Şili halkı neden Pinochet döneminden kalan anayasanın değiştirilmesini istemedi?

GERÇEK GÜNDEM - Yılın ilk aylarında Gabriel Boriç liderliğinde sol hükümetin seçimleri kazandığı Şili'de, ülkeyi uzun yıllar demir yumrukla yöneten General Pinochet'in döneminden kalan anayasanın değiştirilmesi için yapılan referanduma seçmenler hayır dedi.

Üç yıl süren yeni anayasa tartışmalarının ardından yapılan oylamaya katılanların yüzde 62'si hayır oyu verdi.

İlerici olarak kabul edilen yeni anayasa, devlet çalışanlarının yarısının kadınlardan oluşması, ülkedeki 11 yerli topluluğun tanınarak Şili'nin "çok uluslu ülke" olarak tanımlanması, cumhurbaşkanı adayı olma yaşının 35'ten 30'a düşürülmesi, kürtajın yasal hale getirilmesi, Senatonun kaldırılması ve yerine Bölgeler Meclisi kurulması, su kriziyle mücadele için su kaynaklarına "sahiplenilemez" statüsü verilmesi ve Ulusal Sular Ajansı kurulmasının da aralarında bulunduğu 388 maddeden oluşuyordu.

ŞİLİ İÇİN SIRADA NE VAR?

Uzun yıllar boyunca yeni anayasa tartışmalarının sürdüğü Şili'de asıl soru bundan sonra ne yapılacağı üzerine.

Referandum sonrası bir konuşma yapan Devlet Başkanı Boric, bu sorunun cevabını halkın oyuna sunulmak üzere yeni bir anayasa yazmak olarak verdi.

Boric konuşmasında, "Şililer kurumlarımızın ve demokratik liderlerin daha fazla diyalog ve saygı ile daha çok çalışmasını ve hepimizi yansıtacak bir anlaşmaya varmalarını istiyor" ifadelerini kullanırken, "Bu mesajı alçakgönüllükle kabul ediyorum. Halkımızın sesini dinlemeliyiz" diye konuştu.

Şili'de Pinochet döneminden kalma anayasanın değiştirilmesi kararı 2019'daki ülke çapında gösterilerin ardından gelmişti. Metro fiyatlarındaki artışla birlikte başlayan gösteriler ülke genelinde 30 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştu.

SEÇİMLERİ KAZANAN SOL NEDEN GERİLEDİ?

Anayasa değişikliğinin kabul edilmemesi henüz göreve geleli 1 yıl dahi olmayan sol hükümetin de gerilediğini ortaya koydu.

Boric hükümetine destek son anketlerde yüzde 30 seviyelerinde gözüküyordu.

Konuyla ilgili Twitter hesabından değerlendirmelerde bulunan uluslararası ilişkiler uzmanı Karabekir Akkoyunlu, sol hükümetin referandumu kaybetmesine ilişkin şu ifadeleri kullandı:

"Latin Amerika'da sol bir hükümetin hata yapma payı çok azdır, statükonun bekçileri hemen ayağınızı kaydırır. Şili'deki hükümet genç ve tecrübesiz isimlerden oluşuyor. Çoğu öğrenci hareketinden gelmiş, idealist devrimciler. Zaten seçilmelerinde de bu kimlikleri etkili oldu.

Ama yönetime gelince afalladılar. Yavaş ve dağınık bir görüntü çizdiler, hem kendi destekçilerinin (pek de gerçekçi olmayan) beklentilerinin altında kaldılar hem de "bunlar işi eline yüzüne bulaştırır" diyen muhafazakarlara (hem siyasette hem medyada) fırsat verdiler.

Bunun bir sebebi yapmak istedikleri reformları şimdiki anayasa altında yapamıyor olmalarıydı. Bu yüzden anayasa hazırlık sürecine ağırlık verdiler. Aslında toplum Pinochet döneminden kalma anayasanın değişmesini destekliyor.

2020'de anayasa yapım sürecini başlatmak için yapılan referandumda %80'e yakın destek oyu çıktı, ama süreç uzadı insanların sabrı azaldı.

Anaakım medya ortaya çıkan taslağı yerin dibine batırdı. Oldukça ilerici bir taslaktı aslında ama toplumsal açıdan radikal, mali açıdan sorumsuz olmakla eleştirildi. The Economist'te taslakla ilgili çıkan bir makalede tuvalet kağıdı görseli kullanıldı.

Son aylarda ülkenin gündemini güneyde yerli halkların protesto olayları meşgul etti. İçişleri bakanı bu süreçte beceriksiz bir imaj çizdi. Bu sırada hükümet asgari ücreti ve diğer sosyal yardımları artırmak gibi önemli işler yaptı ama bunlar yeterli ilgi görmedi.

Enflasyon demokrasiye dönüşten beri en yüksek seviyede. Büyüme beklentisi düşürüldü. Ekonomik sıkıntılar hükümete desteği azalttı. Bu durum L.Amerika'da seçilen diğer sol hükümetlerin de baş ağrısı. İçinde bulunduğumuz dönemin 2000'lerdeki "pembe dalga"dan esas farkı da bu"