ABD'de seçim sistemi nasıl işliyor?

Amerika Birleşik Devletleri'nde 3 Kasım'da düzenlenecek seçimlerde ülkenin yeni başkanı belli olacak. 2016'daki son seçimlerde Demokratların adayı Hilary Clinton rakibinden daha fazla oy almasına rağmen Beyaz Saray'a geçen Cumhuriyetçilerin adayı Donald Trump olmuştu.

Başkanlık yarışını daha az oy alan aday nasıl kazanabiliyor? Sorunun cevabı; seçim sistemi. Peki Amerikan seçim sistemi nasıl işliyor?

Seçimler ne zaman yapılıyor? Kimler yarışıyor?

Ülkede başkanlık seçimleri her 4 yılda bir kasım ayının ilk pazartesi gününü takip eden salı günü yapılıyor. (Hiçbir zaman 1 Kasım'a denk gelmiyor). Büyük yarış öncesi düzenlenen ön seçimler ve parti kurultaylarında iki büyük partinin adayları belli oluyor.

Bu yıl 3 Kasım'a denk elen seçimlerde de Demokrat Partili Joe Biden ile Cumhuriyetçi mevcut başkan Donald Trump yarışıyor. Şu an görevde olan Trump yardımcısı Mike Pence'ten vazgeçmezken, Biden'ın başkan yardımcısı adayı ise Kamala Harris.

Seçmen kimi seçiyor?

Amerikalı seçmen, sandığa gittiğinde doğrudan yeni başkanı ve yardımcısını değil, bu ikiliyi seçecek olan seçiciler kurulu delegelerine oy veriyor. Dolayısıyla seçimin sonucunda, bir başkan adayının aldığı oy sayısı değil, kazandığı delege sayısı belirleyici oluyor.

'Electoral Collage' denilen seçiciler kurulu, Senato ve Temsilciler Meclisinin toplam üye sayısı olan 538 delegeden oluşuyor. Delegele sayısı 270'e ulaşan başkan adayı seçimin de galibi oluyor. Örneğin 2016 yılındaki son seçimleri kazanan Trump, 304 delegeye ulaşmış ancak rakibi Hillary Clinton, Trump'tan yaklaşık 3 milyon adet daha fazla oy almıştı.

Kongre üyeleri de belirleniyor

Seçimlerde ayrıca Senato'nun üçte biri ile Temsilciler Meclisi üyelerinin tamamı da belirlenecek. Senato'ya seçilen üyelerin görev süresi 6 yıl sürüyor. Her iki yılda bir üyelerin 3'te biri yenileniyor. Temsilciler Meclisi içinse seçimler 2 yılda bir düzenleniyor. Başkanlık seçimlerinden iki yıl sonra yapılan Temsilciler Meclisi seçimleri, o dönem görevde olan hükümet için de bir sınav niteliğini taşıyor.

Delege dağılımı nasıl?

Delegelerin dağılımı eyaletlerin nüfusuna oranla belirleniyor. Örneğin, 40 milyon civarında nüfusu olan Kaliforniya'nın Seçiciler Kurulu'nda 55 delegesi bulunurken, nüfusu 1 milyon veya altındaki eyaletler ise 3 delege ile temsil ediliyor.

En fazla delegeye sahip ilk 3 eyalet sırasıyla Kaliforniya, Teksas ve New York iken, 3'er delege ile en az temsilcinin seçildiği eyaletler ise Alaska, Delaware, Montana, Kuzey Dakota, Güney Dakota, Vermont ve Wyoming.

Seçimin bu şekilde yapılmasının nedeni eyaletler arasındaki dengenin gözetilmesi. Temsilciler Meclisi'ne nüfusları oranında delege gönderen eyaletler Senato'ya ise tüm diğer eyaletler ile eşit sayıda senatör verebiliyor. Bu durum Amerikan tarihinde ve anayasasında 'Büyük Uzlaşı' (Great Comprimise) olarak geçiyor.

Salıncak eyalet (swing state) ne demek?

Son dört seçimde aynı partinin kazandığı eyaletler o partinin kalesi konumundayken ve sürpriz beklenmezken bazılarında ise sonuçlar merakla bekleniyor. Zira Florida gibi delege sayısı seçimin sonucunu etkileyecek kadar fazla olan eyaletlerde, eski seçimlere bakarak tahmin yürütmek oldukça güç. Bu eyaletlere, İngilizce 'swing' olan 'salıncak eyalet' deniyor.

Ohio, Iowa, İndiana, Michigan gibi Ortabatı da salıncak eyalet örnekleri arasında. Adaylar da kampanyaları boyunca, kazanacaklarına kesin gözüyle baktıkları bölgeler yerine bu eyaletlerdeki seçmenin desteğini kazanmaya yoğunlaşıyor.

Kaynak: Euronews