BioNTech’in kurucusu Türk çift NYT’ye haber oldu: Bilime adanmış bir hayat

Covid-19 salgınını bitirme potansiyeli bulunan aşının arkasındaki Türkiye kökenli Alman çift Uğur Şahin ve Özlem Türeci hafta başından beri dünyanın gündeminde. Spot ışıkları son günlerde üzerinde olsa da çift yıllardır başarılı çalışmalar yürütüyor.

Kehanet gibi tahmin

Şahin iki yıl önce Berlin’de bir konferansta sahneye çıkıp iddialı bir tahminde bulundu. Bir salon dolusu enfeksiyon hastalıkları uzmanına, şirketi BioNTech’in mRNA teknolojisini kullanarak küresel bir salgın durumunda hızla aşı geliştirebileceğini söyledi.

O zamanlar Şahin ve şirketi, Avrupalı biyoteknoloji girişimlerinin dünyası dışında pek bilinmiyordu.

Eşiyle birlikte kurduğu BioNTech çoğunlukla kanser tedavileri araştırmasına odaklanan, henüz piyasaya çıkardığı bir ürünü bulunmayan bir şirketti.

Pazartesi günüyse şirketi, Pfizer işbirliğiyle geliştirdiği aşının, şimdiye kadarki ‘corona‘ aşı adayları arasında birinci sıraya yerleşmesini sağlayan o verileri açıkladı.

Şahin hafta başında yüzde 90’ın üzerinde koruma sağladığı açıklanan aşılarıyla ilgili, “Covid devrinin sonunun başlangıcı olabilir” dedi.

Şahin’in, iki yıl önce, Covid-19 salgının olmadığı bir zamanda böylesi kehanet benzeri bir tahmin yapmış olması ‘corona virüsü dış güçlerin oyunu’ komplo teorisini sevenleri heyecanlandırabilir, benzeri Whatsapp gruplarını hareketlendirebilir. Ancak bu, bilime adanmış yılların doğal bir sonucu.

BioNTech aşı çalışmalarına ocak ayında, Şahin’in Lancet tıp dergisinde okuduğu bir makaleyle ‘corona’ virüsünün dünya çapında bir salgına dönüşebileceğine ikna olmasıyla başladı. Şirketin bilim insanları bütün tatil planlarını iptal edip Project Lightspeed (Işık Hızı Projesi) adı verilen çalışmalarına başladı.

Şahin geçen ay verdiği bir söyleşide şunları söylemişti: “Dünyada bunu bizim kadar hızlı yapabilecek kapasite ve yeterliliğe sahip çok fazla şirket yok. Dolayısıyla bu bir fırsat gibi değil, görev gibiydi. Çünkü aşı bulan ilk şirketlerden biri olabileceğimizi fark ettim.”

BioNTech ve Pfizer 2018’den beri bir grip aşısı üzerinde birlikte çalışıyordu. Mart ayında da bu işbirliğini ‘corona‘ aşısı çalışmalarında da devam ettrimeye karar verdiler.

O zamandan beri Şahin ile Pfizer’in Yunan CEO’su Albert Bourla arasında bir arkadaşlık ilişkisi de gelişti.

İkili söyleşilerinde göçmen ve bilim insanları olarak ortak yönleri olduğunu söylüyor.

Şahin iki ülke arasındaki anlaşmazlığa hiç değinmeden “Onun Yunanistan’dan benim de Türkiye’den olduğumu fark ettik, başından beri çok kişiseldi” diyor.

Doktorluk çocukluk hayaliydi

Şahin ve Türeci çifti evlendiği gün nikah sonrasında laboratuvar önlüklerini giyip çalışacak kadar işlerine bağlı bilim insanları.

55 yaşındaki Şahin İskenderun’da doğdu. O dört yaşındayken anne ve babasının Ford fabrikasında çalışmaya başladığı Almanya’nın Köln şehrine taşındılar.

Çocukluğundan beri doktor olmak isteyen Şahin kariyerine Köln Üniversitesi’nde başladı. Yine aynı üniversiteden tümör hücrelerinde immünoterapi çalışmasıyla doktorasını aldı.

Kariyerinin başlarında Türeci’yle tanıştı. Çocukken rahibe olmak isteyen Türeci sonunda doktor oldu.

İstanbul’dan Almanya’ya yerleşen bir doktorun kızı olarak Almanya’da doğan Türeci şimdi eşiyle birlikte kurduğu BioNTech’in medikal şefi. Aynı zamanda Kanser İmmünoterapi Derneği başkanı.

Şahin ve Türeci 2001’de kanser tedavisinde monoklonal antikorlar üzerine çalışan Ganymed isimli ilaç şirketini kurdu.

Birkaç yıl sonra da kanser tedavisinde mRNA’nın da dahil olduğu daha farklı teknolojiler kullanmak amacıyla BioNTech’i kurdular.

Salgın öncesinde de şirketleri büyümeye başlamış, yüz milyonlarca dolar toplamayı başarmıştı. 1800 çalışanı olan şirkete geçen yıl Bill & Melinda Gates VAkfı HIV ve tüberküloz tedavisi çalışmarına 85 milyon dolar yatırım yapmıştı.

Yine geçen yıl Şahin teknoloji ve bilim alanında çalışan insanlara iki ylda bir verilen İran merkezli Mustafa Ödülü’nün sahibi olmuştu.

Almanya’nın en zenginleri; işe bisikletle gidiyorlar

BioNTech 21 milyar doları aşan piyasa değeriyle çifti Almanya’nın en zenginleri arasına soktu. Ancak milyarder çift çocuklarıyla birlikte mütevazı bir apartman dairesinde yaşıyor. Arabaları yok, işe bisikletle gidip geliyorlar.

2018’den beri hem arkadaşı hem iş ortağı olan Bourla, Şahin için benzersiz bir insan diyor: “Sadece bilim umrundadır. İş konuşmak ona göre değil. Hiç sevmez. O bir bilim ve prensip insanı. Ona yüzde yüz güveniyorum.”

‘Aşırı sağcılara kalsaydı Almanya’nın BioNTech’i olmazdı‘

Göç meselesinin hassas bir konu olmaya devam ettiği Almanya’da Türkiye kökenli iki bilim insanın başarısı kutlama nedeni oldu.

Parlamento üyesi Johannes Vogel, Twitter’dan paylaştığı mesajda “Aşırı sağcı Almanya için Alternatif partisine kalsaydı Almanya’nın başında Özlem Türeci ve Uğur Şahin’in olduğu bir BioNTech’i olmazdı” dedi.

Muhafazakar Focus dergisi “Bu çiftle Almanya başarılı bir entegrasyonun parlak bir örenğini görmüş oldu” diye yazdı.

Çay demleyip kutladılar

Şahin’in bu yıl politik meselelerle ilgilenecek zamanı yok. Aşı çalışmalarıyla o kadar meşgul ki şirketinin Pfizer’le ortaklık anlaşmasının finansal detaylarını bile henüz tamamlayamadı.

Şahin ve Türeci aşının etkinliğiyle ilgili verileri pazar gecesi öğrendi ve çay demleyerek anın tadını çıkardı. Şahin “Elbette kutladık, müthiş bir rahatlamaydı” dedi.