Gıda zinciri manipülasyona açık. Gıda işletmelerinde sevk belgelerini, gıda güvenliği kayıtlarını, analiz sonuçlarını tahrif etmek basit bir olay. Bu kayıtların neredeyse tamamı elle dolduruluyor. Evraklarda bir manipülasyon gerçekleştiğinde bunu kanıtlamak imkânsız gibi bir şey. Gıda politikalarında çağın ötesine geçememek gıda suçlarının aynı şekilde devam etmesine neden oluyor.
GIDA TEDARİK ZİNCİRİ BLOKZİNCİR ALTYAPISIYLA SAĞLANMALI
Gıdanın hammadde halinden yurttaşın masasına yiyecek olarak gelmesine kadar olan zincir boyunca izlenebilirlik gıda sisteminin anahtarı. Gıda güvenliği denetimleri ve gıda kalitesinin korunması, izlenebilirlik kayıtlarının incelenmesi ve sorunların ortaya çıkartılmasıyla gerçekleştiriliyor. Bu izlenebilirlik kayıtları hala elle tutuluyor.
Gıda sahtekarları, yüksek düzeyde zekâ sahip, bilimsel gelişmeleri sürekli takip eden ve gıda sisteminin bütün açıklarının farkında olan insanlar. Mevcut izlenebilirlik altyapısı gıdada taklit-tağşiş yapılmasının zeminini hazırlıyor ve gıda sahtekarlarının yakalanmamasını sağlıyor. Sahtekarlığın kaynağını, kayıtların doğru olup olmadığını manipüle edenler haricinde kimse tespit edemiyor.
Bu zinciri dijitalleştirmeye ihtiyacımız var. Dijitalleştirecek olan da Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kendisi. Bakanlık tüm gıda işletmelerinin entegre olacağı, hammadde tedariğinde ve gıda sevkinde kullanmak zorunda olacağı bir blokzincir altyapısı kurmak zorunda artık. Bu altyapı sayesinde gıda işletmelerinin bütün gıda güvenliği kayıtları da dijitalleştirilebilir. Tarım ve Orman Bakanlığı böyle bir sistem sayesinde kayıtların manipüle edilmesinin de önüne geçer, birkaç saniyede tüm verilere de erişebilir.
GIDA DENETİMLERİNİN NİTELİĞİ MAKİNE ÖĞRENİMİYLE ARTIRILMALI
Gıda, tedarik zinciri boyunca biyolojik, kimyasal veya fiziksel tehlikelere açık durumda. Bir bulaşı durumunda sağlık açısından ciddi riskler yaratabilir. Bunun en somut örneğini içinde bulunduğumuz yaz aylarında daha da belirginleşen gıda zehirlenmeleriyle de görüyoruz. Bundan dolayı blokzincirin yanına makine öğrenimini de entegre etmeliyiz. Yapay zekâ, gıda güvenliği standartlarını, gıda güvenliği tehlikelerini, gıda güvenliği tarihini bilmeli ve yaşanabilecek durumları blokzincir üzerinde tespit edebilecek hale gelmeli. Böylece gıda denetimlerinde personelin üzerine düşen yük de epey azalacak ve riskli alanlar hiçbir şey yaşanmadan önceden tespit edilebilecek.
Türkiye’nin bunları yapabilecek altyapısı ve mühendisi var fakat vizyonu yok. Bu zekayı sadece silah üretmek için kullanıyoruz. Gıda hiç kimsenin aklına gelmiyor. Ayrıca bu sistemi kamusal olarak kurmamız gerekiyor, özele taşere ederek değil. Bugün bunu yapamazsak yarın yine gelişmiş ülkelere tavizler vereceğiz.