakanlığı’na aktarır. Ve bu verilerle koruyucu sağlık hizmetlerinde neler yapabileceğinize ilişkin bir planlama yapma şansınız olurdu.”

Dr. Nusret Fişek; 15 Temmuz 1960 tarihinde Sağlık Bakanlığı Müsteşarlığı'na atanmıştır. 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesine Dair Kanun'un mimarıdır. İstanbul Tabip Odası tarafından 224 sayılı kanun; "Cumhuriyet'in ilk yıllarında başlayan ve 1940'lı yılların sonuna kadar ülkemizin sağlık sektörüne damgasını vuran Dr. Refik Saydam'ın ulusal sağlık politikalarından sonra sağlık sektörüne yapılan en büyük kapsamlı ve halkçı müdahale" ifadeleriyle açıklanıyor.

“SAĞLIK ALINIP SATILABİLİR META HALİNE DÖNÜŞTÜ”

“Ama şu anda sağlık hizmetleri bu tür koruyucu hekimlik hizmetlerinden hızlı bir biçimde tedavi edici hizmetlere doğru yöneldi. Şehir Hastaneleri’nin yapılması, hasta garantili, tetkik garantili hastaneler gibi… Burada sağlık alınıp satılabilir bir meta haline dönüşmüş durumda.”

“SAĞLIK BAKANLIĞININ ELİNDE ŞEFFAF OLACAK VERİ YOK”

“Sağlık Bakanlığı’na ‘Şeffaf olun’ diyoruz ama Sağlık Bakanlığı şeffaf olamıyor. Çünkü elinde şeffaf olacak doğru düzgün veri de yok. O verileri de toplayamıyorlar. Sağlık Bakanı’ndan ‘Elimizde yeterli veri yok, o nedenle açıklayamıyoruz’ demesini beklemiyoruz. Koruyucu hekimlik hizmetleri tamamıyla ikinci plana itilmiş durumda.”