Trump'ın 'güvenceye aldık' dediği kaynaklar kim için, ne kadar stratejik?

Yaklaşık üç hafta önce Suriye'deki ABD askerlerini çekeceğini ilân eden ABD Başkanı Donald Trump, geçen hafta yaptığı açıklamalarda Suriye'nin doğusundaki petrol kuyularını korumak üzere bölgede kalınacağını söylemişti.

Ardından geçen hafta Cuma günü ABD Savunma Bakanlığı, ilave ABD askerlerinin ve zırhlı araçlarının Suriye'deki petrol sahalarına sevk edildiğini duyurdu.

Peki Suriye'nin petrol kaynakları ne kadar stratejik öneme sahip, bu kaynaklar kim için neden önemli?

Suriye ne kadar petrol üretiyor?

Suriye iç savaşın başladığı 2011 yılından bu yana anlamlı bir petrol üretimi gerçekleştirmiyor.

2011 öncesi verilerde ise ülkenin yıllık petrol üretiminin oldukça mütevazi seviyelerde olduğu gözüküyor.

Savaş öncesinde Suriye'nin petrol üretimi

Ülkede petrol üretiminin zirve yaptığı 1990'lı yılların ortasında dahi, günlük petrol üretimi miktarı 600 bin varili aşmıyordu.

Komşu ülke Irak aynı yıllarda günde iki milyon varil petrol üretimi yapıyordu. Petrol ihraç eden ülkeler birliği (OPEC) verilerine göre Irak'ın bugünkü petrol üretimi ise günde 3,6 milyon varil seviyesinde.

Savaş ise zaten çok güçlü olmayan Suriye petrol endüstrisine büyük bir darbe vurmuş durumda.

Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre Suriye 2018'de günlük sadece 28 bin varil petrol üretimi yaparak 78'inci sırada yer alabildi. Aynı listede 54'üncü Türkiye'nin geçtiğimiz yıl günlük petrol üretimi 73 bin varil seviyesindeydi.

Londra merkezli uluslararası veri analiz şirketi IHS Markit'ten enerji uzmanı Daniel Yergin, ABD radyosu NPR'a yaptığı açıklamalarda "Suriye petrolü küresel piyasalar için hiçbir zaman önemli olmadı. Çünkü üretim her zaman çok düşük seviyelerdeydi" diyor.

Suriye'nin petrol rezervleri ne kadar?

Bir ülkenin petrol üretimi az olsa da kanıtlanmış rezervleri yüksek seviyelerde olabiliyor. Örneğin dünyanın en büyük kanıtlanmış petrol rezervlerine sahip olan ülkesi Venezuela, ABD yaptırımları nedeniyle petrolünü uluslararası pazarlara taşıyamadığından üretimde de ciddi bir düşüş yaşanıyor.

Ancak Suriye'de bu durum da söz konusu değil.

Uluslararası Enerji Ajansı'nın 2011 verilerine göre Suriye'nin 2,5 milyar varil petrol rezervi bulunuyor. Bu miktar, küresel petrol rezervlerinin sadece yüzde 0,14'üne tekabül ediyor.

Suriye'nin komşusu Irak'In kanıtlanmış petrol rezervi 142,5 milyar varil seviyesinde. İran'ın rezervleri 158,4 milyar varil, Suudi Arabistan'ın ise 266,5 milyar varil düzeyinde.

Suriye petrolü ne kadar kaliteli?

Uluslararası Enerji Ajansı, Suriye'de bulunan petrolün yüzde 60'ının ağır petrol, yani düşük kaliteli petrol olduğunu ifade ediyor.

Yoğunluğu yüksek olan ağır petrol, daha zor işlendiği için kalitesi düşük petrol olarak kabul ediliyor. İşlemesi daha kolay olan hafif petrol ise uluslararası piyasalarda daha yüksek fiyattan satılıyor.

Suriye'nin petrol sahaları nerede?

Ülkenin petrol sahalarının neredeyse tamamı doğu bölgelerinde, Irak sınırı yakınlarında bulunuyor ve Fırat Nehri boyunca sıralanıyor.

Uluslararası Enerji Ajansı, Fırat Nehri yakınlarındaki Ömer, Şadadi ve Süveyde petrol sahalarının en verimli sahalar olduğunu ve savaş öncesi dönemde de üretimin daha çok bu sahalarda yapıldığını kaydediyor.

Ülkedeki diğer daha küçük çaplı petrol sahaları ise Udeh ve Gibeybe, Tişrin olarak sıralanıyor.

Petrol Şam yönetimi için neden önemli?

Suriye'nin petrol üretimi her ne kadar küresel enerji piyasası için anlamlı ölçülerde olmasa da, Suriye ekonomisi için savaş öncesinde kritik rol oynuyordu.

2011 öncesinde üretilen petrolün önemli bölümünü Avrupa ülkelerine ihraç eden Suriye, bu yolla bütçe gelirleri elde ediyordu.

Savaş öncesinde Suriye'nin petrol ihraç ettiği ülkeler

IHS Markit enerji uzmanı Daniel Yergin, "Petrol [Suriye Devlet Başkanı Beşar] Esad yönetimi için kritikti. Hükümetin gelirlerinin yüzde 25'i petrol ihracıyla elde ediliyordu" diyor.

Trump neyi hedefliyor?

ABD Başkanı Donald Trump, Suriye'nin petrol sahalarının ABD'li şirketler tarafından işletilebileceğini ve ABD'nin bölgedeki askeri varlığı için yaptığı harcamaların da bu petrol gelirleriyle telafi edilebileceğini söylüyor.

Başkan olmadan önce de benzer fikirleri dile getiren Trump, 2011 yılında ABC televizyonuna verdiği bir mülakatta, "Eskiden savaşı kazananlar ganimeti de toplardı" demişti.

Trump son açıklamalarında ise ExxonMobil gibi ABD merkezli enerji şirketlerinin Suriye'de faaliyete geçerek bölgedeki petrolü değerlendirebileceğini söyledi.

Ancak Reuters haber ajansına konuşan Emory Üniversitesi Hukuk Profesörü Laurie Bank, "Uluslararası hukuk tam da bu gibi gasp girişimlerini engellemek üzere tasarlanmıştır" diyor.

Söz konusu petrol sahalarının üretime geçirilmesinin ekonomik açıdan da anlamlı yatırımlar olmayacağını savunanlar var.

Suriye'nin sınırlı ve düşük kaliteli petrol kaynağını işleyip uluslararası piyasada satarak kâr elde edebilmek için uzun soluklu ve maliyeti yüz milyonlarca doları bulan yatırımların gerekeceği vurgulanıyor.(BBC Türkçe)