Türkiye’deki yabancılar (3) Ankara’nın gettolaşmış Suriyeli mahallesi: “Küçük Halep”

“Türkiye’deki yabancılar” dosyamıza devam ediyoruz. İlk iki bölümde, ‘Suriyeliler kim, neden buradalar ve ne zaman gidecekler?’ ve ‘Türkiye’de yaşayan ve seks işçiliği yapan Suriyeli Kadınlar’ konularını işlemiştik.

Araştırma dosyamızın üçüncü bölümünde, Ankara’daki Önder Mahallesinin durumuna dair bulguları haberleştireceğiz. Bir sonraki bölümde ise İstanbul-Sultangazi ve Fatih ilçelerini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Mart 2019'da "İstanbul’da Suriyeliler ve Savaş Sonrası Suriye Gettoları" isimli bir rapor hazırlamıştı.

Suriyeli nüfusun yoğun olarak yaşadığı mahallelerde alan ziyaretleri yapılarak gettolaşmış mahalleleri inceleyen TEPAV, 150 sayfalık raporda bu bölgelerin mevcut durumunu analiz etti.

ÖNDER MAHALLESİ YA DA KÜÇÜK HALEP…

Başkentin kuzeydoğu tarafında yer alan Altındağ ilçesinin Önder Mahallesi önemli sayıda Suriyeliye ev sahipliği yapıyor. Önder Mahallesi, Ankara’nın Altındağ ilçesinde Siteler adı verilen ağırlıklı olarak mobilya üretim alanına çok yakın bir konumda.

ALTINDAĞ OLAYLARI

Önder Mahallesinin gettolaşmış yapısını konuşmadan önce, Mahallenin bağlı olduğu Altındağ ilçesinde 2021 yılında yaşanan ve ‘Altındağ olayları’ olarak anılan haberi hatırlayalım.

10 Ağustos 2021 tarihinde Battalgazi mahallesinde Suriyeli bir grup ve 2 genç arasında çıkan tartışma sonucu Suriyeli grubun 2 Türk genci bıçaklaması sonucu eylemler başlamıştı. Olaydan sonra gençlerden biri hayatını kaybetti ve 2 şahıs gözaltına alındı. Bu olaydan sonra kalabalık eylemci gruplar yürüyüşler düzenledi. Bu gruplar Suriyelilerin ev ve dükkânlara saldırdı. Gerginlik yaşanan bölgelere Çevik Kuvvet ve polis ekipleri yerleştirildi. Ankara Emniyet Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamalara göre, Altındağ'daki olaylara karıştığı tespit edilen 148 kişi gözaltına alındı.

Sokakta tekbirlerle Suriyeli avına dönen saldırıda evler ve dükkânlar basıldı, yağmalandı, eşyalar ateşe verildi, arabalar tahrip edildi.

Yakalanan şahıslardan 64'ünün gasp, kasten yaralama, mala zarar verme, uyuşturucu madde imali, hırsızlık vb. suçlardan kaydı bulundu. 29'u hakkında idari işlem uygulanırken, 43'ü ile ilgili adli işlem başlatıldı. Battalgazi mahallesinin giriş çıkışları polis tarafından kontrol edilmeye başlandı. Protestolar 12 Ağustos 2021 tarihinde sona erdi.

''KADINLARIN TAMAMI ÇALIŞMIYOR, DAHA ÇOK EV VE ÇOCUK BAKIMI İŞLERİNİ ÜSTLENİYOR”

Önder Mahallesinin büyüklüğü 43 hektar. Yerleşik nüfusun yüzde 90'ı Suriyeli mültecilerden oluşuyor. 2013 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin bu alanı kentsel dönüşüm ve gelişim proje alanı ilanının ardından Önder Mahallesi’nin nüfusunda ciddi bir düşüş oldu. Kentsel dönüşüm kararının ardından Altındağ Belediyesi tarafından mahalle sınırları içerisindeki 2 bin 150 binayı yıkılmış ve 40 adet işyeri, alışveriş binasını da bünyesinde barındıran karma fonksiyonlu binaların temelleri atılmıştı. Bu karar, 2013-2017 yılları arasında nüfusu 9 bin civarında olan Önder Mahallesi’nden 6 bin kişinin çevre semt ve mahallelere taşınmasına sebep olmuştu.

Yerleşik nüfusun yüzde 90'ını Suriyeli mültecilerin oluşturduğu Önder Mahallesi’nde hanehalkı başına ortalama 3 çocuk düşüyor. Suriyeli bir ailenin evinde akrabaları ile birlikte ortalama 7 kişi yaşıyor. Yapılan görüşmeler neticesinde, kadınların tamamının çalışmadığı, daha çok ev ve çocuk bakımı işlerini üstlendiği ortaya çıkıyor. Görüşme yapılan Suriyelilerin neredeyse tamamı Türkçe biliyor, ancak zorunlu olmadıkça Türkçe konuşmayı tercih etmediklerini söylüyor. Suriyeliler Önder Mahallesi’ni kendi içlerinde “Küçük Halep” olarak adlandırıyor.

“TÜRKÇE TABELALAR YERİNE ARAPÇA TABELALAR KULLANILIYOR''

Mahallede yaşayan azınlık sayıdaki Türklerin ise kimliklerini belli etmek için evlerinin balkon veya çatılarına Türk Bayrağı asmış:

Yapılan gözlemlere göre Suriyeliler sosyal olarak kendi alışkanlıklarını mahallede yaratmışlar ve kültürlerini Önder'de kümelenerek güvencesiz koşullar altında yeniden üretmişler. Yaşayanların Önder Mahallesine kendi içlerinde “Küçük Halep” olarak adlandırmaları da bunun en önemli göstergesi…

Suriyeliler tarafından işletilen işletmelerin tamamında da Türkçe tabelalar yerine Arapça tabelalar kullanılıyor. Mahallede ayrıca her hafta Salı günleri daha çok kaçak malların satıldığı “Halep Pazarı” kuruluyor.

Önder Mahallesinde yaşayan Suriyeliler, sosyal yaşam bağlamında içe kapalı. TEPAV’ın yaptığı görüşmelere göre mahalle sınırları içerisinde yaşayan 17 kişinin 15’i iş ve yasal işlemler dışında mahallenin sınırları dışına çıkmayı tercih etmediklerini söylüyor. Yine aynı kişiler, boş zamanlarını da mahalle sınırları içerisinde yaşayan diğer Suriyeli komşuları ile evlerinde geçirdiklerini anlatıyor. Kadınların en büyük sosyal faaliyeti, her hafta salı günleri mahalle sınırları içerisinde kurulan Halep Pazarı’na ve ilçe belediyesinin eğitim ve kültür evine gitmek.

“​​ZAMAN ZAMAN MAHALLEDE TÜRKLERLE SURİYELİLER ARASINDA ŞİDDETLİ KAVGALAR YAŞANIYOR”

Önder’de suç oranları çok yüksek. Araştırma bulgularına göre bir polis memuru, suç oranının yüzde 80’nin üstünde olduğunu söylüyor. Karakola günde ortalama 100 şikâyetin yapıldığı ve şikâyetlerin en çok hırsızlık ve uyuşturucu kaçakçılığı alanında yoğunlaştığı vurgulanıyor. Ancak mahalle sakinlerinin çoğunun geçici koruma kimlik belgesi olmadığı için yasal işlemlerin yapılamıyor. Zaman zaman mahallede Türklerle Suriyeliler arasında şiddetli kavgalar yaşanıyor.

Yapılan alan araştırması bulgularına göre Önder Mahallesi, Suriyelilerin yoğun olarak yaşadığı ve kendi kültürlerini yansıttığı bir getto.