Çin'de, koronavirüsü durdurmak için her vatandaş adım adım izleniyor

Çin'de dört ay önce başlayan yeni tip koronavirüs Covid-19 salgınından beri ülke cep telefonu ekranlarında bulunan yeşil sembolle yaşıyor.

Kısaca "Sağlık kodu" anlamına gelen bu işaret akıllı telefonun sahibinin Covid-19'un hiçbir semptomunu taşımadığını işaret ediyor.

Halkın neredeyse tamamının kullandığı uygulama aynı zamanda Pekin yönetiminin toplum üzerindeki gözetim ve kontrolünü de pekiştirmesinde büyük rol oynuyor.

Üç renk, üç uyarı kodu: Yeşil, kırmızı ve sarı

Örneğin metro istasyonuna giren bir kişi duvardaki bir cihaza telefonundaki uygulamayı açarak okutuyor. Ekranda yeşil bir kod ve kimlik numarasının bir kısmı görünmeye başlıyor. Metro girişindeki geçişi sağlayan maskeli ve koruma gözlüklü güvenlik görevlisi turnikeden geçmesine izin veriyor.

Eğer ekranda kırmızı renkte bir şifre çıkarsa bu, kişinin hasta olduğunu, ateşi olduğunu ya da hastalığın semptomlarını taşıdığını ve teşhis konulmasını beklediğini işaret ediyor.

Yeşil ve kırmızının yanı sıra uygulamada bir de sarı uyarı sinyali var. Bu da telefonun sahibinin salgına yakalanan bir kişiyle doğrudan temas halinde bulunduğunu, iki haftalık karantina süresinin henüz dolmadığını ve hastanede olması ya da evine kapanması gerektiğini işaret ediyor.

Oxford Üniversitesi'nden araştırmacılar geçen salı Science dergisinde yayınladıkları bir raporda "kişilerin sayısal takibinin" diğer hükümetlerce de kullanılması gerektiğini belirtiyor. Araştırmacılar, klasik takip sistemlerinin yayılma hızına yetişemediği virüsün ulusal çapta, daha etkili ve hızlı bir prosedür sayesinde "daha kolay kontrol altına alınabileceğinin" altını çiziyor.

Sağlık kodu, telefonlara ülkedeki neredeyse bir milyar kullanıcısı bulunan internet üzerinden sesli ve yazılı iletişim sistemi Wechat tarafından gönderiliyor.

Kodun alınması oldukça kolay. Kullanıcılar kimlik ve adreslerinin bilgilerinin bulunduğu elektronik bir belge dolduruyor. Belgeye öksürük ya da ateşleri olup olmadığını da eklemek şart.

Milyonlarca kişi anlık olarak takip altında

Kontroller sadece metro girişi ile sınırlı değil. Metro vagonuna biner binmez telefonunuzu duvarlardaki alıcılara okutmanız gerekiyor. Vagonda "tüm yolculuğunuz sırasında maske takınız, diğer yolculara yaklaşmayınız" uyarısı yapılıyor. Metrodan inmeden önce de telefonunuzu yine okutmanız şart. Rakamlar konulan koltuklar yolcuların birbirlerinden yeterli uzaklıkta oturmasını sağlıyor.

Bu sistem sadece metrolarda değil alış-veriş merkezlerinde, çalışma bürolarında ve ülkedeki kamu alanlarında da geçerli. Güvenlik kontrollerinden geçmek zorunda olan kişiler öncelikle polise uygulamalarındaki yeşil kodu gösteriyor. Ardından da ateşleri ölçülüp normal çıktığı takdirde geçmelerine izin veriliyor.

Renkli sağlık kodlarının hangi verilere dayanılarak gönderildiği kesin olarak bilinmiyor. Sistemin hiçbir etabında kullanıcının sağlığının yerinde olduğuna dair bir bilgi paylaşımı yok. Yanlış bilgi verenleri ya da kuralları ihlal edenleri ise ağır cezalar bekliyor.

Bireyler takip altında; ihlallere ağır cezalar

"Sağlık kodu", Çin halkının internette, telefonda ve kamuya açık alanlarda neler yaptığını takip etme fırsatı sağlıyor. Büyüklü küçüklü tüm yerleşim merkezlerine yerleştirilmiş kameralar, internet takip sistemleri de sisteme destek sağlıyor. Ayrıca devlete ait telekomünikasyon operatörleri müşterilerinin cep telefonlarından kendilerini izleyebiliyor.

Bireylerin kurallara uyması içinse "Sosyal kredi" adlı geniş bir bilgisayar ağı uygulamaya sokulmuş durumda. Kuralları ihlal edenler suç komisyonlarına gönderiliyor. Haklarında uçak bileti alma yasağından kredi çekmeye, iş başvurularını iptale ve hatta ülkeden ayrılmalarına yasak getirme gibi cezalar kesilebiliyor.