İsrail'in Rus asıllı Yahudi oligark açmazı: Özel komite kuruldu

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakınlığıyla bilinen Rus asıllı Yahudi iş insanlarına son döneme kadar kapılarını açan İsrail yönetimi, Rusya'nın Ukrayna saldırısının ardından ABD ve Avrupa ülkelerinin uyguladığı mali yaptırımlar karşısında, topraklarına gelen Yahudi oligarkların, ittifak ilişkilerini zora sokmasının endişesini taşıyor.

Rusya'nın Ukrayna saldırısı üzerine Avrupa Birliği, ABD ve İngiltere'nin uyguladığı mali yaptırımlar Rus ekonomisinde ağır etkilere yol açtı. Sovyetler Birliğinin yıkılmasıyla büyük servet elde etmiş oligarklardan bazıları Putin ile yakın ilişki kurmak suçlamasıyla yaptırım listelerine eklendi. Bu durum karşısında oligarklar, Rus yönetiminden kendilerini uzaklaştırma ve yaptırımlardan kaçma yollarının arayışına girdi.

Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakının ardından Batı'nın uyguladığı yaptırım dalgasında Rus iş insanlarının bazıları, AB üyesi Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Bulgaristan gibi ülkelere yöneldi. Yahudi oligarklar ise Yahudilere ve bu soydan gelenlere ülkeye kesin göç ve geniş haklar tanıyan İsrail'e de geldi.

İsrail, bugüne kadar Sovyetler Birliği ve dağıldığında ortaya çıkan ülkelerden 1 milyondan fazla Yahudi göçmene kapılarını açtı. Rusya'ya yönelik Batı'dan gelen yaptırım açıklamaları üzerine, İsrail basınına Yahudi asıllı oligarkların özel jetlerinin Tel Aviv'e inmeye başladığı yönünde haberler yansıdı.

HÜKÜMET ÖZEL KOMİTE KURDU

İsrail hükümeti, Batı'nın parçası olmasına rağmen bugüne kadar Rusya-Ukrayna savaşında Batı kadar Rusya karşıtı bir tutum sergilemedi.

Suriye sahasında, Ruslarla askeri koordinasyonun sağladığı hareket özgürlüğü ve Ukrayna'daki Yahudi nüfusun korunmasını gerekçe gösteren İsrail, yakın müttefiki ABD'nin arzusunun aksine Moskova'yı kızdıracak adımlardan uzak durdu ve yaptırımlara katılma konusunda ayak diredi.

ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Victoria Nuland, İsrail basınına verdiği röportajda, İsrail'i yaptırımlara katılmaya çağırarak "Putin'in savaşlarına yakıt sağlayan kirli paraya bir sığınak haline gelmemesi" arzusunu dile getirdi.

Hükümet içinde, Rusya'nın Ukrayna müdahalesine karşı sert açıklamalarıyla tanınan İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, Avrupa turunda yaptığı açıklamasında, ülkesinin Rusya'ya uygulanan yaptırımları atlatmanın bir rotası olmayacağını söyledi.

İsrail Dışişleri Bakanlığı, oligarkların ülkeye para taşıma çabalarına karşı merkez bankasının bilgilendirildiğini, yaptırımları atlatmak üzere İsrail'e gelmeye çalışanların incelenmesi için farklı bakanlık ve devlet kurumlarından yetkililerin katıldığı bir komitenin kurulduğunu açıkladı.

"ÇOK DİKKATLİ OLMALISINIZ"

İsrail basınındaki haberlere göre Lapid, Rusya'nın Ukrayna saldırısının ardından kabine toplantısında yaptığı bir konuşmada, bakanları Rus oligarklarla ilişkileri konusunda uyardı.

Kabine toplantısına katılan farklı kaynaklardan alınan bilgilerde Lapid'in "Çok dikkatli olmalısınız. Bu insanların bağlantıları var sizi arayıp bir şeyler talep edebilirler. Sakın bir söz vermeyin çünkü bu diplomatik hasara yol açabilir. Yardım edemeyeceğinizi söyleyin ve Dışişleri Bakanlığının telefonunu verin." ifadelerini kullandı.

İSRAİL VATANDAŞI 4 YAHUDİ YAPTIRIM LİSTESİNDE

Ancak, Rus Devlet Başkanı Putin'e yakın oldukları için Batı'nın yaptırım listesine aldığı 4 İsrail vatandaşı oligarkın iş ve siyaset bağlantılarına ilişkin bilgiler İsrail'de gündeme geliyor.

Putin'e yakınlığıyla tanınan ancak ardından satın aldığı Chelsea Futbol Kulübü'nün elde ettiği başarılar ve lüks yaşamıyla kendisine ayrı bir isim yapan Roman Abramoviç, İngiltere'de eski bir Rus ajanının zehirlenmesinin doğurduğu atmosferde Londra'nın vizesini yenilememesi üzerine 2018 yılında İsrail vatandaşlığını aldı.

İsrail basınındaki haberlere göre Abramoviç, İsrail'de yaşamıyor ancak Hollywood'da ün kazanan İsrailli aktris Gal Gadot'un eşinin Tel Aviv'deki evini satın aldı.

Abramoviç, henüz birkaç hafta önce İsrail'deki Yahudi katliamı (Holokost) anma müzesine 3 milyon dolara varan bağış yapmıştı ancak müze yönetimi, Ukrayna savaşının doğurduğu atmosferde kendisiyle stratejik ortaklığın sonlandırıldığını açıkladı.

Abramoviç, Rusya-Ukrayna savaşı üzerine Batı'da esen rüzgarların farkına erken vardı, Chelsea Futbol Kulübünü satacağını ve gelirlerini Ukrayna'daki savaş mağdurlarına bağışlayacağını duyurdu. Ancak, Abramoviç'in hayırsever tutumu, kendisini İngiltere'nin yaptırımlarından kurtaramadı ve mal varlıklarının dondurulduğu açıklandı.

Haberlerde, Abramoviç'in uçağının pazar Tel Aviv'e indiği ve pazartesi akşamı buradan ayrıldığı yer aldı. Ancak, Abramoviç'in uçağının Tel Aviv'de kısa kalmasının arkasındaki neden henüz bilinmiyor.

RUSYA'NIN EN ZENGİNLERİNDE FRİDMAN

Yahudi asıllı Rusya'da metal, enerji, gaz, iletişim, bankacılık gibi birçok sektörde iş yapan Mikhail Fridman, bir dönem Rusya'nın en zengin ikinci insanı olarak gösterilmişti.

Putin ile ilişkili olduğu gerekçesiyle AB tarafından yaptırım uygulanan İsrail vatandaşı Fridman, haksızlığa uğradığını savunarak kararlara tüm mecralarda itiraz edeceğini "AB'nin oligarklara ekonomik yaptırımlarının savaşı engellemeyeceği" açıklamasını yaptı.

İsrail basınındaki haberlere göre, Forbes dergisinin servetini 15,5 milyar dolar olarak tahmin ettiği Fridman, Rusya'nın en büyük özel bankasının kurucusu ve Yahudi kültürel girişimlerine yüklü bağışlarıyla tanınıyor.

FRİDMAN'IN ORTAĞI AVEN

İsrail vatandaşı Rus asıllı oligark Petr Aven, Sovyetler dağılmadan önce 1989 yılında Dışişleri Bakanlığı'nda çalışırken 1991'de Rusya'da Dış Ekonomik İlişkiler Bakanı oldu ve oligarşi içinde hızla yükseldi

Fridman ile 2013'te ortak olarak perakende market zinciri, bankacılık, telekomünikasyon gibi birçok sahada yatırımı bulunan LetterOne isimli şirketin ortaklarından, yaklaşık 4,8 milyar dolar servetiyle Petr Aven de İsrail vatandaşı olarak Batı'nın yaptırım listesinde yer aldı.

SAVUNMA BAKANI'NIN ESKİ ORTAĞI YAPTIRIM LİSTESİNDE

Fridman-Aven ikilisiyle de ortak İsrail vatandaşı Viktor Vekselberg, aynı zamanda İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz ile yüksek teknoloji şirketi Fifth Dimension'da (Beşinci Boyut) hissedardı.

Askeri işler, yönetim ve sivil istihbarat konusunda yapay zeka yazılımları üreten Beşinci Boyut, ABD'de seçimlerin ardından şirketin ortağı Vekselberg'e 2018'de yaptırım uygulanmasının etkisi karşısında birkaç yıl içinde kapanmıştı.

Vekselberg'in ortağı olduğu diğer bir İsrailli isim Len Blavatnik, İsrail'deki ulusal televizyon kanalı Kanal 13'ün sahibi.

Haaretz'in haberine göre Fridman, Aven, Vekselberg, Blavatnik, British Petrol'ün içinde yer aldığı bir holdinge ortak oldu.

Dört Yahudi oligark, 2000'li yıllarda holdingdeki hisselerini Rusya ulusal petrol şirketine 55 milyar dolara sattı ve İsrailli iş adamları satıştan yüklü servet elde etti.

Putin'in onayladığı şirket alımının ardından İsrail vatandaşı iş insanları Vekselberg, Blavatnik, paranın önemli bir kısmını Rusya'ya yatıracaklarını açıklamıştı.

İSRAİL KABİNESİNDEKİ OLİGARK BAĞLANTILARI

Savunma Bakanı Gantz'ın yaptırım uygulanan eski ortağı dışında, İsrail kabinesindeki birden fazla bakanın yanı sıra İsrail siyaseti ve iş dünyasında önde gelen isimlerin, Rusya'da aktif oligarşiyle bağlantılı olduğu biliniyor.

Haaretz gazetesi, İsrail Maliye Bakanı Avigdor Lieberman, İskan ve İnşaat Bakanı Ze'ev Elkin ve Adalet Bakanı Gideon Sa'ar'ın Rus oligarklarla parasal ve siyasi ilişkili olduğunu okuyucularına aktardı.

İSRAİL GERÇEĞİ: OLİGARKLAR

Yahudi oligarkların İsrail'deki varlıkları, Rusya-Ukrayna savaşı ile gündeme gelen bir olgu değil. Bazı Yahudi oligarklar, Putin'in çevresindeki varlıklı isimlere karşı yürüttüğü tasfiye operasyonu sonrasında rotasını İsrail'e çevirmişti.

Leonid Nevzlin, ortağı olduğu petrol şirketi Yukos'a yönelik 2003'teki soruşturma üzerine Rusya'dan ayrılmış, İsrail'e yerleşmişti. Nevzlin'in Yukos şirketindeki ortağı Mikhail B. Khodorkovsky, Rusya'da dolandırıcılık, zimmete para geçirme ve kara para aklama suçlarından hapis cezasına çarptırılmıştı.

Rusya'daki bir mahkeme Nevzlin'i de "cinayet planlamak" suçlamasıyla gıyabında hapse mahkum etmiş, İsrail ise Nevzlin'i Rusya'ya iade etmeyi reddetmişti.

Leonid Nevzlin, Rusya'dan ayrıldıktan sonra İsrail'de çok sayıda vakıf ve kurumda yönetim kurulu üyeliğinde bulunmuş ve İsrail'in önde gelen gazetesi Haaretz'in yüzde 25 hissedarı olmuştu.

Nevzlin, Ukrayna savaşının ardından Rus vatandaşlığından çıkacağını açıkladı.

Rusya'da siyaset ve iş dünyasının bir arada yer aldığı "klikle" yakın ilişki geliştiren oligarşi üyelerinden Viatcheslav Moshe Kantor, Michael Cherney, Oleg Deripaska gibi isimler İsrail'de aktif biçimde siyaset ve iş dünyasıyla dirsek teması kuruyor.

İSRAİL YASASI, GELENLERE 10 YIL MAL VARLIĞINI SORMUYOR

İsrail'deki Yahudi göçmenler veya ülkeye yerleşenler için geçerli Milchan Yasası uyarınca gelenlerin 10 yıl boyunca mal varlıklarının kaynağı sorgulanmıyor.

Oligarklara hizmet veren bir danışmanlık şirketi uzmanı, Haaretz'e yaptığı açıklamada, 2014'teki Kırım ilhakının ardından yaptırım dalgasında Rusya'dan milyarlarca dolara varan servete sahip isimlerin İsrail'e geldiğini, şimdi de yeni bir dalga beklediklerini belirtti.

Haaretz'in haberine göre oligarklar, vergi cenneti kıyı ötesi bankalardaki şirketleri adına İsrail'de gayrimenkul satın alarak, yaptırımlardan kaçmaya çalışıyor. Bu sayede, para transferleri ve elde ettiği mülkler yaptırım listesine takılmıyor.

Ayrıca, oligarkların önemli bir kesiminin aynı zamanda "hayırsever" olduğu ve aralarında Yahudi kültürel faaliyetlerinin de desteklendiği projelere yüklü bağışlarda bulunduklarına haberlerde dikkat çekiliyor.

(AA)